«Аргачылардыҥ ижин мынаҥ да ары jӧмӧӧрис»

23.10.2018

Ӱлӱрген айдыҥ 18-чи кӱнинде Горно-Алтайскта эмчилер белетеер колледжтиҥ актовый залында ӧткӧн јуунда Алтай Республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды шиҥдеер иште тап-эриктерди тузаланар иш бу јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына ла ӱчинчи кварталда канайда ӧткӧни керегинде сурак шӱӱжилип кӧрӱлген.

Јуунды Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузыныҥ јааныныҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Людмила Борисова баштап ӧткӱрген. Оныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Игорь Коршунов, јаҥныҥ органдарыныҥ, шиҥжӱ ӧткӱрер федерал ла тергеелик службалардыҥ, јербойында бойы башкарынар органдардыҥ, јондык организациялардыҥ, аш-курсак эдип чыгарар, саду ӧткӱрер, эл-јонго бытовой ла медициналык болуш јетирер бӧлӱктердиҥ кичӱ ле орто аргачылыгыныҥ чыгартулу улузы турушкандар.

Людмила Борисова јуунныҥ ижин ачып тура, Роспотребшиҥжӱ кӱнӱҥ сайынгы ижинде республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын ла эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарын кичееп, ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде кол салган «Национальный ууламјылар ла Россия Федерацияны 2024 јылга јетире ичкери ӧскӱрериниҥ иштери» керегинде 204 таҥмалу јасакты јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдеп јат деп темдектеген. Тергеелик органныҥ башкартузы кӱнӱҥ сайынгы ижинде јаҥыс та шиҥжӱлӱ иштер ӧткӱрерин јеткилдеп турган эмес, је ол анайда ок таҥынаҥ аргачылар, юридический лицолордыҥ башкараачылары ортодо семинарларды, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ јаандарын јууп, ӱредӱлерди, эл-јон ортодо јартамалду иштерди элбеде тӧзӧп ӧткӱрет.

Роспотребшиҥжӱ анайда ок муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ башкараачыларыныҥ турушканыла кажы ла неделеде видео-јуундар ла рейдтер ӧткӱрип јат. Алтай Республиканыҥ башкарузына, каланыҥ ла аймактардыҥ администрацияларына кӱнӱҥ сайын санитар-эпидемиологиялык айалгалар јанынаҥ јетирӱлер ийет. Тергеениҥ башчызы ла башкарузы дезе республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды керектӱ кеминде тударын јаантайын бойыныҥ ајарузында тудат. Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузы оныҥ да учун бӱдӱмјилелген каруулу ишти канча јылдарга улай јаан тутактар јогынаҥ једимдӱ апарып јат деп айдар керек.

Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ јааныныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Людмила Борисова олор аргачыларды санитар-эпидемиологиялык айалгаларды бузуп турганы учун јаҥыс та кезедип турган эмес, је анайда ок иште тутак-једикпестер болбозын јеткилдеер амадула јартамалду иштерди ажындыра ӧткӱрерин јаҥжыгу эдип алгандар. Башкартуда ӱзеери јылдыҥ кажы ла кварталында специалисттердиҥ элбеде турушканыла јуун-кычырыштар ӧдӧт. Мындый јуундарда Роспотребшиҥжӱниҥ ле ӧскӧ дӧ каруулу органдардыҥ специалисттери аргачыларды ӧткӱрилген шиҥжӱлӱ иштердиҥ ле рейдтердиҥ турулталарыла таныштырат, олорго јаҥы чыккан јасактар ла јакаандар керегинде толо јартамалдар берет. Андый иштер Роспотребшиҥжӱде быјылгы јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына ла ӱчинчи кварталда база ӧткӧн.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Игорь Коршунов бойыныҥ куучынында мынайда темдектеген: «Роспотребшиҥжӱниҥ бӱгӱнги ижине јаҥныҥ органдарыныҥ јанынаҥ јаан ајарулар јок. Ведомствоныҥ башкартузы ижин јакшы турулталарлу ла тӧзӧмӧлдӱ ӧткӱрип јат. Ого тергеениҥ башкарузы ла јаҥныҥ јербойындагы органдары бастыра јанынаҥ јӧмӧлтӧзин јетирет. Тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды керектӱ кеминде тудары бастырабыстаҥ камаанду деп ундыбас керек. Бистиҥ республикада кичӱ ле орто аргачылыктыҥ ижи билдирлӱ јол алынган. Штраф јанынаҥ кезедӱлер ле санкциялар олордыҥ ижине јаан качалаҥын јетирет. Мында иште бузуштар болбозын јеткилдеери сӱрекей учурлу болгонын ајарар керек. Роспотребшиҥжӱниҥ специалисттери шак бу суракка јаан ајару эдет. Иштиҥ мындый бӱдӱмин јаҥыс ла јарадар ла јӧмӧӧр керек». Јуунда эл-јонныҥ јеткилдежиниҥ культуразы ӧскӧни база темдектелген. Ӧмӧ-јӧмӧ иштеериниҥ тӧзӧлгӧзи дезе ченемелле ӱлешкен, једикпестерди кӧстӧҥ кӧскӧ ачыгынча айткан туштажуларда ла јуундарда салынып јат. Јаҥныҥ органдарыныҥ, шиҥжӱ ӧткӱрер службалардыҥ, кичӱ ле орто аргачылыктыҥ чыгартулу улузы ол керегинде јуунда база айткан.

Шиҥжӱлӱ иштерде кандый јаҥыртулар ла кубулталар болуп турганы керегинде јуунда Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ специалисттери Татьяна Лямкина ла Ольга Кандаракова куучындагандар. 2018 јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузына башка-башка сурактар аайынча текши 2810 баштану болгон. 1429 баштану «кызу колбу» ажыра келген. 884 кижи башкартуга бар сурактары аайынча таҥынаҥ бойлоры баштангандар. 24675 кижиге толо консультациялар берилген. 69 баштану јербойыныҥ бойын бойы башкарынарыныҥ органдарына шиҥжӱге аткарылган. 39 баштану-сурактыҥ јартына чыгарга Алтай Республиканыҥ гигиена ла эпидемиология аайынча тӧс јериниҥ специалисттери турушкандар. Јети баштану јаргыда кӧрӱлерине аткарылган. Оныҥ шылтузында јаргыныҥ органдары јӧп аайынча беш объекттиҥ ижин токтоткондор.

Роспотребшиҥжӱниҥ специалисттери 2017 јылда бастыра 936 шиҥжӱлӱ рейд тӧзӧп ӧткӱргендер. Бу иш 2018 јылда база ӧйлӱ-ӧйинде ӧткӱрилип јат деп айдар керек. Анайып, јыл башталганынаҥ ала башкарту бастыра 932 рейд ӧткӱрген. Олордыҥ тӧрт јӱс сегизен тогузы темдектелген план аайынча ӧткӧн болзо, тӧрт јӱс тӧртӧн ӱчӱзи дезе келген баштанулар аайынча ӱзеери ӧткӧн. Специалисттер рейд ӧйинде илезине чыгарылган тутак-једикпестерди јуунда чокым тоолор ажыра кӧргӱскен. Јыл башталганынаҥ ала тап-эриктерди бускан учуралдар 68% јеткен. Кыйалтазы јогынаҥ бӱдӱретен некелтелерди бускан 4099 учурал илезине чыгарылган. Эҥ ле кӧп једикпестер аш-курсак садып турган магазиндерде, ӱредӱ бӧлӱгиниҥ ле су-кадыкты корыырыныҥ учреждениелериниҥ ашканаларында коскорылган. Административный керектер аайынча 2961,8 муҥ салковойго штраф салылган. Јаргыныҥ органдары 720 муҥ салковойго штраф салган.

Јуунда анайда ок Алтай Республиканыҥ гигиена ла эпидемиология аайынча тӧс јериниҥ специалисттери Светлана Житникованыҥ ла Светлана Сбитневаныҥ јетирӱлери угулган. С. Житникова ашканаларды ла саду ӧткӱрер јерлерди каршулу тындулардаҥ корулаары керегинде куучындаган. Гриппле тартыжар ла эпидемиологиялык шиҥжӱлер ӧткӱрер бӧлӱктиҥ јааны
С. Сбитнева дезе грипптеҥ канайда чеберленери јанынаҥ јартамал эткен. Јуунда Горно-Алтайскта сӱрее-чӧпти јууп, оны чыгара тартарыла колбулу курч сурак база шӱӱжилген. Эмди бу ишти бастыра ороондо тергеелердеги операторлор бӱдӱрер. Бу биске јаҥы иш. Ӧткӧн неделеде республиканыҥ тӧс калазында сӱрее-чӧпти чыгара тартарыла колбой эл-јонноҥ кӧп комудалдар болгон. Бу суракты тергеениҥ башкарузы, каланыҥ администрациязы ла Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузы бойыныҥ ајарузында тудуп јат. Эл-јонноҥ комыдалдар болгон кийнинде, тутак-једикпестер јоголгон деп айдар керек.

Роспотребшиҥжӱниҥ башкартузыныҥ јааныныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Людмила Борисова јуунныҥ ижин тӱгезип, олордыҥ ведомствозы кичӱ ле орто аргачылыктыҥ ижин мынаҥ да ары бойлорыныҥ ајарузында тудар ла олорго иштеер ле ӧзӧр јарамыкту айалгалар тӧзӧӧр деп бӱдӱмјилеген.

П. КАБАР

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина