«Jӱрӱмниҥ агажы» јӱректи ӧкпӧӧрткӧн

11.09.2018

Сыгын айдыҥ 2-чи кӱнинде Иссык-Кульдыҥ јарадында турган Чолпан-Ата каланыҥ ипподромында Кӧчкӱн албатылардыҥ III телекейлик ойындарыныҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазы ӧткӧн.

Мындый ойындарды ӧткӱрери јанынаҥ баштаҥкай 2012 јылда эдилген ле оны тӱрк тилдӱ ороондордыҥ ӧмӧ-јӧмӧ иш аайынча совединиҥ јууны јӧмӧгӧн. Ойындардыҥ тӧс амадузы – кӧчкӱн цивилизациялардыҥ ла албатылардыҥ байлыктарын ла культуразын орныктырары. Кӧчкӱн албатылардыҥ III телекейлик ойындарыныҥ талисманы ирбис (кыргызтап – илбирс) болгон. Бу тындуныҥ сӱр-кебери кыргызтарга јебрен ӧйлӧрдӧҥ бери јалтанбас јуучылдыҥ, јараштыҥ, ийде-кӱчтиҥ, јайымныҥ темдек-кереези, ол бойы агару тынду болуп јат. Ирбис керегинде кӧп соојыҥдар, чӧрчӧктӧр бар. Ол тындуныҥ сӱр-кебери керек дезе Кыргызстанныҥ тӧс калазыныҥ маанызында ла гербинде јуралган. Бу Ойындардыҥ талисманыныҥ художественный сӱр-кебериниҥ авторы јурукчы-постановщик, режиссер-аниматор Толгобек Койчуманов. Ирбис ороонныҥ Кызыл бичигине кийдирилген тынду болуп јат.

Бу Ойындарды ӧткӱрерине быјыл Кыргыз Республиканыҥ бюджединеҥ 303,1 млн сом акча чыгарылган (2016 јылда мындый Ойындарды ӧткӱрерине – 258,6 млн сом). Оныҥ спорт јанынаҥ призовой деген фондыныҥ текши кеми 28 млн сом, культурный бӧлӱгиниҥ – 7 млн сом кире болгон.

Сӱрекей бийик кеминде ӧткӧн бу театрализованный ачылтада 1,5 муҥ кижи, ол тоодо театрдыҥ, балеттиҥ, цирктиҥ артисттери, каскадерлор ло кӱӱчилер турушкан. “Jӱрӱмниҥ агажы” деп адалган кӧргӱзӱде кыргызтардыҥ “Манас” эпозы ла телекейге јарлу бичиичи Чингиз Айтматовтыҥ јайаан ижи ажыра кӧчкӱн албатылардыҥ философиязы кӧргӱзилген. Бир саатка улалган театрализованный кӧргӱзӱде эмдиги ӧйдиҥ јӱзӱн-јӱӱр пиротехнический, 3 D да оноҥ до ӧскӧ технологиялары тузаланылган. Мынызы кӧрӧӧчилерге там ӧкпӧрӧӧр, кӱӱн-санааларын кӧдӱрер, кӧстӧриниҥ јажын тӧктӱрер айалгалар тӧзӧгӧн.

Ачылтага ӧскӧ ороондордыҥ башкараачылары база келген. Олордыҥ тоозында Казахстанныҥ президенти Нурсултан Назарбаев, Турцияныҥ президенти Реджеп Эрдоган, Венгрияныҥ премьер-министри Виктор Орбанд, Россиядаҥ Татарстан Республиканыҥ президенти Рустам Минниханов. «Кӧчкӱн албатылардыҥ III телекейлик ойындарына беженнеҥ кӧп ороонноҥ кӱндӱлӱ айылчылар, окылу делегациялар, спортчылар, шиҥжӱчилер ле культураныҥ ишчилери келген. Маргаандарды јӱстеҥ ажыра јарлу телекомпаниялар ла элбек јетирӱлер эдер эп-аргалар кӧргӱзер. Бис слерди кӱндӱзек Кыргыз јеринде уткыйдыс» – деп, Кыргызстан Республиканыҥ президенти Сооронбай Жээнбеков айткан.

Кӧдӱриҥилӱ ачылтаныҥ учкары Ойындардыҥ туружаачыларыныҥ парады ӧткӧн. Анда 82 ороонноҥ келген 2,5 муҥнаҥ кӧп кижи турушкан. Бистиҥ ороонныҥ делегациязыныҥ составында болгон Алтай Республиканыҥ делегациязы алтай сӱрлӱ кийимиле аныланган деп темдектеер керек. Тергеебистиҥ делегациязын јерлештерис тӧс телекӧрӱлтенеҥ кӧргӧн лӧ болбой.

2014 јылда ӧткӧн баштапкы Ойындарда 19 ороонноҥ 771 туружаачы болгон, экинчизинде (2016 ј.) 62 ороонноҥ 1,2 муҥ кижи турушкан эди. Быјыл олордыҥ тоозы оноҥ до кӧп. Бу ойындарда спорттыҥ 37 бӱдӱми аайынча маргаандар ӧткӧн, 2014 јылда – 10, 2016 јылда 23 бӱдӱм болгон.

Баштапкы Ойындарда командалар ортодо Кыргызстанныҥ командазы јеҥген, экинчи јерде – Казахстан, ӱчинчи јерде Туркмения болгон. Ойындардыҥ призовой фондыныҥ кеми — 16 млн сом. Экинчи Ойындарда ойто ло Кыргызстанныҥ командазы јеҥӱчил болуп чыккан, экинчи јерде – Туркменистан, ӱчинчи јерде Казахстан болгон. Ойындардыҥ призовой фондыныҥ кеми – 28 млн сом.

Быјылгы Ойындарда албатылар ортодогы чыгармалардыҥ журналисттерин ӧскӧ ороондордыҥ тилдерин билер 50 волонтер уткыган ла ижин јеткилдеген. Волонтерлор билер тилдердиҥ тоозында английский, немец, турк, араб, корей, орус ла ӧскӧ дӧ тилдер.

Ойындарга кычырылган айылчыларга ла туружаачыларга аҥылу сый эдип, ирбистиҥ сӱр-кебери сыйлалган.

Кӧчкӱн албатылардыҥ телекейлик ойындары бутка бек туруп, јылдаҥ јылга ӧзӱм алынып турганы иле сезилет. Келер Ойындар 2020 јылда Турцияда ӧдӧри керегинде ачылтада айдылган.

Кӧчкӱн албатылардыҥ III телекейлик ойындары керегинде элбеде бистиҥ газеттиҥ келер номерлеринеҥ кычырыгар.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина