Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Мергендӱ иштӱ фермер

27.11.2018

Быјылгы јылда јӱс тыннаҥ ас эмес јылкылар ӧскӱрип, олорды јакшы кичееп турган бригадалар ортодо ӧткӧн республикан мӧрӧйдӧ Шабалин аймакта «В. А. Тодышев» деген фермер (крестьян) ӧмӧлик јеҥӱ алган. Бӱгӱн озочыл иштӱ бригаданыҥ јааны Виталий Тодышевле ӧткӧн элес интервьюны кепке базадыс.

Одус беш јашту јиит фермер Виталий Тодышев 400 тын јылкыны Топучий ле Кумалыр јурттардыҥ ортозында турган Бӧрӱлӱ кобы деп јерде кыштадып јат. Ээлемде 270 кире бее, койлор ло уйлар бар. Аттарды тургуза ӧйдӧ ӱч кижи кабырып јат деп куучындайт. Јылкычылар эки неделе иштеп, база эки неделе амырап јадылар. Бир кижи Карлушка јурттаҥ келип иштеп јат. Турлуда олор таҥынаҥ башка туралу. Мында ла јадып, мында ла мылчаланып, кийим-тудумын јунуп јадылар. Олор керектӱ не-немелерле толо јеткилделген. Турлуда кийим јунар машина, сооткыш, телевизор бар. Бригадада ӱйген-куйушканды, ээр-токумды, комут-чылбырды чыныктап јазап алатан болчок турадаҥ бери бар болтыр. Јылкычылар мында алтынчы јыл улай иштеп јат. Иштеҥ чыгып, ары-бери барып турган улус эмди тургуза јок. Ээлемниҥ јааны олорго ай сайын он беш муҥнаҥ тӧлӧп јат.

Алдында Јекјиекте совхоз болгон. Кийнинде мында «Јаҥы јол» деп акционер общество тӧзӧлгӧн. Виталийдиҥ адазы Александр Павлович Тодышев акционер обществодо управляющий болуп иштеген. Јаан ээлемдер чачылып јайрадыларда, јуртта фермерлердиҥ бригадалары тӧзӧлгӧн. Тодышевтердиҥ билези 2010 јылда совхозтоҥ Бӧрӱлӱ кобы деп јерди алып, мында јылкылар тудуп баштаган. Олор эмди новоалтайский укту аттар ӧскӱрет.  Кӱскиде Москвадаҥ кижи келип, јылкылардыҥ бескезин ле сынын кемјип, олордыҥ тиштеринеҥ, сӧӧк-арказынаҥ бери шиҥдеп јадылар. Ӱӱрде уур бескелӱ ат база бар. Тодышевтер оны беш јыл мынаҥ кайра Алтайский крайдыҥ Советский јуртынаҥ экелгендер. Олор јарышка тургузатан орловский укту аттарды база ӧскӱрип јат. Чӧлдӧҥ экелген јылкылар мында јакшы торныгат. Виталий јайгыда аттарды туку Адаткан деп јерге айдап, анда јайладат, кӱскиде ойто Бӧрӱлӱ кобыга тӱжӱп, мында кыштадат. Турган јерис эптӱ. Јаныста агын суу агып јат, турлудаҥ Чуйдыҥ јолына јетире дезе бир де километр болбос деп айдат.

Биске, газеттиҥ ишчилерине, бу јер база јараган. Турган јери элкем-телкем. Турлу Чуйдыҥ јолынаҥ иле кӧрӱнет. Мында атла јорыктаарын сӱӱйтен туристтерди јатыргызып, олорды туку кедертинде турган Туйукту кӧлдӧргӧ дӧ јетире апарып турар аргалар бар. Бу иште баштапкы алтамдар база бар болтыр. Кырдыҥ эдегинде беш-алты тура турганын кӧрдибис. Јолло ӧткӧн туристтер олордо токтоп, аттарла ары-бери јортып турган эмтир. Турлуда јада-тура туризм јанынаҥ иш там элбеп, кӧндӱгип барза, Бӧрӱлӱ кобыга амырап келетен улустыҥ тоозы чик јок кӧптӧӧри иле билдирет.

Јылкы мал тудуп турган фермерлер этти Казахстаннаҥ келген аргачыларга садып јат. Олор акчаны, јербойындагы эткомбинаттарга кӧрӧ, арбынду берип јадылар. Айылчы аргачылар тирӱ атты јӧптӧшкӧни аайынча аладылар. Сойгон малдыҥ бир килограмм бескези дезе јӱс салковойго барып јат. Бригада јылкыларды кыштаҥ ӧҥ чыгарып, семирте азыраарга јылдыҥ сайын беш јӱстеҥ ас эмес тюк белетейт. «Турлуда ончо техника бар. Керек дезе кӱчтӱ К-700 трактордоҥ бери. Јаҥыс ла иштеер керек» – деп, фермер айдат.

Виталий эш-нӧкӧри Евгенияла кожо эки бала чыдадат. Јааны кызычак, оогожы уулчак. Шабалин аймакта Бӧрӱлӱ кобы деп турлуда бат, мындый, нак ӧмӧлик иштеп јат.

П. Кабар

Е. Бутушевтиҥ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина