Куулгазын чӧрчӧктӧр — болчомдорго

21.08.2018

Тоолу кӱндер кайра таланыҥ школго јӱргелек ле онойдо ок оогош класстардыҥ болчомдорына ӱредӱлӱ јыл башталар алдында сый болуп алтай албатыныҥ «Куштардыҥ маргааны» ла «Агас ла койон» деп эки чӧрчӧги таҥынаҥ бичигештер кепке базылып чыкты.

Бу эки чӧрчӧкти республиканыҥ ӱредӱлик ле билим министерствозы, ӱредӱчилердиҥ билгирин бийиктедер ле такып ӱредӱ берер институды ӧмӧ-јӧмӧ белетеп чыгарган.
Бичиктердиҥ тургузаачызы Кӱлер Тепуков. Редакторлоры О. Иркитова, К. Тепуков. Компьютерле верстканы Эрмек Тепуков бӱдӱрген.

Бичиктер ӧҥдӱ јуруктарла кееркедилген. Албатыныҥ чӧрчӧктӧриниҥ јуруктарын јурукчы Саяна Темеева јураган. Бичиктердиҥ бӱдӱми, ичи-тышты, јуруктары чыҥдый, чоҥ. Шак ла мындый бичиктер балдарга јетпей турган деп айдарга јараар. Jурукчыныҥ јайалтазы, ич-телекейи, кӧрӱми, сезими су-алтай. Айдарда, бичиктеги агас, койон, каргаа, саҥыскан, бар ла о.ӧ. аҥ-куш алтай ӧзӧктӱ, тынышту, ийделӱ деп айдар керек.

Алтай албатыныҥ чӧрчӧктӧрин бир ле тизӱле мынайда белетеп чыгарза, айса болзо, озо ло баштап ада-энелердиҥ кӧкси ойгонор болор бо? Ада-энелер ойгонгон кийнинде балдарыныҥ јолы чечилер ине. Чӧрчӧк болгон «Карусельдеҥ» де кулак амыраар. Балдар тилин ундыырга јууктажа берди деп куучын ла чыкса, «Карусель» бурулу деп каруулар белен де. Биледе јаҥынаҥ тудунып, тилин баалап, оморкоп, јаандары тилиниҥ учурын јартап айдып турза, баланыҥ кӧксине једер, јӱрегине томулар эмес пе? Темдектезе, ыраада кӧрзӧ, негр, индеец укту улус балазы ак-јарыкка келзе, кабайды јайкап, бойыныҥ тилиле калыгыныҥ кабай кожоҥын кожоҥдоп, чӧрчӧктӧрин куучындап турганы керегинде укса, јакшызын.

Бу ла кӱндерде «Куштардыҥ маргааны» ла «Агас ла койон» деп бичиктер республиканыҥ школдорына, детсадтарына аткарылар. Тиражтары 500-теҥ, арай ла ас. Тегин садуга база чыккан болзо…
Якуттарда, казахтарда «балдар элдиҥ келер ӧйи» деген кӧрӱмле бойыныҥ тилиле чыҥдый, јараш, јакшы кандый кӧп бичиктер чыгып јат. Калык чӱмделгезиле, эрјинедий байлыгыла тыҥ калык, бисте бу ишти керектӱ кемине не чыгарбас? Калык болуп јӱрген бойыстаҥ кӧп неме камаанду. Тилин јылыйткан албатыдаҥ «нениҥ учун телекейле кӧчкӱндеп јӱрген сыгандардыҥ бала-барказы тилин билер, јаҥынаҥ, јаҥжыгуларынаҥ чыт ла эдип тудунган јӱрет» деп ачу сӧстӧрди угарга база келишти. Кемниҥ бурузы, јастыразы болгонын туура таштап, кӧксин ойгозып, тилин билгени эҥ јаан ырыс болор бо…

Алтай албатыныҥ чӧрчӧктӧри албатызына, бала-барказына јетсин, кӧксине конзын. Саяна Темееваны једимдӱ јайаан ижиле уткып, мынаҥ да ары мынайда ла иштезин деп кӱӱнзеери артат. Jиит јайалтаныҥ ижи суруда, јилбӱде болзын. Керектӱ јӧмӧлтӧ-болушты ӧйинде эдип, мындый балдарды ӧскӱрер ле керек. Бичиктердиҥ авторын, редакторлорын бу ла нак ӧмӧлик бойы артып, база јакшы бичиктер чыгарзын деп кӱӱнзейли.

К. ТӦЛӦСОВА

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым