Алтайдын Чолмоны

Тӧртинчи jаҥныҥ биригӱзине — бир чак

27.11.2018

Бу јууктарда Россиядагы Журналисттер биригӱзи (СЖР) јӱсјылдыгын темдектеди. Ого учурлай ороонныҥ тӧс калазында канча-канча керек-јарактар ӧткӱрилди. Юбилейлик кӧдӱриҥиге телкем орооныстыҥ бастыра толыктарынаҥ журналисттер ле тоомјылу улус кычырылган. 1,5 муҥнаҥ кӧп јуулгандардыҥ ортозында тергеебистиҥ адынаҥ Јондык палатаныҥ турчызы, Россиядагы Журналисттер биригӱзиниҥ АР-дагы бӧлӱгиниҥ јааны Б. Алушкин, «Алтайдыҥ Чолмоны», «Звезда Алтая» республикан газеттердиҥ баш редакторлоры А. Кыйгасова ла А. Казанцева, «Эл Алтай» ГТРК-ныҥ директоры Т. Кончева, «Кан Чарас», «Чуйские зори», «Вестник»  газеттердиҥ баш редакторлоры М. Сапышева, Р. Молчоев, В. Байлагасова ла фотограф А. Тырышкин болдылар.

Кӧдӱриҥилӱ јуунда Президенттиҥ администрациязыныҥ башкараачызыныҥ баштапкы ордынчызы С. Кириенко јуулгандарга президенттиҥ адынаҥ баштанып, уткуулду ла быйанду сӧзин айтты. Москва каланыҥ мэры С. Собянин јонныҥ јӱрӱминде, ороонныҥ салымында журналисттердиҥ јаан учурын темдектеп, Журналисттердиҥ тӧс туразын јазаарына 300 млн салковой акчаныҥ сертификадын табыштырды.

Бӱгӱнги кӱнде  Журналисттер биригӱзине јӱс муҥнаҥ ажыра журналисттер кирет. Оныҥ бир јыл кайра талдалган председатели В. Соловьев бу ӧйгӧ эдилген иштердиҥ турулталары керегинде јетирӱ этти.

Оныҥ айтканыла, биригӱниҥ эҥ учурлу ижи болуп, журналисттиҥ сӧзи недеҥ де камааны јок, јайым болоры учун тартыжары, журналисттиҥ ижиниҥ тоомјы-бескезин бийиктедери ле оныҥ турчыларын корыыры кӱнниҥ сурагы болуп артат.

Бу јууктарда «РФ-тыҥ нерелӱ журнализи» ле «РФ-тыҥ колбу ла јетирӱлер аайынча нерелӱ ишчизи» деп кӱндӱлӱ аттар адалары окылу јарадылган. Медиа-јондык бу амадуны 40 јылга кире ӧйгӧ некеген.

Быјыл сыгын айда журналисттердиҥ «Бастыра Россия» деген форумы Сочиде 22-чи катап ӧткӱрилген. Ондо јӱстер тоолу куучындар, кӧргӱзӱлер ле башка да керектер болгон. РЖБ-ныҥ Инфорум ӱлекери јаҥыртылган. Башка-башка калаларда 25 форум ӧткӧн. Ээчиде форум јаҥар айда Ямалда болор.

СЖР бойыныҥ турчыларына, ветерандарына јаантайын јаан ајару эдет. Байрамдык кӱндерге учурлай медикалык болуш керек болгондорго акча-манатла јӧмӧлтӧ эдилди.

Тергеебистиҥ адынаҥ делегацияныҥ турчызы, ижиле колбой башка-башка керек-јарактарда туружып турган А. Казанцеваныҥ айтканыла, бу туштажулар анчада ла  федеральный министрлерле бир кыпта отурып, олорго сурактар берер аргаларыла аҥылу болгон. Онойып, Алена Борисовна РФ-тыҥ тудум иштер ле ЖКХ аайынча министри В. Якушевле јилбилӱ эрмек-куучын ӧткӧнин темдектеди. Тюменский областьтыҥ губернаторы болуп 12 јыл кире иштеген, Сибирьдиҥ јалаҥдарынаҥ келген јиит министр кажы ла суракка каруу бергенде, теорияга эмес, јербойындагы айалгаларга тайанып, сурактыҥ аайына чыгарга нени этсе јакшы деген јанынаҥ айткан. Баш редактор министрдиҥ анчада ла улусты эскирген туралардаҥ кӧчӱрери аайынча шӱӱлтезин јакшызынып уккан болуптыр. В. Якушев эскирген туралардыҥ јерлерин кийнинде башка тузаланышка берер эмес, ойто ло улуска тура тударына тузаланар керек деп чотойт. Делегацияныҥ турчылары, башка тергеелерге кӧрӧ, бисте тура тудар јерлер бар болзо, олорды керектӱ инфраструктурала јеткилдеери јанынаҥ акча-манатла кӱчтер болуп турганын айдарда, министр бу сурак шӱӱжилерин, јӧмӧлтӧ-болуш болорын айтты.

А. Кыйгасова транспорт аайынча министерстводо ло «Московский комсомолец» медиахолдингте ӧткӧн туштажулар керегинде јетирӱ этти. Баштапкызында республиканыҥ Горно-Алтайск—Артыбаш јолы бу јууктарда федерал јолдордыҥ тоозына кийдирилери айдылды. Бистиҥ ле айылдаш Алтай крайдыҥ журналисттериниҥ Чуйдыҥ јолыныҥ айалгазы керегинде сурактарына ондо бу јуукта јаҥырту иштер ӧткӱрилбес деп каруу берилди.

Баш редакторлорго анчада ла «Московский комсомолец» газеттиҥ ижин, оныҥ ӧдӱп турган аайын кӧрӧргӧ јилбилӱ болды. «МК» — тӧс каланыҥ сыраҥай ла ортозында турган је ле деген медиахолдинг. Медиахолдингте тӱҥей атту газеттеҥ ӧскӧ кӧп-кӧп башка ӱлекерлер иштейт. Олордыҥ ижине јарамыктузы — «МК-да» 28 млн долларга алынган кепке базар јазалдар бары. Мындый арга ороон ичинде база кемде де јок. «МК» ороонныҥ бастыра 85 субъегине ле гран ары јанында јуук јерлерде таркадылат.

«МК» онойдо ок башка-башка јондык программмалар, ӱредӱлер ӧткӱрет. Келер ӧйдӧ бистиҥ де журналисттерге ондо ӱредӱ ӧдӧр арга берилердеҥ маат јок.

В. Байлагасова Россияныҥ черӱзиниҥ тӧс академический театрында ӧткӧн кӧдӱриҥилӱ концерттиҥ кемин, делегация ончо керек-јарактардаҥ тузалу јетирӱлер, ченемел алганын темдектеди. Бийик сценадаҥ журналисттерге Лариса Долина, «Самоцветы», Ольга Кормухина, Олег Газманов, Турецкийдиҥ хоры ла о.ӧ. јарлу јылдыстар кожоҥдорын сыйлаган.

Онойдо ок кепке базылып чыгарылар СМИ-лерге јаан јилбилӱ болгоны — ол «Тюменская область сегодня» газеттиҥ баш редакторы А. Скорбенконыҥ газеттеги јаҥы ӱлекерле таныштырузы болды. Баштап кӧрзӧ, «Тюменская область сегодня» — ӧҥдӱ бӱктерлӱ, кажы ла неделеде чыгар тегин ле газет. Је аҥылу приложение тургузылган планшетти эмезе смартфонды ого јууктатса, газеттиҥ бӱги тириленип келет. Экранда газеттиҥ фотојуруктары видеорепортажтар болуп, кыскачак јетирӱлер јаан статьялар болуп кубулып, элбеп турдылар. Бу јаҥырту келер ӧйдӧ јарамыкту болор. Кепке базар јаҥжыккан СМИ-лер, газеттер ӧйдиҥ некелтелерине келиштире бийик технологияларды тузаланып, бойына јилбӱни тыҥыдар да аргалу.

Россиядагы Журналисттер биригӱзи Алтай Республикада 2008 јылда орныктырылган. Бӱгӱн оныҥ турчыларыныҥ тоозы 280 кижи. Олордыҥ јарымы эпши улус, 20 кижи алтан јаштаҥ ашкан, 57 проценти бежен јашка јетпегендер. Профессионал журналист ӱредӱлӱ — 15%. Турчылардыҥ ортозында билимдердиҥ 4 докторы, 12 кандидады, студенттер де бар. 60% журналисттер кепке базылар СМИ-лерде иштейт. 27% — электрон СМИ-лерде, 20% — радиодо, эҥ азы телеберилтеде иштеп тургандар ла блогерлер. Бу 280 кижиниҥ тоозында кӧп сабазы филологтор, тӱӱкичилер, алтай тилдиҥ ле литератураныҥ, орус тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчилери, библиотекарьлар.

СЖР-дыҥ АР-дагы бӧлӱгиниҥ јааны Б. Алушкинниҥ темдектегениле, президент В. Путин журналистикага јаан быйанын тегиндӱ айтпаган. Журналистика јаантайын албатыныҥ ӱни, оныҥ шӱӱлтезин јетирер, албатылык шиҥжӱ эдер арга болгон. «Журналистика — тӧртинчи јаҥ» деген оҥдомолды орныктырып, ойгортып, оныҥ учурын ычкынбай јӱрер керек.

Э. КУДАЧИНА