Алтайдын Чолмоны

«Кече — балдар, эртен бис — jаан улус»

30.11.2018

Кӱчӱрген айдыҥ 26-чы кӱнинде Горно-Алтайскта эл театрда Россияныҥ ӱренчиктериниҥ кыймыгузыныҥ (РДШ) II республикан съезди ӧтти.

Театрдыҥ јаан залында тергеениҥ бастыра аймактарынаҥ 300 ӱренчик ле тӧртӧннӧҥ ажыра ӱредӱчилер јуулды.

Школдордыҥ эҥ эрчимдӱ ӱренчиктерин АР-дыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Александр  Бердников уткыды. «Тӧрӧлчи кӱӱн-санаага таскадары — ороонныҥ келер ӧйиниҥ ийде-кӱчи. Россияныҥ Президенти Владимир Путин бу ууламјыга аҥылу ајару эдет. Оныҥ бек санаазыныҥ, јана баспазыныҥ, профессионал ла јӱрӱмдик ченемелиниҥ шылтузында Россия бастыра телекей ичинде јаан бескелӱ, тоомјыда. Бӱгӱн орооныс телекейлик политикада јаан камаанду, бойыныҥ национальный јилбӱлерин корып алгадый ороон болуп јат» — деп, республиканыҥ башчызы темдектеди.

Александр Васильевич јуулган балдарга јакшы ӱрензин, јайаандык једимдерлӱ, бийик кӱӱн-санаалу болзын ла амадулары бӱтсин деп кӱӱнзеди.

РДШ-ныҥ ижи аайынча ӱредӱлик тӧзӧлмӧлӧрди јӧмӧп турганы учун Турачак ла Кӧксуу-Оозы аймактардыҥ делегацияларына, Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернатка АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Быйанду самаралары кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырылды.

Онойдо ок башчы кыймыгуныҥ бастыра аймактардаҥ келген турчыларына юнармеецтердиҥ аҥылу кийимин ле мааныларын алар бичиктер табыштырды.

АР-дыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министри Алексей Бондаренко уткуулду сӧзинде РДШ-ныҥ тӱӱкизин эзедип, бӱгӱнги кӱнде оныҥ ижинде эрчимдӱ туружып турган школдорды аҥылады. Олордыҥ тоозында Кӧксуу-Оозы, Турачак аймактардыҥ школдоры. Кыймыгуныҥ ижин јеткилдеер тӧс јердиҥ молјуларын Балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзи аайынча республикан тӧс јер бӱдӱрет.  Республикада јыл туркунына башка-башка керек-јарактар, кӧрӱлер, конкурстар, ӱредӱлер, ӱлекерлер ле о. ӧ. ӧткӱрилет. Ӱренчиктерис јаантайын бу кыймыгуныҥ ороон кеминдеги керектеринде, конкурс-маргаандарында туружып, бийик једимдериле бисти сӱӱндирет. Темдектезе, 2016-2017 ӱредӱлик јылда тергеебистиҥ 166 балазы ороон кеминде конкурстардыҥ призерлоры болгон, 38-и јеҥӱчилдер болуп чыккандар. 2018 јылда ӱренчиктерис «Добро не выходит на каникулы», «Класстагы јуун», «Јакшыныҥ урокторы», «Траектория» акциялардыҥ, «Вожатыйлардыҥ лигазы», «Российская территория самоуправления», «Всероссийская видеошкола РДШ» ла о. ӧ. конкурстарда туружып келдилер.

Ӱренчиктердиҥ биригӱзи балдарга школдоҥ ло ала бастыра аргаларын ченеп, јайалтазын ачып тыҥыдарында, јолын табарында болужат. Министр ӱредӱчилерди кыймыгуныҥ ижинде мынайда ла ок эрчимдӱ туружып, балдарды јилбиркедип, бийик кӱӱндӱ иштезин деп кычырды.

Съездтиҥ кийнинде балдарга башка-башка ӱредӱлик мастер-класстар кӧрӧр арга берип, каладагы тап-эриктер корыыр ведомстволор, ӱредӱлик ле о. ӧ. кӧп тӧзӧлмӧлӧр эжиктерин ачып, ӱренчиктерге профориентационный экскурсиялар, эксперттерле, јондык ишчилерле јилбилӱ туштажулар ӧткӱрди.

Онойып, спорттыҥ ла су-кадыкты орныктырарыныҥ  «Стимул» деген студияныҥ ишчилери балдарга бойыныҥ ӱлекерин амадудаҥ ала јӱрӱмде канайып бӱдӱргени, јолында учураган уур-кӱчтерди ӧткӧни керегинде куучындадылар. Кийнинде олор балдарга «Стимулда»  Kangoo Jumps Power деген ууламјыла мастер-класс берди ле ӱренчиктер бойлоры да бийик секирер арга берип турган аҥылу ӧдӱктерди кийип, эди-канын ченеп, тазыктырынган. Студияныҥ ишчилериниҥ темдектегениле, балдардыҥ кӧстӧринде јилбӱни кӧрӧргӧ сӱӱнчилӱ болгон.

База катап РДШ

керегинде

Россияныҥ ӱренчиктериниҥ кыймыгузын тӧзӧӧр деген амаду-санааны орооныстыҥ Президенти Владимир Путин баштаган. Ол бу јанынаҥ келиштире јакаанга колын 2015 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 29-чы кӱнинде салган.

2016 јылдыҥ кандык айында Алтай Республикада оныҥ тергеелик бӧлӱги ачылды. Баштап тарый ол кыймыгу пилотный деген 11 школдо башталган болгон. Ол тушта ого 1,5 муҥ кире бала кирген болзо, бӱгӱн бу кыймыгуда тергеениҥ 84 школыныҥ 8 муҥнаҥ ажыра ӱренчиктери туружат. «Юнармия» деген бастырароссиялык јуучыл-тӧрӧлчи јондык кыймыгу РДШ-ныҥ бӧлӱги болот. Тургуза ӧйдӧ республикада юнармеецтердиҥ тоозы муҥнаҥ ажа берди.

РДШ балдардыҥ текши ӱредӱнеҥ бош ӧйинде олорго ӱзеери таскамал, јилбӱзи аайынча кыскачак ӱредӱлер ажыра билгирлерин тыҥыдыр айалгалар тӧзӧйт (конкурстар, фестивальдар, јиит јуучылдардыҥ, бедиреечилердиҥ отрядтары, улуска болужары, тӱӱкизин билери, волонтерство, јайаан ӱлекерлер ле оноҥ до кӧп ӧскӧлӧри аайынча иштер ӧткӱрет). Ӱренчиктердиҥ јилбӱлери јанынаҥ кыймыгуныҥ ижи тӧрт ууламјыга бӧлӱнет: «Кижиниҥ  таҥынаҥ ӧзӱми», «Граждан эрчим», «Јуучыл-тӧрӧлчи ууламјы» ла «Јетирӱ-медийный ууламјы». Бу ончозы балдарды јаштаҥ ала тӧрӧлчи кӱӱнге,  килемјиге,  јон ортодо иштеп јӱрерине, озочыл болорына таскадат.

Бу кыймыгуныҥ туружаачызы болорго, ого 8 јаштаҥ ашкан кажы ла кӱӱнзеген бала кирер аргалу. Кандый ууламјыла барарын балдар ада-энезиле школында ла бойлоры талдап алат.

Кыймыгуга башка-башка кеминде бӧлӱктер кирет: школдогы, муниципалитеттеги, тергеедеги ле текшироссиялык.

Россияныҥ ӱренчиктериниҥ кыймыгузыныҥ тӧс башкараачы органы — съезд —ӱч јылда бир катап јуулат.

Кыймыгуныҥ эмблемазы «Таврида» форумда јарадылган. Россия Федерацияныҥ маанызыныҥ ӧҥдӧриле јуралган ӱч тегерик бой-бойыла биригип турат, ортозында бичик — билгирлердиҥ темдеги.

РДШ-ныҥ гимн-кожоҥын кӱӱчи Игорь Крутой ло поэтесса Джахан Поллыева бичигендер.

Россияныҥ ӱренчиктериниҥ кыймыгузы  государствоныҥ балдарга ла олордыҥ јилбӱлерине эдилип турган таҥынаҥ ла јондык ӱлекерлердиҥ каруулу туружаачызы. Кыймыгу балдарды албатыныҥ јаҥжыккан байлыктарына тайанып, ороондо ло тергеелердиҥ эмдиги ле келер ӧйиниҥ айалгаларына, аргаларына келиштире таскадып, ичкери јӱрӱмниҥ јолына белетейт.

Э. КУДАЧИНА