Алтайдын Чолмоны

Бистиҥ јииттер — «Тавридада!»

03.08.2018

Бистиҥ ороондо јашӧскӱримниҥ башка-башка форумдарын ӧткӱрери јакшынак јаҥжыгу болуп калган. Бу јууктарда дезе «Тавриданыҥ форумында јаба» деген сменаныҥ ээчиде база бир ижи тӱгенди. Бу форумда беш јӱстеҥ ажыра јиит кижи турушкан. Олор јаҥы билгирлер алып, шӱӱлтелериле ӱлежип, айылдарына бийик кӱӱн-санаалу јангандар.

Бу смена культураныҥ ла искусствоныҥ ишчилерине учурлалган. Ол јаан изӱ айдыҥ 16-21 кӱндеринде иштеген. Оныҥ ижинде 18 јаштаҥ ала 30 јашка јетире јииттер турушкан. Jиит вокалисттер, кӱӱчилер, албаты бијелериниҥ хореографтары, кӱӱде рэп деген ууламјыла јилбиркеген уулдар ла кыстар, албаты эдимдериниҥ устары алты кӱнниҥ туркунына ченемелиле ӱлежип, концерттерде турушкандар, мастер-класстар ӧткӱргендер ле кӱӱ сӱӱчилерди бойлорыныҥ иштериле таныштыргандар.

Алтай Республикадаҥ форумныҥ баштапкы сменазында албаты эдимдериниҥ республикан тӧс јериниҥ специализи Сынару Ороева, Алтайдагы госуниверситеттиҥ дизайн аайынча бӧлӱгиниҥ студенти Эркелей Тоедова ла «Тала» ансамбльдыҥ кожоҥчызы Евгений Алчинов турушкандар. Бистиҥ тергеениҥ јашӧскӱрими «Тавриданыҥ» туружаачыларын тӧрӧл јериниҥ культуразыла таныштыргандар. Ӧскӧ тергеелердиҥ јииттери алтай калыктыҥ кеп-кийимиле, кийистеҥ эткен эдимдерле, чололорло кееркедилген јарангыштарыла, кӱӱлик ойноткыларыла јилбиркеп танышкандар. Евгений дезе ончо улусты бойыныҥ кайыла кайкаткан.

Бистиҥ јииттер анайда ок јашӧскӱримниҥ ӱлекер-проекттериниҥ конкурстарында эрчимдӱ турушкандар. Сынару Ороева балдардыҥ «Теерпек» деп чӧрчӧгин кийистиҥ наадайларыла кееркедип, олорды конкурска тургускан. Jииттер сӱрлӱ ле јараш наадайларды сӱрекей јакшызынып кӧргӧн. Башка-башка јерлердеҥ јуулышкан уулдар ла кыстар чӧрчӧктӧ ойноп турган кийис ойынчыктар ажыра бойлорына наадайлардыҥ театрыныҥ куулгазындарын ачып, мында ла кийисле иштеерине ӱренгендер. Эркелей Тоедова алтай кеп-кийимдерди канайда кӧктӧп турганын кӧргӱскен. Евгений Алчиновтыҥ конкурска чыгарган ӱлекер-проеги «Ӧбӧкӧлӧрдиҥ ӱни» деп адалган. Ол форумныҥ туружаачыларын алтай кайдыҥ јӱзӱн бӱдӱмдериле, башка-башка ойноткыларыла таныштырган. Jайалталу јиит мынаҥ ары этнический ансамбль тӧзӧӧргӧ амадайт.

Jашӧскӱримниҥ ӱлекер-проекттериниҥ конкурсында бастыра 80 угузу-бичик алылган. Олордыҥ ортозынаҥ 20 ӱлекерге гранттар берилген. Бистиҥ јерлештеристердиҥ иштери эҥ артыктардыҥ тоозына кирбеген де болзо, је специалист-эксперттер олорды јарадып кӧргӧн. Айдылган ајарулар ајаруга алылып, олор јоголтылза, Алтай Республиканыҥ јииттериниҥ јилбилӱ ӱлекерлерине государство мынаҥ ары гранттарды чыгарар аргалу. Jииттер јанып келеле «Албатыныҥ искусствозы», «Албатыныҥ кӱӱлери», «Алла Духованыҥ бијелериниҥ мастерскойы», «Албаты бијениҥ «Березка» деген ансамблиниҥ тренд-сессияларында» ла «Равный — равному» деп адалган лабораторияныҥ ӱредӱзинде турушкандары керегинде куучындагандар. Баштапкы сменада анайда ок башка-башка ууламјыларлу программалар база иштеген. Кӱӱнзеген јииттер Гнесиндердиҥ адыла адалган кӱӱлик академияныҥ албаты кожоҥдорыныҥ Н. К Мешконыҥ адыла адалган хорыныҥ школыныҥ, фольклордыҥ «ВЕДАНЪ КОЛОДЪ» деген группазыныҥ школыныҥ, Дмитрий Дмитриенконыҥ ла Иван Шрамковтыҥ адыла адалган албаты оркестриниҥ школыныҥ, «Бер¸зка» ансамбльдыҥ албаты бијезиниҥ школыныҥ, Алла Духованыҥ бијениҥ «ТОДЕС» деп ансамблиниҥ школыныҥ, албатыныҥ јаҥжыккан культуразыныҥ «Движение к традиции» деген школыныҥ, албаты эдимдериниҥ устарыныҥ школыныҥ ла ченелтелӱ мастерскойдыҥ школыныҥ ӱредӱлерине јӱргендер.

«Бис «Тавридада» алты кӱнниҥ туркунына јаан ченемел алганыс — деп, Сынару Ороева айдат.—Эксперттерле туштажып, олорло куучын-эрмек ӧткӱргени, билгирлерле ӱлешкени кижиге јаан ийде берип јат. Jаҥы амадулар келип јат, јаҥы ӱлекерлердиҥ бӱдӱм-сомдоры табылып јат. Бистиҥ кажыбыс ла «Тавридага» бойлорыстыҥ национальный ууламјылу ӱлекерлеристи апарганыс. Олорды баштапкы ла катап бастырароссиялык кеминде корулаганыс. Мыны јаан једим деп айдарга јараар. Жюриниҥ ченемелдӱ турчылары ӱлекерлерди чын тургузып бичиириниҥ башка-башка эп-аргаларын айдып бергендер. Форумныҥ тӧзӧӧчилерине, Росјашӧскӱримге јаан быйанысты айдып турубыс. Тренд-сессияларда сӱрекей јилбилӱ куучын-эрмектер айдылган. «Тавридада» солун кӧрӱмдӱ спикерлерле таныштыс.
Актер Андрей Мерзликин тренд-сессиялардыҥ бирӱзинде албатыныҥ јаҥжыгуларын чеберлеери керегинде јилбилӱ шӱӱлтелер айткан. Jииттер оныҥ шӱӱлтелериле јӧпсинип, бут бажына турала узак ӧйго колчабынгандар. Бистиҥ сменада анайда ок ады-јолдоры бастыра телекейге јарлу «Бурановсктыҥ бабушкалары» турушкандар. «Бис јаба» деп адалган сменада албаты эдимдериниҥ кӧрӱ-јарымказы база сӱрекей јакшы иштеген. Бистиҥ республиканыҥ ус колду јииттериниҥ бойлорыныҥ колдорыла эткен эдимдери анда толо тургузылган. Евгений Алчинов кӧрӱ-јарымкада кайлаган, комусла, икилиле ойногон. Ӧскӧ тергеелердиҥ јииттери оныҥ ойынын сонуркап кӧргӧндӧр. «Таврида» бисти бойыныҥ ачык-јарык ла јайаан айалгазыла тыҥ кайкаткан!».

Сынару ла Эркелей «Тавриданыҥ» тӧзӧӧчилерине форумныҥ логотипи јуралган кийис панно-јуругын сыйлагандар. Олор сакыбаган сыйга сӱрекей сӱӱнип, биске мындый солун сый баштапкы ла катап эдилип јат деп айткандар. Туулу Алтайдыҥ јииттериниҥ болгон форумына јаҥжыкканы аайынча окылу айылчылар база келип јӱрген. Олор мында ороонныҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Ольга Голодецле, орус кожоҥныҥ М. Е. Пятницкийдиҥ адыла адалган академический хорыныҥ художественный башкараачызы Александра Пермяковала, Россияныҥ албаты артизи, Гнесиндердиҥ адыла адалган академияныҥ профессоры, композитор Александр Цыганковло, этнограф, кожоҥчы, бойыныҥ кӧп тоолу кожоҥдорыныҥ авторы, кӱӱниҥ продюсери, телекӧрӱлтелердиҥ берилтелериниҥ ӧткӱреечизи Сергей Старостинле, театрдыҥ ла киноныҥ актеры Андрей Мерзликинле, кӧп ӧскӧ дӧ јарлу улусла танышкандар.
Jашӧскӱримниҥ «Таврида» деген форумы быјыл јаан изӱ айдыҥ 16-чы кӱнинеҥ ала куран айдыҥ 31-чи кӱнине јетире Крымда ӧдӧр. Баштапкы сменаныҥ кийнинде база беш смена иштеер. Олордыҥ тренд-сессияларында јиит архитекторлор, кинематографисттер, поэттер, актерлор, режиссерлор, кӱӱчилер, культурада ла искусстводо иштеп турган волонтерлор ло менеджерлер туружар. Бистиҥ јииттерди «Тавриданыҥ» баштапкы сменазына дезе Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозы, јашӧскӱримниҥ политиказыныҥ ла јииттерди черӱге белетейтен јуучыл-тӧрӧлчи таскадузыныҥ тӧс јери ийген.

Jашӧскӱримниҥ политиказыныҥ тӧс јериниҥ пресс-службазы
С. Ороеваныҥ фотојуруктары