«Алтай Ультра Трейл» — Ӱч-Сӱмерде

24.07.2018

Алтайдыҥ эҥ бийик кыры Ӱч-Сӱмерде «Алтай Ультра Трейл» деп адалган марафон јӱгӱриш 2016 јылдаҥ бери ӧткӱрилет. Оны спорт сӱӱчилер «эҥ кийик, эҥ кӱч ле эҥ јалтанчылу» деп адагылайт. Оныҥ да учун бу маргаандарда туружарга турган улустыҥ тоозы там ла кӧптӧйт. Бийик кырларда ӧдӱп турган јӱгӱриште Россияныҥ ла гран ары јаныныҥ эҥ тыҥ деген спортчылары туружат.

Быјыл бу маргаандар јаан изӱ айда Ӱч-Сӱмерде база ла катап ӧткӧн. Оныҥ кайралдары учун 300-теҥ ажыра спортчы тартышкан. Олор Алтайский крайдаҥ, Алтай Республикадаҥ, Новосибирский, Томский областьтардаҥ, Кузбасстаҥ, Москвадаҥ, Екатеринбургтаҥ келген атлеттер. Кӧксуу-Оозы јуртта олордыҥ тоозына Германияныҥ, Казахстанныҥ, Аргентинаныҥ, Индонезияныҥ, Францияныҥ, Американыҥ ла Латвияныҥ марафончылары кожулган. Спортчылар 18, 39, 71 ле 110 километр јолдордо маргышкандар. Jеҥил атлеттер талайдыҥ кеминеҥ 800, 2000, 3700 ле 5650 метр бийикте јӱгӱргендер.

Тӧс јарыш 110 километр ыраагына ӧткӧн. Ак-Кемниҥ кӧлине јетире јӱгӱрген спортчылар Алтайдыҥ эҥ бийик кырларыныҥ бирӱзин, Ӱч-Сӱмерди, кӧрӱп, Кузуяктыҥ ла Кара-Jӱректиҥ бийик боочыларын ашкандар. 26 километрдеҥ ала 89 километрге јетире јӱгӱриш 2000 метр бийикте ӧткӧн. «АиФ на Алтае» газеттиҥ бичигениле, бу бӧлӱктеги јарыш бойыныҥ уур-кӱчиле Европаныҥ альпий ороондорында ӧдӱп турган маргаандардыҥ некелтелерине келижип јат. Эҥ ле кӱч деген 110 километр јарышта эр улус ортодо Москвадаҥ келген 30 јашту Яков Френклах јеҥген. Ол бийик кырлардагы јолды 16 саат 40 минут 25 секунд ӧйгӧ ӧткӧн. Барнаул учун турушкан јеҥил атлетиканыҥ ветераны Эдуард Болтовский 17 саат 9 минут 29 секунд ӧй кӧргӱзип, финишке экинчи келген. Новосибирсктиҥ спортчызы Сергей Шелковой ӱчинчи јер алган.

Марафонныҥ јеҥӱчили Яков Френклах ӧзӧккӧ тӱжӱп келеле, Интернетте мынайда бичиген: «Алтайдыҥ эҥ јараш јерлериле јеҥил ле јилбилӱ јорык болды. Jӱгӱриштиҥ јолында кайкамчылу учуралдарга туштадым: тӱнде 20 метр јуугынаҥ айуныҥ огурган табыжын уктым, 300 метрге чӧйилген сууныҥ ортозыла јӱгӱрдим, јаантайын сергелеҥде јӱретен тарбаган деп аҥычактыҥ «ӧштӱ келип јат!, ӧштӱ келип јат!» деп сыгырганын тыҥдадым, а Ак-Кемдеги турбазада борщтыҥ ла кофениҥ удура соккон амтам-јыды кандый тату болгон дейзегер. Сенде дезе чыкырым да ӧйгӧ токтоор арга јок. Тура тӱшсеҥ, кийниҥнеҥ келип јаткан кижи озолоп, акалап ийер. Кара-Jӱректиҥ боочызыныҥ чике ле бажында кандый телкемдер ачылып јат. Сеге удуа булуттарга ороткон Ӱч-Сӱмер туруп јат! Мыны јаҥыс ла кӧрӧр керек. Кӱч ле јилбилӱ айалгаларда эки кӱнниҥ туркунына токтоду јогынаҥ ӧткӧн јарышта Алтай сени тӱҥей ле бактырып јат. Бу јерде чындап та, кандый да илбизин тарма бар. Меге кырлардыҥ ортозында баштап тарый сӱрекей кӱч болгон. Бир саат, эки, ӱч саат ӧй ӧткӧн. Тыныш ачылбай јат. Сени та не де буудактап тургандый. Jе тӧрт саат ӧткӧн кийнинде, Алтайдыҥ кырлары меге ачылган. Эди-каным јымырап, кенерте јайым ла јакшы боло берген. Сакылталу
токунал келген».

Ӱй улус ортодо Самарадаҥ Елена Митрофанова јеҥген. Бу спортчы келин былтыр база јеҥӱчил болуп чыккан эди. Быјыл ол марафонныҥ јолын 21 саат 17 минут 40 секунд ӧйгӧ ӧткӧн. Владивостоктоҥ келген Надежда Носаненко чемпионноҥ ӱч минутка арткан. 71 километрдеги јарыш база Ак-Кемниҥ кӧлине јетире болгон. Мында Иркутсктыҥ ла Москваныҥ спортчылары Дмитрий Юшин ле Ксения Авдеева јеҥгендер. Маргаандар ӧткӧн кӱнде Дмитрийге 43 јаш толгон деп айдар керек.

39 километрдеги јарыш дезе Ӱч-Сӱмердиҥ тууразыла ӧткӧн. Бу бӱдӱмде турушкан спортчылар Тӱҥӱр јурттыҥ тӱндӱк јанында турган Алтыгы-Тургундуныҥ кӧлине јетире јарышкандар. Мында эр улус ортодо баштапкы јерди Барнаулдыҥ атледи Антон Букин алган. Jе 39 километр јарышта ончо улусты Горно-Алтайсктыҥ спортчызы Вера Водолеева кайкаткан деп, «АиФ на Алтае» газет бичийт. Бу кыс ӱй улус ортодо баштапкы јер алган. Бастыра туружаачылар ортодо дезе 5 саат 17 минут ӧй кӧргӱзип, алтынчы јерге чыккан. В. Водолеева Горно-Алтайсктагы госуниверситетте спорт ло физкультура аайынча кафедрада иштеп јат. Ол студенттерди спортко тазыктырат. Вера — кышкы полиатлонло телекейдиҥ кубогыныҥ кӱлер јеҥӱчили, Россияныҥ спортыныҥ узы. «АиФ на Алтае» газеттиҥ темдектегениле, Горно-Алтайсктыҥ спортчы кызы кырларда ӧткӧн «Алтай Ультра Трейл» деген маргаандардыҥ ачылталарыныҥ бирӱзи болгон. Бу кыс быјыл кӱӱк айда Чамал аймакта ӧткӧн «Горный За Бег» деп адалган маргаандарда кӱндӱлӱ экинчи јер алган деп айдар керек. Ол анда 21,1 километр јарыммарафондо турушкан.

«Алтай Ультра Трейл» марафонныҥ тӧзӧӧчилери келер јылда маргаандар Мультаныҥ кӧлдӧринде ӧдӧр деп јетирет. «Чананыҥ спорты» деген журнал кырлардагы бу марафонды 2018 јылда Россияда эҥ «кайкамчылу» маргаандардыҥ тоозына кошкон. «Мындый ультрамарафондордо јаҥыс ла јакшы белетеништӱ спортчылар туружып јат» деп јарлу журнал темдектейт.

Электрон СМИ-лердеги јетирӱлер аайынча белетелген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина