Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Иш ӧмӧ-jӧмӧ ӧдӱп jат

16.10.2018

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ jааны Леонид Щучинов ӱлӱрген айдыҥ 11-чи кӱнинде пресс-конференция ӧткӱрип, элбек jетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине Алтай Республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды шиҥжӱде тударын jеткилдеери ле ӧдӱп јаткан јылдыҥ учына јетире бӱдӱретен иштер керегинде куучындаган. Бӱгӱн бу пресс-конференциядаҥ белетелген бичимелди jарлап турубыс.

Республиканыҥ государственный баш санитар врачы пресс-конференцияда оныҥ башкарып турган ведомствозы тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды туура салбас ајаруда тудуп јат деп темдектеген. Роспотребшиҥжӱ кӱнӱҥ сайынгы ижинде республикада санитар-эпмдемиологиялык айалгаларды буспазын ла эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарын кичееп, ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде чыгарган «Национальный ууламјылар ла Россия Федерацияны 2024 јылга јетире ичкери ӧскӱрериниҥ иштери керегинде» 204 таҥмалу јасакты јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдейт. Президент јасакта демографияныҥ, су-кадыктыҥ, экологияныҥ, јадын-јӱрӱмниҥ ле каладагы айалгалардыҥ, эл-јонды ичетен чыҥдый суула јеткилдеериниҥ сурактарына јаан ајару эдет. Президент анайда ок санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын јеткилдеп турган ведомствоныҥ специалисттеринеҥ ишти бар тутак-једикпестерди эртедеҥ табып јоголторына ууламјылап ӧткӱрерин некеп јат.

Леонид Щучинов ишти једимдӱ ӧткӱрерине бойыстыҥ арга-чыдалыс канайып једетен эди деп айткан. Чындап та, мында элдеҥ озо федерал ведомстволорло, государствоныҥ органдарыла, јондык биригӱлерле, эл-јонло јуук колбулар тудуп, ӧмӧ-јӧмӧ иштеер керек. Баш санитар врач пресс-конференцияда Россияныҥ Роспотребшиҥжӱзиниҥ тергеелик башкартузына Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели А. В. Бердников, Эл Курултайдыҥ председатели В. Н. Тюлентин јаан јӧмӧлтӧзин јетирип турганы керегинде аҥылап айткан. Оныҥ башкарып турган ведомствозы анайда ок баш федерал инспекторло, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандарыла, республиканыҥ прокуратуразыла, аргачылардыҥ биригӱзиле јуук колбуда иштеп јат деп айдар керек.

Шак мындый ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ шылтузында быјыл кӱӱк айда Монгол Албаты Республиканыҥ Баян-Ӧлгий аймагыныҥ јеринде ле Алтай Республиканыҥ Тожоҥты јуртында баштапкы ла катап санитар-эпидемиологиялык айалгаларды кеминде тудары аайынча телекейлик кемдӱ ӱредӱлер ӧткӧн. Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ ишчилери ӧрӧлӧй турган федрал службала, Саратов каланыҥ «Микроб» деген РосНИПЧИ институдыла, чумала тартыжарыныҥ Иркутсктагы институдыла јуук колбулар тудуп, ӧмӧ-јӧмӧ иштеп јадылар. Ведомствоныҥ специалисттери ле оныҥ бӧлӱктериниҥ ишчилери јаҥжыкканы аайынча быјыл Улаган јуртта болгон тергеелер ортодогы Эл Ойын байрамда санитар-эпидемиологиялык айалгалар керектӱ кеминде болорын база јеткилдеген.

Ӧдӱп јаткан јылдыҥ бу ӧйине јетире иштеги ӧмӧликтердиҥ башкараачыларыныҥ ла аргачылардыҥ турушканыла бастыра 54 јуун ӧткӱрилген. Куран айдаҥ ала аргачылар ортодо ӱредӱ-семинарлар тӧзӧлгӧн. Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузында аргачыларга квартал сайын ачык эжиктиҥ кӱндери ӧдӧт. Ведомствоныҥ ижи кӱнӱҥ сайын службаныҥ электрон сайтында кӧргӱзилет. Јербойыныҥ телекӧрӱлтезинде дезе јетирӱлер ле берилтелер белетелет, газеттерде бичимелдер кепке базылат. Мыныҥ ончозы ишти ачык айалгаларда ӧткӱрерин јеткилдеп јат. Бу керегинде журналисттерле болгон туштажуда республиканыҥ баш санитар врачы база айткан. Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузыныҥ электрон сайты федерал кеминде јакшы иштӱ сайттардыҥ тоозына кирип турганын база темдектеер керек. Јыл башталганынаҥ ала јербойыныҥ газеттеринде 140 бичимел јарлалган. Телекӧрӱлтеде 26 јетирӱ чыккан. Радио ажыра 174 берилте белетелген. Ведомствоныҥ бойыныҥ сайтында 940 материал јарлалган. Башкарту анайда ок јетирӱлердиҥ «Потребительдердиҥ тап-эриктерин корулаары» деген порталыла јуук колбулар тудуп, оныҥ электрон бӱктеринде потребительдерге тузалу јартамалдар салат.

2018 јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузына башка-башка сурактар аайынча текши 2810 баштану болгон. 1429 баштану «кызу колбу» ажыра келген. 884 кижи башкартуга бар сурактары аайынча таҥынаҥ бойлоры баштангандар. Бир де сурак, бир де баштану каруу јок артпаган деп айдар керек. Бастыра улус тап-эриктерди јӱрӱмде канайда тузаланары аайынча толо ло чокым јартамалдар алган. Специалисттер 24675 кижиге консультациялар берген. 69 баштану јербойыныҥ бойын бойы башкарынарыныҥ органдарына шиҥжӱге аткарылган. 39 баштану-сурактыҥ јартына чыгарга, Алтай Республиканыҥ гигиена ла эпидемиология аайынча тӧс јериниҥ специалисттери турушкандар. Јети баштану јаргыда кӧрӱлерине аткарылган. Оныҥ шылтузында јаргыныҥ органдары јӧп аайынча беш объекттиҥ ижин токтоткондор.

Республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды керектӱ кеминде тудатан иште улустыҥ ичип турган суузыныҥ чыҥдыйыныҥ сурактары јаҥжыкканы аайынча база јаан ајаруда турат. Л. В. Щучинов ол керегинде пресс-конференцияда база айткан. Баш санитар врач трубаларла аккан ичер сууныҥ микробиологический ле химический составтарыныҥ кӧргӱзӱлери бӱгӱнги кӱнде текши республика ичинде јакшы кеминде деп темдектеген. Тургуза ӧйдӧ бистиҥ тергееде эл-јонды суула јеткилдеп турган 3013 водоисточник иштеп јат. Ӧдӱп јаткан јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына сууныҥ чыҥдыйы 4410 јерде шиҥделген. 131 учуралда гигиенаныҥ некелтелери бузулганы темдектелген. Кезик јерлерде суу агызатан јазалдар ла башнялар санитар ээжилерге келишпей јат. Олордыҥ кӧп сабазы лицензиялар јок иштейт, кезиктеринде санитар коруга кирип турган јерлерди керелеген документтер јок. Леонид Васильевич бу сурактар јанынаҥ ајарулар анчада ла Майма, Турачак, Чамал, Улаган, Оҥдой ло Кан-Оозы аймактарга бар деп айткан.

Ээлери јок арткан баскын-тоскын ийттер керегинде суракты Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ јааны кажы ла јуунда кӧдӱрип јат. Л.В. Щучинов пресс-конференцияда бу ӧҥзӱре суракка база ла катап ајару эткен. Ол керек-јарактыҥ аайын чокым тоолор ажыра јартап кӧргӱскен. 2016 јылда тергееде јошкын ийттерге 671 кижи тиштеткен болзо, 2017 јылда дезе эмчиликке 727 кижи баштанган. Кӧргӱзӱлерле тӱҥдештирип кӧрзӧ, мынызы кӧп болуп јат. Быјылгы јылдыҥ башталганынаҥ ала республиканыҥ эмчиликтерине болуш сурап, ийтке тиштеткен база 504 кижи баштанган болуптыр. Ол тоодо он тӧрт јашка јетпеген 243 бала. Бу ӧйдиҥ туркунына ээлери јок јошкын ийттерге Горно-Алтайскта 183 кижи тиштеткен, Майма аймакта – 29, Чамал ла Оҥдой аймактарда 47, Турачак аймакта 41 кижи. Роспотребшиҥжӱниҥ специалисттери тергеениҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧрине кажы ла неделе сайын јошкын ийттерле тартыжары јанынаҥ самаралар ийип, ийттерди јайым бош салбас керек деп некеп јат. Республиканыҥ баш санитар врачы пресс-конференцияны тӱгезип јадала, Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ специалисттериниҥ алдында тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын јеткилдеери ле эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырары, алдындагы ла јылдарда чылап ок, тӧс иштердиҥ бирӱзи болуп артып јат деп темдектеген.

П. КАБАР

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина