Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Бистиҥ турабыста кӧк одыру, а слерде?..

14.08.2018

Горно-Алтайсктыҥ 38-чи таҥмалу (ОПХ) микрорайонындагы тураларга газ ӧткӱрери јанынаҥ мында јаткан улус ортодо текши јуун ӧтти. Бу туштажуда каланыҥ администрациязыныҥ, Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле улусты ишле јеткилдеери аайынча министерствозыныҥ, талалык ӧзӱм аайынча министерствозыныҥ, «Газпром газораспределение Томск» ООО-ныҥ филиалыныҥ чыгартулу улузы, банктыҥ ла саду предприятиелердиҥ ишчилери туруштылар.

Jамылу ишчилер јуулган улусты газты мынаҥ ары калада канайда ӧткӱрериниҥ план-графигиле таныштырдылар, оныҥ кийнинде тураларга ар-бӱткенниҥ газын ӧткӱреринде болуп турган курч сурактар шӱӱжилген.
Каланыҥ администрациязыныҥ јааны Ольга Сафронованыҥ темдектегениле, мындагы тӧс иштерди «Газпром» бойыныҥ аргаларыла бӱдӱрип јат. Jе газты тураларга колбоорыныҥ план-графиктери бар да болзо, калада ол толо кеминде бӱтпей јат, оныҥ учун тураларды кӧк одырула јеткилдеериниҥ тебӱзи темдектелгенинеҥ соҥдойт. Газты бойыныҥ туразына колбоор аргазы бар улус меҥдебейт, оныҥ учун талада газ ӧткӱрерине чыгарылып турган инвестициялардыҥ кеми база астаар ине. Ольга Сафронова јуулган улуска тураларына газты колбоорын эрчимделтерр керек деп баштанган.
Каланыҥ ӱч микрорайонына (Эски музей 28 №), (ОПХ 38 №), (Мелиорация 31 №) газ ӧткӱрери аайынча иштер 2015 јылдаҥ ала ӧдӱп јат. Jӧптӧлип калган план-график аайынча 2017 ле 2018 јылдарда 38-чи таҥмалу микрорайондо 187 турага газ ӧткӱрери темдектелген. Бу микрорайондордо турган 949 турага бу јылдыҥ учына јетире кӧк одыруны ӧткӱрип салар керек. Тургуза ӧйдӧ ол 329 турага ӧткӱрилген.

Ӧрӧги адалган министерстволордыҥ ла организациялардыҥ ишчилери јуулган улуска тураларга газ ӧткӱрилериниҥ тузазы, јарамыктузы ла эптӱзи керегинде кӧп јартамалдар эттилер. Ар-бӱткенниҥ газын јылу ӧткӱрерге тузаланганыныҥ баазы билдирлӱ јеҥил болуп јат. Темдектезе, кеми орто тооло 100 квадрат метр тураны ийдези 12 кВт котелло соок ӧйдӧ јылыдарга тузаланып турган одынныҥ баазы 27 муҥ салковой, таш кӧмӱрдийи 24 муҥ салковой, газтыҥ чыгымы дезе 11220 салковой.

Ого ӱзеери ыш, кубал-кӧӧ јок, экология јанынаҥ ару, тураныҥ ичиндеги кейдиҥ јылузы кубулбай, бир ле кеминде турат, акчаны тузаланганы учун счетчиктиҥ кӧргӱскени аайынча тӧлӧӧриҥ.
Калада јаткандарла ээчиде јуун куран айдыҥ 9-чы кӱнинде 31-чи таҥмалу (Мелиорация) микрорайондо ӧткӧн.
Мынаҥ озо республиканыҥ башкарузында бистиҥ таланы мынаҥ ары газла канайда јеткилдеериниҥ сурактары, «Газпромло» кожо тургузылган план-графикти толо бӱдӱрериниҥ сурактары шӱӱжилген эди. Ол јуунда республиканыҥ башчызы тергеениҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧриниҥ башкараачыларына улус ортодо кӧк одыруныҥ тузазы јанынаҥ јартамалду ишти эрчимдӱ ӧткӱрзин деп јакылталар берген. Чындап та, улуска тураларына газ ӧткӱрериниҥ аайы, олорды јӧмӧӧриниҥ аргалары керегинде элбеде куучын ӧткӱрер керек. Темдектезе, кезик категория улуска талалык ла муниципал бюджеттердеҥ акча-манатла јӧмӧлтӧ эдери темдектелген. Андый јӧмӧлтӧ-болуш алар аргазы јок улуска бистиҥ тергееде банктардаҥ јеҥилтелӱ кредит берери јӧптӧлип калган. Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников тураларды газла јеткилдеерине алган кредиттиҥ процент ставкаларыныҥ бир бӧлӱгин талалык бюджеттеҥ тӧлӧӧр аргаларды кӧрзин деп, јакылта берген. Горно-Алтайсктыҥ ла Майма аймактыҥ башкараачыларына јӧмӧлтӧ керексип турган улустыҥ тоозын чокымдап, олорды болуш алатандардыҥ тооломына кийдирзин деп айткан.

Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле улусты ишле јеткилдеери аайынча министерствозы дезе тураларына газ ӧткӱрерге ӱзеери акча-манатла јӧмӧйтӧн ветерандарды, кӧп балдарлу ла аргалары ас билелерди ле јеҥилтелер алар аргалу ӧскӧ дӧ улусты башка-башка государстволык программаларга келиштире кӧрӱп, јартаар болгон.

Калганчы он јылдыҥ туркунына (2018 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнине јетире) Алтай Республикада газ ӧткӱретен сетьтер 490 километр јерде тудулган, кӧк одыру дезе 3607 турага ӧткӱрилген (Горно-Алтайскта — 1585, Майма аймакта — 2022), ар-бӱткенниҥ газына 115 котельный колболгон, газла иштеерине 240 кӧлӱк кӧчӱрилген, 2018 јылдыҥ бажынаҥ ала талада газоӧткӱштиҥ 6,75 километр сетьтери тузаланарына табыштырылган, 414 турага газ ӧткӱрер аргалар тӧзӧлгӧн лӧ газка 140 тура колболгон. Майма аймакта Озерное јурттагы объекттерди, анайда ок, Горно-Алтайсктагы Советская, Заводская, Садовая, Алгаирская оромдордогы јазалдарды ишке табыштырары темдектелет.

Бир кезек улуска јондык јӧмӧлтӧ эдер баштаҥкай јолын база алынат. Анайып, Алтай Республиканыҥ Jасагында сегис категория улус темдектелген. Олор: орто кирелтелери прожиточный минимумнаҥ 150 процентке јабыс Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ кенектери ле туружаачылары, јуучыл керектердиҥ ветерандары, иштебей турган, јажы једип пенсия алып, јаҥыскандыра јаткандар, анайда ок, орто кирелтелери прожиточный минимумнаҥ 150 процентке јабыс баштапкы ла экинчи группаныҥ кенектери, андый ок кирелтелерлӱ иштебей турган пенсионерлер ле балдарлу билелер.
Бир катап берилетен акча-манат тӧлӧмирдиҥ кеми газ ӧткӱрери аайынча бӱдӱрген иштердиҥ акттына тӧзӧлгӧлӧнип тургузылат, оныҥ бир ле турага берилетен кеми 15 муҥ салковойды ашпас учурлу.

Бу тӧлӧмирлер аайынча Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле улусты ишле јеткилдеери аайынча министерствозыныҥ бӧлӱгине, сыраҥай чокымдап айтса, Горно-Алтайсктыҥ эл-јонына социальный болуш јетирип турган башкартузына баштанар керек, оныҥ суруузы: Объездной ором, 12.

Муниципалитет те болужар аргалу. Каланыҥ администрациязыныҥ 2018 јылда кочкор айдыҥ 20-чи кӱнинде јӧптӧгӧн јӧби аайынча бир катап акча-манат јӧмӧлтӧ-болуш орто кирелтези прожиточный минимумнаҥ 150 процентке јабыс ла иштебей турган, биледе эмезе јаҥыскан јаткан пенсионерге, анайда ок, балдарлу, ас јеткилделген билелерге ле кӧп балдарлу билелерге, олордыҥ кирелтези билениҥ кажы ла кижизине келижип турган кеми база ла 150 проценттеҥ јабыс болзо, берилип јат.

Газ ӧткӱрерине болуштыҥ кеми бир ле турага, чыгымныҥ кеминеҥ камааны јогынаҥ, 5 муҥ салковой болуп јат. Мында каланыҥ муниципалитединиҥ жилищный ла јондык политика аайынча бӧлӱгине баштанар керек. Анайып, бу адалган категория улуска јондык јӧмӧлтӧниҥ текши кеми 20 муҥ салковой болор аргалу.

Горно-Алтайсктыҥ администрациязыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина