Эколяттардыҥ кычырузы јӧмӧлтӧ алган

09.10.2018

Бу јуукта РФ-тыҥ Федерация Совединиҥ спикери Валентина Матвиенконыҥ башкартузыла эпшилердиҥ Экинчи евразийский форумы Санкт-Петербургта ӧткӧн. Оныҥ ижинде телекейдиҥ 110 орооныныҥ чыгартулу улузы, албатылар ортодогы 27 јаан организация, ол тоодо ООН, ЮНИДО ло Европаныҥ соведи турушкан.

Алтай Республиканыҥ государственный јасакчы јаҥынаҥ чыгартулу кижи, Федерация Совединиҥ аграрный, аш-курсак политика ла ар-бӱткенди тузаланары аайынча комитединиҥ турчызы, «Эколяттар – ар-бӱткенниҥ јиит коручылдары» деген ӱлекердиҥ координаторы Татьяна Гигель бу форумныҥ кеминде «Россияныҥ эколяттары најыларын кычырат» деп акция ӧткӱрери јанынаҥ ишмекчи группаныҥ председатели болуп турушкан.

Ӧткӧн форумныҥ кеми јаҥыс ла ороон кеминде эмес, је анайда ок телекей де кеминде јаан болгоны керегинде айдып тура, сенатор мындый ок баштапкы форум эки јыл кайра база Санкт-Петербургта ӧткӧнин темдектеген. Је ол тушта оныҥ ижинде јер-телекейдиҥ ороондорынаҥ эпшилердиҥ 80 делегациязы турушкан болгон. Баштапкы јуун-туштажуда айдылган шӱӱлтелерге тӧзӧлгӧлӧнип, ороондо 12 јаан ӱлекер белетелген, ол тоодо ӱй улусты экономиканыҥ ла политиканыҥ бӧлӱктеринде ичкерледери, су-кадыкты корыыры ла ӱй улустыҥ кату оорузы болбозын озолондыра јеткилдеери јанынаҥ. Бу бастыра ӱлекерлер, телекейлик организациялардыҥ турушканыла, јӱрӱмде бӱдет.
Парламентарийдиҥ айтканыла, јуунныҥ туружаачылары ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ куучынына аҥылу ајару эткен. Ол эпшилерге баштанган бойыныҥ куучынында «форум евразийский де деп адалып турган болзо, оныҥ ижинде бастыра континенттердиҥ эпшилериниҥ кыймыгуларыныҥ чыгартулу улузы туружып турганын» аҥылаган. Оныҥ шӱӱлтезиле, «…онызы да јолду, нениҥ учун дезе бистиҥ ороондо эпшилерди јӧмӧӧрине аҥылу ајару эдилет, олорды кичееп, тооп јат».

Государствоныҥ башчызы бистиҥ ороондо јуук алты јылдыҥ туркунына иштеер јаҥы демографический ӱлекер јӧптӧлгӧни керегинде айдарда, бӱткӱл зал изӱ колчабыжула јӧмӧгӧн. Ол ӱлекерле болзо, материнский капиталдыҥ ӧйи узадылган, кирелтелериниҥ кеми ас билелерге ле кенек балдардыҥ ада-энелерине материальный болуш эдилер, эки ле оноҥ кӧп балдарлу билелерге ипотечный кредиттер аайынча процентный ставканыҥ субсидированиези башталып калган. Јаш балдар чыкса, билелерге јӧмӧлтӧ эдерине 2,7 триллион салковой кире акча ууландырылар.
Форум ӧйинде албатылар ортодогы организациялардыҥ программаларыныҥ ла ӱлекерлериниҥ таныштырулары ӧткӱрилген, албатылар ортодогы кезик организацияларла, ороондорло, ол тоодо Германия ла Китай ороондорло, ӧмӧ-јӧмӧ иштеери јанынаҥ бир канча јӧптӧжӱлерге кол салылган, шӱӱлтелер белетелген. Бу јуун-туштажу ӧйинде «Женская двадцатка» јуундашкан, ол биригӱ 2015 јылдыҥ кӱӱк айында тӧзӧлгӧн. Эпшилердиҥ бу албатылар ортодогы јондык организациязы ӱй улустыҥ аргачылыгын јӧмӧӧр фонд тӧзӧӧри јанынаҥ баштаҥкай эткен болгон. Ӱч јылдыҥ туркунына ол 380 миллион доллар јууп алган, бу акча бастыра телекей ичинде бизнести јӧмӧӧрине ууландырылат деп, парламентарий темдектеген.

Татьяна Гигельдиҥ айтканыла, јуунныҥ туружаачылары «Россияныҥ эколяттары најыларын кычырат» деген акцияга јаан ајару эткендер. Керек-јаракта Федерация Совединиҥ билим, ӱредӱ ле культура аайынча комитединиҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Лилия Гумерова ла бу комитеттиҥ турчызы Ираида Тихонова, аграрный, аш-курсак политика ла ар-бӱткенди тузаланары аайынча комитеттиҥ председателиниҥ ордынчызы Ирина Гехт ле бу комитеттиҥ турчызы Людмила Талабаева, јонјӱрӱмдик политика аайынча комитеттиҥ турчызы Елена Попова, РФ-тыҥ министерстволорыныҥ ла ведомстволорыныҥ, билимниҥ ле экологияныҥ биригӱлериниҥ, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ чыгартулу улузы турушкан.

Бӱгӱнги ӧй јер-телекейдиҥ ар-бӱткениниҥ байлыктарын бойыска ла келер ӱйелерге чеберлеп алары јанынаҥ јеҥил эмес амадулар тургузып турганын бастыра улус оҥдоп јат. Ар-бӱткенниҥ байлыктарын билгир ле кымакай тузаланары, бойыныҥ кичӱ Тӧрӧлиниҥ ар-бӱткенин чеберлеп алары јанынаҥ туруп турган уур-кӱч сурактарды јаҥыс ла јаш ӱйе ортодо экологиялык ӱредӱ-таскамал ӧткӱрерин тыҥыдары ажыра аайлаштырар арга бар.

Парламентарийдиҥ эзеткениле, Россияныҥ президенти Владимир Путинниҥ тӧрӧлчи кӱӱнге таскамалды ла ӱзеери ӱредӱни ороон кеминде элбедери јанынаҥ јакылталарын бӱдӱрип тура, Федерация Совединиҥ комитеттери тергеелерде башка-башка ууламјыларлу ӱлекерлерди једимдӱ бӱдӱрип, ичкери апарып јат. Ар-бӱткенди корыыры јанынаҥ јонјӱрӱм-ӱредӱлик ӱлекерлердиҥ тоозында – «Эколята-Дошколята», «Эколята» ла «Ар-бӱткенниҥ јиит коручылдары». Ол ӱлекерлер Федерация Совединиҥ председатели Валентина Матвиенконыҥ јӧмӧлтӧзиле јӱрӱмде бӱдет.

«Форумда балдар бастыра континенттердиҥ ӱй улузына Јердиҥ ар-бӱткенин чеберлеп аларына бастыра арга-кӱчтерди тузаланары јанынаҥ шӱӱлте эткен ле «Россияныҥ эколяттары» баштану белетеген. Бу баштануны мен форумныҥ тӧзӧмӧл комитедине табыштыргам, ол баштануда айдылганы соҥында јӱрӱм алынарына иженедим. Балдар акция ӧйинде Россия Федерацияныҥ тергеелеринде кандый керек-јарактар ӧткӱрилгени ле ӧткӱрилип турганы керегинде куучындаган. Анайда ок эколяттардыҥ тоозына кожулгандар јанынаҥ аҥылу кӧдӱриҥи болгон» — деп, адакыда Татьяна Гигель айткан.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина