Алтайдын Чолмоны

«Jайымжырап отурарга арай ла эрте»

17.07.2018

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны Леонид Щучинов јаан изӱ айдыҥ 12-чи кӱнинде пресс-конференция ӧткӱрип, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине 2018 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында Алтай Республикада санитар-эпидемиологиялык айалганы шиҥжӱде тударын јеткилдегени ле јыл туркунына бӱдӱретен иштер керегинде куучындаган. Бӱгӱн бу пресс-конференциядаҥ белетелген бичимелди јарлап турубыс.

Республиканыҥ государственный баш санитар врачыныҥ айтканыла, ӧдӱп јаткан јылда Роспотребшиҥжӱде иш 2016-2021 јылдарга јетире тургузылган план аайынча ӧдӱп јат. Олор анайда ок ороонныҥ Президенти Владимир Путинниҥ Россия Федерацияныҥ Федерал Jуунына јылдыҥ сайын ийип турган Баштанузындагы јакылталарла башкарынып иштейт. Некелтелер база азыйгы ла бойы артып јат: республикада санитар ла эпидемиологиялык айалгаларды буспазын јеткилдеери ле эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырары.

Ведомство республикада санитар ла эпидемиологиялык айалгаларды бойыныҥ туура салбас ајарузында тудуп јат деп айдар керек. Роспотребшиҥжӱ быјылгы јылдыҥ баштапкы јарымызында база эрчимдӱ иштеген. Леонид Васильевич пресс-конференцияда бӱткен иштердиҥ аайын чокым тоолор ажыра кӧргӱскен. Баш государственный санитар врач Кош-Агаш аймакта тарбагандардаҥ таркаган чумала, республика ичинде шалјалардыҥ тоозы кӧптӧгӧниле, туляремияныҥ болотон чочыдузыла колбой кызалаҥдар база болгон, је службаныҥ ишчилери эрчимдӱ иштеп, республикада текши санитар-эпидемиологиялык айалганы корып алгандар деп айткан. Эл-јон бу службаныҥ ишчилерине јаан бӱдӱмји эдет. Ӧткӧн јылда Роспотребшиҥжӱге башка-башка сурактарла 3784 кижи баштанган. Тергеелик бӧлӱктиҥ ишчилери эл-јонныҥ комыдалдарыныҥ бастыразына шыдарыныҥ аайына чыгарга болушкан. 222 угузу аайынча шиҥжӱлӱ иштер ӧткӧн. Оныҥ турулталарыла 85 протокол тургузылган, 17 керек јаргыга табыштырылган.

Л. В. Щучинов олордыҥ службазына республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели А. В. Бердников јаан јӧмӧлтӧзин јетирип турганы керегинде айткан. Jаан изӱ айдыҥ 3-чи кӱнинде башкаруныҥ јуунында тергеедеги санитар ла эпидемиологиялык айалгалар видеоселектор ажыра ӧткӧн јуунда шӱӱжилип кӧрӱлген. Мында анчада ла чумала тартыжарыныҥ сурактарына јаан ајару эдилген. Быјыл кӱӱк айдыҥ 15-16 кӱндеринде дезе Монгол Албаты Республиканыҥ Баян-Ӱльгий аймагыныҥ јеринде ле Алтай Республиканыҥ Тожоҥты јуртында баштапкы ла катап санитар ла эпидемиологиялык айалгаларды кеминде тудары аайынча телекейлик кемдӱ ӱредӱлер ӧткӧн.

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ ишчилери ӧрӧлӧй турган федерал службала, Саратов каланыҥ «Микроб» деген РосНИПЧИ институдыла, чумала тартыжарыныҥ Иркутсктагы институдыла јуук колбулар тудуп, ӧмӧ-јӧмӧ иштеп турулар. Роспотребшиҥжӱниҥ федерал башкартузыныҥ ла бу институттардыҥ специалисттери бистиҥ тергееде јыл туркунына мындый кеминде баштапкы ла катап иштеп јадылар. Республиканыҥ баш санитар врачы пресс-конференцияда мындый колбуларга јаан ајару эткен. Быјылгы јылдыҥ алты айыныҥ туркунына кӧлӱктер ӧдӧтӧн Тожоҥтыдагы пунктта гран-кыйуны кечкен 20256 кижи шиҥделип кӧрӱлген. Рейд ӧйинде југуш ооруга серемјилӱ эки кижи болгоны јарталган. Специалисттер олорго чума ооруныҥ салтары јанынаҥ јартамал эткен. Монголия ла Россия јаар ууланган улуска кижиниҥ су-кадыгына јеткерлӱ оору керегинде буклеттер улай ла таркадылат.

Грипптеҥ улуска прививкалар бисте Сибирьде эҥ баштапкылардыҥ тоозында тургузылганы керегинде пресс-конференцияда база темдектелген. Прививканы республикада текши тооло 91369 кижи алган. Национальный календарь деген программа бисте база једимдӱ иштеп јат. Ол аайынча дезе прививка 86100 кижиге эдилген. Олордыҥ тоозына прививка алган 36000 бала база кирип јат. Иш береечилердиҥ аргаларыла, улустыҥ таҥынаҥ бойлорыныҥ кӱӱнзегениле дезе прививканы 5269 кижи алган. Тургузылган бу ончо прививкалар улустыҥ су-кадыгына салтарын јетирген учуралдар бистиҥ тергееде темдектелбеген. Эпидемиологиялык кӧргӱзӱлер аайынча Национальный дейтен программала чумага, туляремияга, сибирский язвага, шалјаныҥ энцефалидине ле бешенствого удура вакцинациялар республикада јылдыҥ сайын база ӧткӱрилип јат.

Трубаларла агызып турган ичер сууныҥ микробиологический ле химический составтарыныҥ кӧргӱзӱлери бӱгӱнги кӱнде база јакшы кеминде деп, баш санитар врач айткан. Ичетен сууныҥ чыҥдыйы јакшы да болзо, је оны улуска тартып јетиретенинде тутак-једикпестер учурайт. Муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ башкараачыларына ого ајару эдер керек. Республикада бӱгӱнги кӱнде эл-јонды суула јеткилдеп турган 313 водоисточник иштеп јат.

Аайына чыгатан сурактар анчада ла јурт јерлерде кӧп учурайт. Кезик јеезелерде сӱрее-чӧп тӧгӧтӧн контейнерлер једишпей јат. Аҥылу кӧлӱктер база керек. Сӱрее-чӧпти јаҥыс катап чыгара тартып ийгенинеҥ керек-јарактар оҥдолбос. Горно-Алтайскта, Майма ла Чой аймактарда кӧлӱктердиҥ токтодуларында јуулган сӱрее-чӧп ӧйинде чыгара тартылбай јат. Бистиҥ тергееде јайгыда сӱрекей кӧп туристтер амырайт. Суулардыҥ ла кӧлдӧрдиҥ јараттарын арутаары јаантайын муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ ајарузында болор учурлу.

Баскын-тоскын ийттер улусты тиштеп турган учуралдар бисте алдындагы ла бойынча чочыдулу болуп артканча. Л. В. Щучинов бу пресс-конференцияда ого база ајару эткен. 2016 јылда республикада јошкын ийттерге 671 кижи тиштеткен болзо, 2017 јылда дезе эмчиликке 727 кижи баштанган. Олордыҥ јарымызынаҥ кӧбизи — балдар. Бисте ӧткӧн јылда ийттерге 14 јашка јетпеген 326 бала тиштеткен. Бу тартыжуда Роспотребшиҥжӱниҥ ӧмӧлигиниҥ јаҥыскандыра кӱчи јетпези јарт, бого текши эл-јонныҥ јӧмӧлтӧ-ајарузы керек. Айылда тудуп турган ийттерди бош саларга јарабас. Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели 2018 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинде Горно-Алтайскта ийттердиҥ бешенствозы јанынаҥ карантин јарлаган. Карантинниҥ башталганынаҥ ала республиканыҥ тӧс калазында 956 тындуга вакцинация эдилген, ол тоодо 525 ийтке ле 431 кискеге. 167 јошкын ийт тудулган, газеттерде эки статья јарлалган, 605 листовка таркадылган. Jе мынызы бӱгӱнги кӱнде арай ла ас. Эл-јон ортодо јартамалду ишти элбедип, там эрчимделтер керек.

Эмди јайдыҥ сыраҥай ла кидим ӧйи. Ару кейле тынып, эжинип, кӱнге кӱйӱп, су-кадыкты тыҥыдарга эҥ ле јарамыкту ӧй. Анчада ла балдарга. Быјыл балдардыҥ лагерьлери иштеп баштаганынаҥ ала анда 12863 бала амыраган. 5480 бала походтордо ло экскурсияларда турушкан. Ӱренчиктердиҥ јайгы амыралтазын јакшы тӧзӧп ӧткӱрерге белетеништӱ јаан иштер ӧткӧн деп айдар керек. Баш санитар врачтыҥ айтканыла, Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилери ортодо он ӱч семинар ӧткӱрилген. Алтай Республиканыҥ гигиена ла эпидемилогия аайынча тӧс јери дезе јайгы лагерьлерде иштейтен улустыҥ билгирлерин шиҥдеген. Анайып, лагерьлерде иштейтен јарадуны 2586 кижи алган. Бӱгӱнги кӱнде бу улустыҥ ончозы балдарла једимдӱ иштеп јат. Роспотербшиҥжӱниҥ ишчилери лагерьлерди аш-курсакла јепсеп турган 27 организацияныҥ ижин шиҥдеп, олорго јараду бичик бергендер.

Белетеништӱ иштер јакшы да ӧткӧн болзо, је балдардыҥ јайгы амыражын тӧзӧп ӧткӱреринде једикпестер тӱҥей ле учурап јат. Ӧткӱрилген шиҥжӱлӱ рейдтер ӧйинде 163 лагерьде 468 бузуш эдилгени јарталган. 134 лагерьде башкараачы ишчилерге 134 протокол тургузылган. Кӧп лӧ саба учуралдарда медишчилер олорго эдилген некелтелерди коомой бӱдӱрип турганы јарталат. Л. В. Щучинов элбек-јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине берген пресс-конференцияны тӱгезип јадала, база катап ижистиҥ тӧс учуры ол ло бойы артып јат деп темдектеген. «Бистиҥ служба бу јылдыҥ баштапкы јарымызында, алдындагы ла јылдарда чылап ок, тергееде санитар ла эпидемиологиялык айалгаларды јеткилдеериниҥ, эл-јонныҥ су-кадыгын кичееп тыҥыдарыныҥ кемин јабызатпай кичеенип иштеген. Jе биске јайымжырап отурарга арай ла эрте» — деп айткан.

П. КАБАР