Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Jаан jаштуларга текшилей аjару

13.11.2018

Кӱчӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентинниҥ башкарганыла Башкаруныҥ чазы ӧтти. Ӧткӱрилери јаҥжыккан бу јуунда «Алтай Республикада јаан јаштуларды медицина ла јонјӱрӱмдик јанынаҥ јеткилдеери керегинде» сурак кӧрӱлди. Ондо Алтай Республиканыҥ депутаттары, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ Бирлик аппарадыныҥ башкараачызы Анатолий Донской, Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министри Павел Решетов, Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри Адар Сумин ле ӧскӧ дӧ каруулу улус турушты.

Павел Решетовтыҥ јетирӱзиле, республикада каргандардыҥ јонјӱрӱм-экономикалык айалгазын јарандырарына аҥылу ајару эдилет. РФ-тыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ «Јаан улустыҥ бир кезик группаларыныҥ диспансеризациязын ӧткӱрериниҥ ээжизин јарадары керегинде» деп 2015 јылдагы јакааныла, медицинаныҥ организациялары диспансеризация ӧткӱрет. 2018 јылдыҥ чаган айынаҥ ала куран айына чыгара 60 јашты ашкан 5609 кижи, эмезе планныҥ 95,7%, диспансеризацияны ӧткӧн. Экинчи бӧлӱкте 1116 кижи ӧткӧн. Эмдер акча тӧлӧбӧзинеҥ јеткилдеериниҥ программазы аайынча каргандарга, 1-кы ла 2-чи группалардыҥ кенектерине айылына јетирилет, олор стационарларда эмделет.

Онойдо ок «Јаан јашту граждандардыҥ јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедер ле јӧмӧӧр «Јаан ӱйе» деп программаны тургузары ла бӱдӱрери јанынаҥ ӱлекердиҥ паспорты тургузылган. Ол аайынча 2024 јылдыҥ учына јетире јаан јашту, иштеер аргалу улустыҥ 90 процентинеҥ ас эмези профшиҥжӱ, диспансеризация ӧдӧр учурлу, бу улустыҥ оору табылгандарыныҥ 80 проценттеҥ ас эмези диспансерный шиҥжӱде тудулар. Канныҥ тебӱзи бийик улустыҥ 75 проценти база диспансерный шиҥжӱде болор. Министрдиҥ айтканыла, 2024 јылга јетире ӧйдиҥ туркунына тергееде гериатрический службаныҥ ижи тӧзӧлӧр. «Гериатрия» ууламјыла медицинаныҥ болужы астениялу јаан јаштуларга јӱрӱмде тууразынаҥ болужы јогынаҥ јӱрерин, эрчимин ле бойы бойын јеткилдеер аргаларын корыырга ла орныктырарга эдилер.

Министр јаан јаштуларды медицина јанынаҥ јӧмӧӧриниҥ тергеелик программалары, ол тоодо онкология, јӱрек-тамырдыҥ оорулары ла баштапкы медико-санитарный болуш јанынаҥ программалар керегинде база куучындады.

Иштиҥ, јонјӱрӱмдик ӧзӱмниҥ ле эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ министри Адар Суминниҥ јетирӱзиле, федерал ла республикан јасактарда темдектелген јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧлӧр РФ-тыҥ иштиҥ ле тылдыҥ 9365 ветеранына, АР-дыҥ иштиҥ 4060 ветеранына, политический репрессияларга кирген ле акту ады орныктырылган 215 кижиге, пенсиязына аҥылу једимдери учун кожулталу 5700 пенсионерге эдилет. Министерство РФ-тыҥ Пенсионный фондыныҥ јӧмӧлтӧзиле јылдыҥ ла эл-јонды јонјӱрӱмдик јанынаҥ јеткилдеер организациялардыҥ материально-технический тӧзӧгӧзин тыҥыдат. Ондый бюджетный организациялардыҥ тоозы тергееде 11, олор јарымдай стационар, айылда ла таҥынаҥ программа тургуспазынаҥ тӱрген болуш јетирет.

Тергееде јаан јаштуларга ла кенектерге јонјӱрӱмдик јеткилдеш јетирип турган 381 јерлӱ тӧрт учреждение иштейт: кенектердиҥ ле јаан јаштулардыҥ 3 тура-интернады ла бир психоневрологический интернат. Министрдиҥ јетирӱзиле, тургуза ӧйдӧ республикада јаан јаштулардыҥ тоозы 40 031 кижи. Ол тоодо, 2018 јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ – 62 кенеги ле туружаачызы, фронтовиктердиҥ – 363 тул эпшилери, тылдыҥ – 1182 ишчизи. «Эл-јонго бир чук јонјӱрӱмдик јеткилдеш эдер» автоном учреждениеде јаан јашту ла кенек улустыҥ су-кадыгын орныктырар бӧлӱк иштейт. Јылдыҥ ла ондо 368 карганга болуш јетирилет. Ончо јонјӱрӱмдик јеткилдештӱ учреждениелерде дезе 8 муҥнаҥ ажыра карганактарга јонјӱрӱмдик болуш эдилет. Ол тоодо айылда јеткилдештер, культуралык ла соот керектер ӧткӱрилет. Јонјӱрӱмдик службалардыҥ ишчилери јаан јаштуларла таҥынаҥ программалар аайынча иштейт, курсак-тамак, эмдер, эҥ керектӱ товарлар, одыру садып апарат, курсак белетейт, коммунал тӧлӧмирлер эдет. Кажы ла муниципал јонјӱрӱмдик башкартуда мобильный јонјӱрӱмдик служба иштеп, јаан јаштуларга, кенектерге болуш јетирет.

Министрлердиҥ јетирӱлериниҥ кийнинде депутаттар олорго сурактар бердилер. Айдар Тазрашев Улаган аймакта патолого-анатомический службаны тӧзӧӧриниҥ курч сурагын кӧдӱрип, мындагы улуска јада калган тӧрӧӧндӧрин канча боочылар ажыра Кош-Агаш аймакка апарарга келижет деди. Павел Решетовтыҥ каруузыла, республиканыҥ аймактарында патолого-анатомический службаны лицензияла јарадары јанынаҥ сурак чын курч турат. Је бу службага лицензиялар берерин тӧзӧӧрине акча-манат чыгарылган ла сурак јылдыҥ учына јетире аайлана берер учурлу.

Роберт Кыпчаков Кӧксуу-Оозы аймактыҥ тӧс эмчилигинде бӱгӱнги кӱнде 12 специалист једишпей турганын айтты. Су-кадыкты корыырыныҥ министриниҥ каруузыла, «Земский доктор» деген программала 2019 јылдыҥ чаган айынаҥ ала аймактыҥ эмчилигине тӧрт врач барып иштеер. Олорло беш јылга јӧптӧжӱ тургузылган. Эмди јӧптӧжӱ алдындагы чылап ӱч јылга эмес, беш јылга тургузылат. Специалист барган јеринде беш јылды кыйалтазы јоктоҥ иштеп салар учурлу.

Бойыныҥ сурактарын онойдо ок Владимир Тюлентин, Геннадий Сумин (анчада ла јурттарда тегинге берилетен эмдердиҥ рецептин бичидери ле олорды алары јанынаҥ курч сурак), Укмет Альпимов (гериатрия болуш керегинде сурак), Николай Малчинов (врачтардыҥ этиказы керегинде сурак), Вячеслав Уханов («Земский доктор» программаныҥ ээжилери солынган ба деген сурак), Аскар Тулебаев (эмчиликтерде эмдеер ӧй ас болгоныныҥ ла јерлер јок болуп турганыныҥ шылтактары керегинде), Николай Нечаев, Михаил Терехов (јаан јаштуларды јӧмӧӧриниҥ программазыныҥ ӱлекери керегинде сурак) бердилер.

Јуунныҥ учында Эл Курултайдыҥ јонјӱрӱмдик корулаш ла эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры аайынча комитединиҥ председатели Наталья Никитенко јетирӱ этти. Ороондо јаан јаштулардыҥ тоозы кӧптӧп, улустыҥ јаш јажаары узап туру. Алтай Республикада госјаҥныҥ органдары јондык биригӱлерле кожо јаан јаштулардыҥ јӱрӱминиҥ чыҥдыйын јарандырары ла олорды јондыктыҥ керектерине эрчимдӱ туруштырары јанынаҥ иштейт. Государствоныҥ ветерандарды јӧмӧӧр ижи јӱк керектӱ јасактар јарадарыла токтобой јат. Кажы ла башка бӧлӱк ветерандарды медицинала јеткилдеери ле јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧлӧр эдери, јӱрӱмниҥ кӱч айалгазына кирген каргандарга болужары аайынча федерал ла тергеелер кеминде аҥылу программалар тургузылат ла јӱрӱмде бӱдет. Республиканыҥ эл-јонын медицина ла јонјӱрӱмдик јанынаҥ јеткилдеериниҥ сурактары комитеттиҥ јаантайынгы ајарузында. Темдектезе, комитет тылдыҥ ишчилерине јонјӱрӱмдик јеткилдештер эдериниҥ сурагын кӧргӧн. Онойдо ок Россия Федерацияныҥ президентиниҥ Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ветерандарын јадар турала јеткилдеери јанынаҥ 2008 јылдыҥ кӱӱк айындагы Јарлыгыныҥ бӱдӱп турганы, Алтай Республиканыҥ эл-јонын эмдерле јеткилдеери, Алтай Республиканыҥ «Су-кадыкты корулаары» деп государственный программазыныҥ «Алтай Республиканыҥ эл-јоныныҥ оорыырын астадары ла болдыртпазы, су-кадык јӱрӱм јӱрерин тӧзӧӧри ле баштамы медико-санитарный болуш јетирери» деп подпрограммазыныҥ бӱдӱп турганы керегинде сурактарлу јуундар, Башкаруныҥ частары ӧткӱрилген.

Н. БЕЛЬЧЕКОВА

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина