Настройки отображения
Настройки шрифта:
Выберите шрифт Arial Times New Roman
Интервал между буквами (Кернинг): Стандартный Средний Большой
Выбор цветовой схемы:
Алтайдын Чолмоны
Jаҥы ӱйе ӱлгерчилер ӧзӧр болор бо?
23.10.2018
Ӱлӱрген айдыҥ 16-чы кӱнинде Оҥдой јуртта Алтай тилдиҥ кӱнине ле јарлу алтай бичиичи ле поэт Лазарь Кокышевтиҥ чыкканынаҥ ала 85 јылдыгына учурлай јиит ӱлгерчилердиҥ ле бичиичилердиҥ «Амаду» деп адалган республикан следы ӧткӧн.
Анда Кош-Агаш, Шабалин, Оҥдой, Кан-Оозы, Улаган, Майма аймактардаҥ ла Горно-Алтайск каладаҥ келген јетеннеҥ ажыра ӱренчик турушкан.
Јурттыҥ культура байзыҥында ӧткӧн слеттыҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазында уткуулду сӧзин «Оҥдой аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааныныҥ ордынчызы Рустам Байталаков, конкурстыҥ тӧзӧӧчилериниҥ адынаҥ аймактыҥ ӱредӱ бӧлӱгиниҥ јааны Инна Тенгерекова айткандар.
Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ баш специализи Екатерина Чандыева баштапкы мындый слет Оҥдой аймакта тегиндӱ ӧткӱрилбей јатканын, мында Тӧрӧлин мактаган кӧп тоолу јарлу бичиичилер ле ӱлгерчилер чыкканын темдектеген. Ол Оҥдойдыҥ С. Т. Пекпеевтиҥ адыла адалган орто текшиӱредӱлӱ школыныҥ алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи Айтана Аяшевага ла баштамы класстардыҥ ӱредӱчизи Оксана Акпашевага АР-дыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын табыштырган.
Жюриде ченемелдӱ, ады-јолы јарлу улус болгонын темдектеер керек. РФ-тыҥ Бичиичилер бирлигиниҥ турчызы, РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, балдардыҥ «Солоҥы» журналыныҥ баш редакторы Кӱлер Тепуков «мындый конкурстардыҥ шылтузында келер ӧйдӧ јаҥы алтай бичиичилердиҥ ады-јолдорын угарыс деп иженедим» деген.
Слет «Кычыраачылардыҥ конкурсы», «Ӱлгерлердиҥ ле прозаический тексттердиҥ авторлорыныҥ конкурсы» ла «Эдимдердиҥ кӧрӱ-выставказы» деп адалган номинациялар аайынча ӧткӧн. Бу конкурстар башка-башка площадкаларда ӧткӧнин айдар керек. Баштапкы конкурста 4-6 ла 7-10 класстардыҥ ӱренчиктери турушкан. Олор Лазарь Кокышевтиҥ, Шатра Шатиновтыҥ ла Паслей Самыктыҥ чӱмдемелдерин кычыргандар. 4-6 класстардыҥ ӱренчиктери ортодо баштапкы јерге Ижен Тобошев (Каракол) ле Илья Борбуев (Шыргайты) чыккан. Экинчи јер Баатыр Кучиновко (Јоло) ло Саша Тоедовага (Оҥдой) келижерде, ӱчинчи јерди Эзим Керексибесов (Курай) ло Алтынай Еремеева (Мукур-Таркаты) алган.
Бу ок номинацияда 7-10 класстардыҥ ӱренчиктери ортодо баштапкы јерди Чингиз Байталаков (Јабаган) алган. Байсура Кергилова (Каспа) экинчи ле Арина Кокышева (Туйакту) ӱчинчи јерде. Мында Урлу-Аспак јурттаҥ Катя Мамашеваны аҥылап, ого сый табыштырылганын темдектебес арга јок. Бу бала бойы ӧскӧ укту да болзо, алтай тилди ӱренет.
«Ӱлгерлердиҥ ле прозаический тексттердиҥ авторлорыныҥ конкурсы» деп адалган номинацияда турушкан ӱренчиктердиҥ ортозынаҥ јеҥӱлӱ бир јерге ӱч туружаачыдаҥ келишкен. Анайып, баштапкы јерге Катан Чернов (республикан гимназия), Эзенай Демчинова (Курай) ла Байару Бадыкина (Улаган) чыккан. Экинчи јерди Јаркын Амыева (Јоло), Валерия Казанцева (Оҥдой) ла Айдана Болтокова (Мукур-Таркаты) алган. Ӱчинчи јер Алексей Чичиновко (Беш-Ӧзӧк), Дмитрий Шаучулизке (Оҥдой) ле Альбина Кукпеевага (Беш-Ӧзӧк) келишкен. Бу балдардыҥ чӱмдемелдери тӧрӧл јерине, ада-энезине, нӧкӧрлӧрине, ар-бӱткенге, алтай бичиичилерге учурлалганын темдектеер керек. Айса болзо, олордыҥ ортозынаҥ јарлу бичиичилер ле поэттер чыгар. Олорго јаҥыс ла ачык јолдор кӱӱнзеери артат.
Ӱчинчи номинация аайынча ӧткӧн конкурстыҥ туружаачыларыныҥ иштериле Оҥдой јурттыҥ культура байзыҥыныҥ фойезинде таныжар арга болгон. Анда тургузылган эдимдер кӧрӧӧчилерди база да кайкаткан. Бу номинацияда јеҥӱчилдер болуп чыккан ӱренчиктерди адап ийели. Баштапкы јерде – Эркин Чевалков (Г. Жуковтыҥ адыла адалган 1-кы таҥмалу школ-интернат), экинчи јерде – Камила Ябыева (Кӧзӱл) ла ӱчинчи јерде – Айкӱнеш Папыева (Оҥдой), Алена Айманова (Чаргы).
Тӧзӧӧчилердиҥ айтканыла болзо, мындый керек-јарак алтай тилдиҥ ӧзӱмине, литературалык чӱмдемелдерге ӱренчиктердиҥ јилбӱзин тыҥыдарына камаанын јетирер учурлу. Балдар кӧрӧӧчилердиҥ алдына чӱмдемелдерин кычырып, бойлорыныҥ ораторлык узын бийиктедет.
Јиит ӱлгерчилердиҥ ле бичиичилердиҥ «Амаду» деп адалган республикан следы Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ баштаҥкайыла баштапкы катап ӧткӱрилген болуп јат. Ол мынаҥ ары јакшынак јаҥжыгу болуп улалар учурлу.
К. КУРТОВ
ТОП
«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар
Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы
«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»
Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны
«Баатырларыс ойгонып калды…»
(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым