Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Калыктар бирлигиле орооныс ийделӱ-кӱчтӱ

20.11.2018

Балдардыҥ республикан библиотеказында таланыҥ балдарла иштеп јаткан библиотекарьларыныҥ ӱредӱ-семинары ӧтти.

Ӱредӱ-семинардыҥ амадузы ӧзӱп јаткан јаш ӱйени башка-башка эл калыктарла эптӱ-јӧптӱ, амыр-энчӱ јӱрерине, бой-бойын тоорына, баалаарына таскадарыныҥ сурактарын шӱӱжип, илезине чыгарары. Балдар оогоштоҥ ала башка-башка калыктардыҥ тилин¸ культуразын, јаҥжыгуларын баалап, бой-бойлорын карындаш калыктар, бир биле деп кӧксине салып, јӱрӱминде бу ээжилерге тайанып ӧзӧри јанынаҥ сурактар кӧрӱлди.

Калганчы јылдарда бистиҥ ороондо, онойдо ок текши телекейде јаан кубулталар болгон. Башка-башка укту-тӧстӱ эл-јон ортодо чугаан чыкпазын деген амадула бирлик ууламјылу ишти ӧткӱрери керектӱ. Улуста бой-бойына тоомјы астап, токыналу кылык-јаҥ чала астаган. Бирликке, эпке-јӧпкӧ экелери тӧс сурактардыҥ бирӱзи деп айдарга јараар. Бу учурлу ишти озо ло баштап балдардаҥ баштаар керек. Шак бу ӱредӱ-семинар каруулу керекке јаан ајару эткени јарамыкту.

«Россияныҥ ийдези калыктар бирлигинде: балдардыҥ библиотеказыныҥ калыктар ортодогы колбуларды, культураны тӧзӧӧриндеги учуры» деп адалган ӱредӱниҥ окылу ачылтазы фойеде балдардыҥ кӱӱлик школыныҥ ӱредӱчилериниҥ кӱӱлик сыйыла башталды. Ӱредӱниҥ туружаачыларын «Мираз-Наследие» деген татар ла башкир талалык јондык организацияныҥ, ГАГУ-ныҥ ӱренеечилериниҥ «Манас» ӧмӧлигиниҥ јайаан јайалталары кожоҥ-бијезиле уткыдылар. Мында ла чӱмдӱ бичик кепке базар «Алтын-Туу» деп байзыҥ-јурттыҥ бичиктериниҥ кӧрӱзи тургузылды. Байзыҥ-јурттыҥ редакторы Лариса Баина калганчы ӧйдӧ балдарга, јаан улуска кепке базылып чыккан јаҥы бичиктерле таныштырды.

Ӱредӱ-семинардыҥ экинчи бӧлӱги ӧрӧ адалган сурак аайынча ӧтти. Темдектезе, Россияныҥ ла Алтай Республиканыҥ эл политиказы аайынча сурактар элбек шӱӱжӱге чыгарылды. Онойдо ок таланыҥ культура аайынча министерствозыныҥ ӧскӧ министерстволорло, ведомстволорло ӧткӱрип турган культуралык кӧдӱриҥилери јанынаҥ элбеде айдылды. Балдардыҥ библиотекаларында балдар бой-бойлоры ортодо нак јӱрерине таскадар иштиҥ бӱдӱмдери, аайына чыккадый сурактар чокымдалды. Балдар угы-тӧзиле, тилиле, культуразыла бӧлинбей, олор бир јаан ла нак билениҥ балдары деген шӱӱлтени кӧгӱске салары јаан учурлу. Бистиҥ талада ас тоолу тургун калыктардыҥ ӧҥзӱре, аайына чыккадый сурактары база кӧрӱлди. Алтай албатыныҥ јаҥжыккан аш-курсагын телекей кемине чыгарары јанынаҥ база солун шӱӱлтелер айдылды.

Ӱредӱ-семинарда тӱӱки билимдердиҥ кандидады, Алтаистиканыҥ С. С. Суразаковтыҥ адыла адалган билим-шиҥжӱлик институдыныҥ баш билим ишчизи Эркин Енчинов солун јетирӱ этти. Ол государствоныҥ калыктар ортодогы колбулары аайынча элбеде айтты. Билим, ӱредӱлик, библиотека јаан учурлу суракты кӧнӱ ууламјыла кӧргӱскени јарамыкту. Школдордо ӱренчиктерле, ӱредӱчилерле, онойдо ок эл-јонло тӱӱки билимниҥ билимчилери мындый туштажуларды ӧткӱрерин кӧндӱктирген болзо. Азыйда «Знание» обществоныҥ лекторы аймактарла јорыктап, лекциялар кычыратан эди. Интернеттеҥ кычырганча, тирӱ сӧсти, эрмек-куучынды укса, артык ине. Онойдо ок АР-дыҥ культуразыныҥ министерствозыныҥ ишчизи Римма Минакова, балдардыҥ республикан библиотеказыныҥ јааны Айсулу Белекова, этнокультуралык «Ажу» деп талалык јондык тӧс јердиҥ президенти Хамида Тадина, «Алтай талкан» деген предприятиениҥ башкараачызы Дана Кыхыева солун јетирӱлерле туружаачыларды таныштырды.

Библиотекалардыҥ балдарды тӧп, кижи кӱӱндӱ эдип таскадар ижи башка-башка ууламјыла ӧдӧт. Олор балдарды, јашӧскӱримди кижиликтиҥ качан да учурын јылыйтпас ару, агару кӧгӱс байлыгыла, республиканыҥ калыктарыныҥ байлык культуразыла таныштырары јанынаҥ каруулу керегин эҥ ле учурлу деп чотойт. Јондыктыҥ кӧгӱс байлыгын, кажы ла кижи коштой јӱрген улусты тооп јӱрери агару молју, алтын ээжи деп, библиотеканыҥ ишчилери кычыраачыларына јартап, олорды кӱннеҥ кӱнге таскадат.

Библиотеканыҥ ишчилери бу ишти кажы ла кижи бойынаҥ баштаар учурлу деп оҥдоп јат. Бир ле кижи јакшы јозокты кӧргӱссе, кийнинеҥ јолын јолдоор улус табылар ине. Библиотеканыҥ керектери аайынча байлык ченемелдӱ Э. Сукиасянныҥ айтканыла, «…кычыраачылар јымжада айтса, башка-башка болор аргалу… Биске озо ло баштап олорды аайлап-баштап алар керек. Куучындажарга таскаар, ченемел алынар керек, онойдо ок бойыныҥ аргаларын ачар, культуразын ичкери ӧскӱрип алары сӱреен керектӱ…».

Солун ӱредӱ-семинардыҥ учкары «Культураныҥ, тӱӱкиниҥ, музейдиҥ тӧс јери» деген јондык организацияныҥ башкараачызы Светлана Катынова «Туулу Алтайдыҥ јебрен кӱӱлик культуразы» деп адалган таныштыруны ӧткӱрди. Светлана Шатровна президенттиҥ грантыла Пазырыктаҥ чыккан кӱӱлик арфаны шиҥжӱлеери ле орныктырары аайынча белетеген ӱлекериниҥ турултазыла таныштырды. Орныктырылган јебрен арфага јилбӱ јаан болды. Чактар тӱбинеҥ чыккан кӱӱни туружаачылар ӧкпӧӧрип, кайкап уктылар.

Бу ла ӱредӱге ӱзеери библиотеканыҥ фойезинде ле периодиканыҥ залында бичиктердиҥ, журналдардыҥ «Бичикле кожо амыр-энчӱге, эпке-јӧпкӧ», «Бирликте бистиҥ ийдебис» деген кӧрӱлери улусты јилбиркетти. Онойдо ок ӱредӱде кӧдӱрилген сурактар аайынча јетирӱлик-тӱӱкилик кӧдӱриҥи ӧтти. Кӧдӱриҥи ӧйинде јиит кычыраачылар јебрен Русьтыҥ ӧткӧн 17-чи чагында јилбилӱ эксурсияла болдылар. Јаан ла учурлу байрамныҥ тӱӱкизиле таныштылар. Бу кӱнде библиотекада јиит кычыраачыларга ӧскӧ дӧ солун керектер болды. Балдарла иштеп јаткан библиотекарьларга мындый тузалу ӱредӱ керектӱзи ӧйдиҥ некелтези деп айдарга јараар.

К. ПИЯНТИНОВА

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина