Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Jӱгӱр, ойно, калы… — кыймыктан, ветеран!

17.08.2018

Куран айдыҥ 10-11 кӱндеринде Горно-Алтайскта Алтай Республиканыҥ ветерандарыныҥ спартакиадазы ӧтти. 10-чы кӱнинде дезе, «Спартак» стадиондо оныҥ ачылтазына учурлалган кӧдӱриҥилӱ чӱм-јаҥ болгон.
Бастыра аймактардыҥ командалары стадионныҥ тӧс каалгазыныҥ јанында јуулган, олор кӧдӱриҥилӱ парадка белетенгилейт. Оноҥ ло, спортивный марш ойноп баштаарда, олор бирдеҥ-бирдеҥ стадионныҥ трибуналарыныҥ алды јанындагы јалаҥга ууландылар, Парадтыҥ эҥ алдында баратан јаҥ ветерандардыҥ мынаҥ озо ӧткӧн республикан спартакиадазыныҥ јеҥӱчили Кан-Оозы аймактыҥ спортчыларына берилген.

Диктор кажы ла аймактыҥ командазыныҥ спортчы-ветерандарыныҥ ады-јолдорын адайт: Михаил Урматович Битешев, Владислав Сарлаев, Валерий ле Михаил Байрышевтер, Юрий Ороев, Марина Абельдинова, Наталья Рожкова, оноҥ до ӧскӧлӧри.

Бастыра муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ командалары стадионныҥ јажыл јалаҥына чыгып, ээчий-теечий тура берген кийнинде, олорды Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Председатели Владимир Тюлентин, Горно-Алтайсктыҥ мэри Юрий Нечаев, Алтай Республиканыҥ ветерандарыныҥ јондык организациязыныҥ председатели Борис Алушкин, Алтай Республиканыҥ Пенсионерлериниҥ биригӱзиниҥ председатели Константин Кремер, Алтай Республиканыҥ физкультура ла спорт аайынча комитединиҥ председатели Заур Казакпаев ле ӧскӧ дӧ улус уткыдылар.

Ачылтаныҥ туружаачылары Алтай Республиканыҥ нерелӱ артизи Сергей Коротковтыҥ кожоҥын, Горно-Алтайсктыҥ акробаттарыныҥ ла ӧскӧлӧриниҥ де кӧргӱзӱ-номерлерин изӱ колчабыжуларла уткыгандар.
Ветерандар маргышкан баштапкы бӱдӱм эстафета болгон. Кажы ла команда ого эҥ артык спортчыларын тургузарга чырмайган эмей. Jе учында келеле, баштапкы јерди Горно-Алтайсктыҥ, экинчи јерди Кӧксуу-Оозыныҥ, ӱчинчи јерди Кош-Агаш аймактыҥ јӱгӱреечилери алган.

Спорттыҥ кӧп саба бӱдӱмдери аайынча маргаандар Горно-Алтайскта М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган политехнический колледжет ӧткӧн деп айдар керек.
Учреждениениҥ спортзалында столдогы теннис аайынча маргаандар ӧтти. Мында «оорычылар» кӧп болгон. Jеҥӱни Горно-Алтайсктыҥ теннисисттери алган болзо, экинчи ле ӱчинчи јерлер Майма ла Турачак аймактардыҥ спортчыларына келишкен.

Политехнический колледжтиҥ тышкары площадказында дартс аайынча маргыжулар ӧтти, Спорттыҥ солун бу бӱдӱминде эҥ чеченин Майма аймактыҥ аткырлары кӧргӱстилер. Эҥ кӧп очколорды олор ойноп алды. Баллдары аайынча олордыҥ кийнинде Турачак аймактыҥ командазы, ӱчинчи јер Горно-Алтайскка келишкен.
Городокло маргаандарды тууразынаҥ кӧрӧргӧ солун ла јилбӱлӱ болды. Туружаачылар алаканча площадкадагы фигураларды бир ле уунда јалмай согорго бастыра кӱчиле албаданат, Jе олорды бир ле согышла «јалмай» бергедий спортчы табылбаган, кезиктери кӧп «агаштарды» чарчадат, кезиги—бирдеҥ, экидеҥ ле. Учы-учында јеҥӱ Майма аймактыҥ ветерандарына, экинчи ле ӱчинчи јерлер Горно-Алтайсктыҥ ла Кӧксуу-Оозы аймактыҥ спортчыларына келишкен.

Шахмат ойнооры тыныш буулганча, тизе тыркыраганча јӱгӱретен ле калыйтан маргыжу эмес. Карын тыныжыҥды астадып, јазап сананар ла меҥдебес, маҥсаарбас керек. Каланыҥ тогузынчы гимназиязыныҥ кабинеттеринде ӧткӧн тартыжуда спорттыҥ бу бӱдӱми аайынча чемпионныҥ адын Горно-Алтайсктыҥ шахматчылары адаткан, экинчи јерди Турачактыҥ командазы алды. Мениҥ јерлештериме, Кан-Оозыныҥ «каспаровчыларына», ӱчинчи јер келишти.
Эҥ ле тал-табышту («оорычылардыҥ» кыйгызы залдыҥ ичинде торгулат) ла ӧктӧм тартыжулар, байла, волейболло ӧткӧн маргаандарда болгон. Сетканыҥ јанында бийик калыйла, мечикти ӧштӱниҥ площадказына мылтыктыҥ огындый тӱрген барар эдип алаканыҥла тажыыр керек. Сеге удура ондый ок тӱрген келгенин јыгылып бол, јӱгӱрип бол, алар, нӧкӧрлӧриҥе пастаар эмезе сетканы ажырар керек.

50 јаштаҥ ала 60-га јетире улустыҥ ортозында ондый чекчили ле капшууны астаган эмей, Jе ветерандар бастыра кӱчин берип тартышты. Jеҥӱ эҥ чекчилдерге ле капшуундарга, Горно-Алтайсктыҥ спортчыларына келишти. Экинчи јерде — мениҥ јерлештерим, Кан-Оозы аймактыҥ командазы, ӱчинчи јерде — маймачылар.
Волейболло маргаандарды, оныҥ туружаачыларын кӧрӱп отурала, озогызы санаама кирди. 60-70-чи јылдарда Кырлыкта футбол, волейбол, хоккей, шахмат јииттердиҥ сӱӱген соот-ойындары болгон.
Н. Я. Мюсов ол тушта волейболло канай јараш ойнойтон, мечикти сетка ажыра кандый мерген-тӱрген соготон эди — бийик, јараш калыйла, Коля соккон мечикти јерге тӱжӱрбей алатан улус ас болгон. Ол Кан-Оозы аймактыҥ, Туулу Алтай автоном областьтыҥ эҥ артык волейболчыларыныҥ тоозында болгон эди, Николай Ялатович мындый спартакиадаларда нениҥ учун турушпады не деп ич бойымда санандым.

Ажанаров Акча Бедишевич 60-чы јылдардаҥ бери эмдиге јетире тартышканча — шахмат аайынча маргаандарда эрчимдӱ турушканча. Бу учуралда ол тӧрӧл аймагыныҥ ады учун база ла катап тартышты, база ла коомой эмес ойноды.
Кырлык јуртта ӧскӧн лӧ чыдаган улустаҥ спортто бийик једимдерге јеткен эки кижи бар. Бу улус ол јерге туку качан јӱре берген. Олордыҥ бирӱзи—Бабаков Акча Кӧлӱевич. Ол бойыныҥ ӧйинде Алтай крайдыҥ 100 метрге јӱгӱрери аайынча чемпионы болгон. 60-чы јылдарда ол кайкамчылу једим.

Jеҥил атлетикада бойында тренерлӱ шайрак улус јеҥетен эмей. Акчада ондый сын да таскадаачы да кайдаҥ келзин. Ол Алтайы, ада-энези берген јайалтазыла јеҥип чыккан. Ол сабарыла тайанала, бийик чеденди ажыра чеп-чек калый беретен сӱрекей јеҥил-чекчил кижи болгон.

Экинчи јерлежис — Николай Шурумович Мюсов. Jайым ла классикалык кӱреш бистиҥ областьта бу кижииниҥ шылтузында ӧзӱм алынган эмей. Кырлыктыҥ јииттери, оны ундыбай, оморкоп јӱрӱгер.
Ойто Горно-Алтайсктагы спартакиадага кӧчӧли. Калада, Культураныҥ туразында, јеҥӱчилдерди кайралдаарына учурлалган чӱм-јаҥ болгон. Спортчы-ветерандарга кайралдарды Алтай Республиканыҥ иш, социальный ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министриниҥ ордынчызы Ольга Турова табыштырды.

Алтай Республиканыҥ ветерандарыныҥ эки кӱнниҥ туркунына ӧткӧн спартакиадазыныҥ тӧс кубогы Горно-Алтайсктыҥ командазына табыштырылган, экинчи јерде — маймачылар, ӱчинчи јерде Кан-Чарас ичиниҥ ветерандары.
Бичимелимди ветерандарга учурлалган алкыжымла тӱгезейин — тӱрген јӱгӱр, чике ат, јазап санан, кыймыктан, ветеран! Ол тушта су-кадык јӱрериҥ, карыш-чырыш деген немелер сени бачым јаба једип болбос.

Т. ТОХНИН
Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина