Алтайдын Чолмоны

Баштапкы алтай эмчиге учурлай

16.10.2018

Горно-Алтайск калада Социалистический оромдо 18-чи таҥмалу турада кӧстиҥ врачы, баштапкы алтай врач, совет ӧйинде бийик медициналык ӱредӱ алган Василий Тискинековко учурлалган мемориальный досконыҥ ачылтазы ӧткӧн.

Врач Тискинеков тӱӱкиде јайалталу врач, тӧзӧӧчи, подвижник болуп арткан. Оныҥ јӱрӱми сталинский репрессиялардыҥ јылдарында ӱзӱлген. Досконыҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазында республиканыҥ ла каланыҥ јаҥдарыныҥ, медициналык бӧлӱктиҥ чыгартулу улузы, су-кадыкты корыырыныҥ ветерандары, студенттер ле ӧскӧ дӧ улус турушкан. Бу кӧдӱриҥиде В. Тискинековтыҥ Москвадаҥ амадап келген барказы Александр аҥылу айылчы болгон.

Алтай Республиканыҥ врачтарыныҥ ассоциациязыныҥ башкартузыныҥ председатели, Россия Федерацияныҥ нерелӱ врачы, бу керек-јарактыҥ тӧзӧӧчизи Федор Федотов јондык биригӱ медицинаныҥ ишчилериниҥ ады-јолдорын ӱргӱлјиге артырарына ууландырган мындый акцияларды ӱчинчи јыл улай ӧткӱрип турганын темдектеген. Оныҥ айтканыла, эмчи Тискинеков аресттеҥ озо бир јылдыҥ туркунына јаткан бу турада кереес досконыҥ ачылтазы јаан учурлу тӱӱкилик керек болуп јат. Јайалталу эмчини јок јердеҥ бурулап, ол кызалаҥ ӧйдӧ адып салгандар.

«Бу кижи јаркынду, је ол ок ӧйдӧ кыска јӱрӱм јӱрген. Ол бойын эмчиниҥ ижине учурлаган. Шак ла бу кижи Туулу Алтайда ӧткӧн чакта элбеде таркаган трахома оорула тартыжар иштиҥ башталганында турган, Оныҥ ижи 1937 јыл, «јаан террор» келгениле колбой ӱзӱлген» – деп, Федор Федотов куучындаган.

Оныҥ айтканыла, ол ӧйдӧ бир јылдаҥ эмеш кӧп ӧйдиҥ туркунына Ойротияда 3 муҥ кире кижи репрессияга алдырткан, ол улустаҥ 715 кижи интеллигенция бӧлӱктеҥ болгон. «Террордыҥ канду машиназы» медицинаныҥ ишчилерин база тууралап барбаган, кажы ла экинчи врач репрессияга табарткан болгон.

Мемориал досконыҥ бӧзин ачар тап-эрик Федор Федотовко ло Александр Тискинековко берилди. Александр бу кӧдириҥилӱ керекке учурлай ӱлгерлик јолдыктар кычырган деп, су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ пресс-службазы јетирет.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ јонјӱрӱмдик корулаш, эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры аайынча комитединиҥ председатели Наталья Никитенко јуулган улусты бу кӧдӱриҥилӱ керекле уткып, ол эмчилердиҥ јиит ӱйезине јаан учурлу болгонын темдектеген. «Медицинаныҥ јиит специалисттери профессионал јаҥжыгулардыҥ башталганында кемдер турганын билип, олордыҥ эткенин улалтып апарар учурлу. Су-кадыкты корыырында тургуза ӧйдӧ јакшынак кӧп тоолу керек-јарактар эдилет, медучреждениелердиҥ материально-техникалык тӧзӧлгӧзи тыҥыдылат, эмдиги ӧйдиҥ некелтелерине келижип турган јазалдарла јепселет. Је качан ӱйелер ортодо колбу болбозо, јарамыкту уч-турулталар да болбос» -– деп, Наталья Никитенко айтты.

Эмчи Тискинековко учурлалган бу керек-јаракта республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министри Павел Решетов база турушкан. «Василий Ивановичтиҥ бастыра јӱрӱмдик јолы бистиҥ јерлештеристиҥ су-кадыгын корыырына учурлалган болгон. Медицинаныҥ бӱгӱнги ле келер ӧйдиҥ јаш ӱйези кажы ла кӱнги, јеҥил эмес иште бистиҥ ада-ӧбӧкӧлӧрис, ол тоодо Василий Иванович Тискинеков бӱдӱрген иш-керектерди мынаҥ ары једимдӱ улалтып апарзын» – деп, министр айткан. Ол Федор Федотовко ло врачтардыҥ ассоциациязына јакшынак баштаҥкай учун быйан айдып, мындый керек-јарактар мынаҥ да ары улалып барарына иженип турганын угусты.

Оныҥ айтканын Горно-Алтайск каланыҥ администрациязыныҥ јааныныҥ јонјӱрӱмдик сурактар аайынча ордынчызы Станислав Тюхтенев јӧмӧгӧн. Оныҥ темдектегениле, бойыныҥ тӱӱкизин билери ле эзем улустыҥ јӱректеринде јаантайынга артар учурлу. Оныҥ да учун бӱгӱнгидий бу керек ошкош керектердиҥ учуры јаан деген.
Јондык ишчи, Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи Светлана Полетаева репрессиялар бистиҥ тӱӱкиде кара бӱк деп айдып, андый керек база болбозын деп, оны ундыбай јӱрер керек деген.

Мындый ок сӧстӧрлӧ јуулган улуска Россия Федерацияныҥ ла Алтай Республиканыҥ нерелӱ врачы, Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи Игорь Яимов база баштанды. «Бис јаҥыс ла Василий Ивановичке эмес, је анайда ок ол ӧйлӧрдиҥ бастыра врачтарына, орто медициналык ишчилерине мемориал доско ачып јадыс» – деп, ол айткан.
Бу керек-јарактыҥ јаан учурлузы, бойыныҥ тӱӱкизин ундыбай јӱрери керегинде Россия Федерацияныҥ нерелӱ врачтары Ямонай Карнаковна Байрымова ла Раиса Ильинична Берегошева база айтты.

Ӱлӱрген айдыҥ 30-чы кӱнинде Россияда Политический репрессиялардаҥ улам корогондордыҥ кӱни темдектелер. Василий Иванович Тискинеков репрессияга алдырткан миллиондор тоолу улустыҥ бирӱзи болуп јат. Алтай укту В.И. Тискинеков (1900-1938 ј.ј.) Томсктыҥ университединиҥ медициналык факультедин 1928 јылда божоткон. Анайда ок ол офтальмологияныҥ Ленинградтагы клинический ординатуразын божоткон врач болуп јат. Ойротияда кӧстиҥ отрядыныҥ башкараачызы, Ойрот-Тура калада амбулаторияныҥ врач-окулизи болгон. 1934 јылдаҥ ала 1937 јылга јетире Ойрот-Туринский противотрахоматозный диспансердиҥ баш врачы болуп иштеген. 1937 јылдыҥ куран айыныҥ 29-чы кӱнинде оны арестовать эткен, 1938 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 1-кӱнинде оны адып салган, актуга бурулаткан деп, божогон кийнинеҥ актаган.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы