Су-кадыкты корыырына аjару

30.10.2018

Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ Сибирьдеги федерал округтагы чыдулу чыгартулу кижизи Сергей Меняйлоныҥ башкартузыла РФ-тыҥ Президентиниҥ Сибирьдеги федерал округтагы чыдулу чыгартулу кижизиндеги советтиҥ ле РФ-тыҥ субъекттериниҥ экономикалык колбуларыныҥ тергеелер ортодогы «Сибирское соглашение» деген ассоциациязыныҥ ӧмӧ-јӧмӧ јууны Новосибирск калада ӧтти.

РФ-тыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Татьяна Яковлеваныҥ турушканыла, су-кадыкты корыырыныҥ ӧзӱминиҥ Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде чыккан Јарлыгында ла РФ-тыҥ Федерал Јуунына Баштанузында темдектелген тӧс иш-амадулары шӱӱжилген.

Бистиҥ тергеениҥ делегациязын Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников башкарып јӱрген. Делегацияныҥ тоозында АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентин, башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы Игорь Коршунов, су-кадыкты корыыры аайынча министр Павел Решетов, парламенттиҥ јонјӱрӱмдик корулаш ла эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры аайынча комитединиҥ председатели Наталья Никитенко болгон.

Полпредтиҥ айтканыла, су-кадыкты корыырына јаан ајаруны Россияда јаантайын эткен. Мынаҥ озо ӧйдӧ «Су-кадык» деген национальный ӱлекер, су-кадыктыҥ модернизациязы, оноҥ су-кадыкты корыырыныҥ ӧзӱминиҥ государствоныҥ јааныныҥ 2012 јылдагы јарлыктары аайынча программазы јанынаҥ элбек кемдӱ иштер ӧткӱрилген болгон. Бу ӧйдиҥ туркунына су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгине арбынду акча-манат ууландырылган, медициналык болуш јетирериниҥ системазында кӧргӱзӱлер јаранган. «Калганчы беш јылдыҥ туркунына Сибирьде улус корооры 4,5 процентке астаган, улустыҥ јаш јажаары эки јылга кӧптӧгӧн» – деп, ол айткан.

«Мындый једимдер бар да болзо, онызыла болорзынбас керек. Оныҥ да учун Россияныҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱниндегы јарлыгында баштапкы јакылталар демографиялык ӧзӱм ле су-кадыкты корыыры јанынаҥ эдилген» – деп, Сергей Меняйло чокымдаган. Государствоныҥ јааны мындый тӧс шылтактардаҥ улус короорын астадары јанынаҥ јакылталар берген: онкология, јӱрек-тамырдыҥ оорулары, балдардаҥ коромјы болоры. Анайда ок медболушты улус буудагы јогынаҥ ла текшилей аларыныҥ кемин ле медболуштыҥ чыҥдыйын бийиктедерине, профилактикалык иштиҥ туза-јандырузын кӧптӧдӧрине, кадрлар једишпезин јоголторына аҥылу ајару эдилген.

Ӧрӧ адалган иш-амадуларды бӱдӱрерге, Россияныҥ Минздравы «Су-кадыкты корыыры» деп нацӱлекер белетеген. Оны јӱрӱмде бӱдӱргениниҥ келер ӧйдӧги уч-турулталарыла, 2024 јылда Россияда улустыҥ јаш јажаары 78 јашка једер, јаш балдардаҥ короштыҥ кеми 1000 балага 4,5-теҥ, кату оорудаҥ улус божооры 100 муҥ кижиге 185-теҥ, канныҥ тебӱзиниҥ системазынаҥ короштыҥ кеми 100 муҥ кижиге 450-неҥ болор кемине једер учурлу.

Федерал ӱлекерге тӧзӧлгӧлӧнип, округтыҥ тергеелеринде Федерацияныҥ кажы ла субъегиниҥ аҥылузын ла керексингенин ајаруга алган тергеелик ӱлекерлер белетелер. Темдектезе, 12 тергеениҥ алтузында тӧс ууламјы деп, онкологияныҥ ооруларыла тартыжары темдектелген, 4 тергееде – баштамы медико-санитарный болуштыҥ системазын ӧскӱрери. Округта баштамы болушты ӧскӱрерге, јурт јерлерде су-кадыкты корыырыныҥ 600-теҥ кӧп объекттерин тудары ла јазаары, оогош пункттарга 240 мобильный медицинский комплекстер садып алары ла о. ӧ. иш-керектер темдектелген.

Амбулаторный онкологический болуштыҥ тӧс јерлерин тӧзӧӧрине, оору кижини комплексный јӧмӧлтӧлӧ јеткилдеерине ӱзеери ајару-болуш эдилер. Темдектезе, Хакас Республикада, Алтай крайда, Омский ле Томский областьтарда федерал бюджеттиҥ акча-јӧмӧлтӧзиле онкологический ууламјылу учреждениелер тудары ла јаҥырта јазаары темдектелген. Бу бӧлӱкке чыгарылатан акча-манаттыҥ кеми 12 миллиард салковой кире болор.

Сергей Меняйло темдектеген: балдардыҥ медициназына аҥылу ајару эдер керек. Тургуза ӧйдӧ балдар ортодо коромјы болуп турганыныҥ кеми округтыҥ тергеелеринде бийик кеминде артканча. Мынаҥ озо ӧйдӧ округта эмдиги ӧйдиҥ некелтелерине келижип турган 5 перинатальный тӧс јерлер тудулган. Тургуза ӧйдӧ балдардыҥ поликлиникаларыныҥ ла эмчиликтериниҥ ӧзӱмине јаан ајару эдилип јат. Сибирьде санитарный авиацияны ӧскӱрери база тӧс ууламјылардыҥ бирӱзи болот.

Сибирьдеги федерал округ аайынча алза, су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгинде тергеелик ӱлекерлерди акча-манатла јеткилдеериниҥ кеми 2024 јылга јетире 240 миллиард салковой кире болор. Медучреждениелердиҥ материальный тӧзӧлгӧзин тыҥыдарына ла јазаарына ӱзеери акча ӧскӧ аргалардаҥ чыгарылып јат, темдектезе, РФ-тыҥ башкарузыныҥ резервный фондынаҥ.

«Бюджеттиҥ акча-манадын јаан туза-јандырулу тузаланарга, су-кадыкты корыырыныҥ тергеелик бӧлӱктеринде айалгага экспертный аудит эдерге јараар, мынайып тӧс курч ууламјыларды илезине чыгарар арга болор» – деп, полпред айткан.

Шӱӱжӱлердиҥ уч-турулталарыла эл-јонныҥ баштамы медболуш јетирери, су-кадык јӱрӱм аайынча билгирлерин бийиктедерине ајару эдер керек деп јӧп јарадылган.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина