Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Сӱттий айдыҥ тӱндерде Сӱнем чаҥкыр сындарда…

18.12.2018

Јарлу бичиичи, поэт, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган эл-тергеелик сыйдыҥ лауреады, Кан-Оозы аймактыҥ кӱндӱлӱ кижизи Шатра Пепишевич Шатиновтыҥ чыкканынаҥ ала 80 јылдыгына учурлалган јайаан туштажу Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернатта ӧтти.

Школ-интернатта республикада амыр јуртап јаткан эл-калыктардыҥ культуразыныҥ тӧс јеринде каланыҥ 7-чи таҥмалу школыныҥ ӱренчиктериле, ӱредӱчизи Ю. А. Мундукинала, поэттиҥ јерлештериле, јууктарыла, филология билимдердиҥ докторы Н. М. Киндиковала, бичиичи Т. Т. Яйтыновло, кайчы Т. Шинжинле, АР-дыҥ эл политика ла јондык колбулар аайынча комитединиҥ ишчизи Г. К. Аелдашевле, эл театрдыҥ актерлоры И. Охринала, И. Тодошевле, каланыҥ тӧс библиотеказыныҥ краеведение бӧлӱгиниҥ јааны Т. Тайтаковала јайаандык туштажу ӧтти. Солун туштажуда школдыҥ ӱренчиктери, ӱредӱчилери ле таскадаачылары эрчимдӱ турушты.

Шатра Шатиновтыҥ јайаан иштери, јуунтылары, бичиктери кӧрӱге тургузылды. Туштажуны 9-чы класстыҥ ӱренчиктери Зоя Конушева ла Эркин Чевалков эки тилле кӧнӱ ӧткӱрдилер.

Поэттиҥ «Алтайым» деген ӱлгери кожоҥго салынган. Оны бойыныҥ ӧйинде јарлу кожоҥчы Борис Каятов кожоҥдогон эди. Бу кожоҥды такып угар јарамыкту арга болды.

…Кожоҥым мениҥ тууларда

Коҥконыҥ јайым ӱнинде.

Кӧӧ кӧрӱмдӱ јиктердеҥ,

Кӧчкӧлӧнгӧн сууларда…

Ӱренчиктер поэттиҥ ӱлгерлерин эске кычырдылар. Билимчи Н. М. Киндикова бичиичиниҥ јӱрӱмдик ле јайаандык јолы керегинде элбеде куучындады. Поэт Москвада М. Горькийдиҥ адыла адалган Литературный институтта,  оноҥ  МГУ-ныҥ философиялык факультединде ӱренген. Алтай литературада ол аҥылу ис артыргыскан. Алтай классический де ӱлгерликти билгир тузаланган. Онойдо ок одаларды, станстарды, балладаларды мӧрлӱ чӱмдегенин билимчи аҥылу темдектеди.

Бичиичиниҥ эш-нӧкӧри Нина Сергеевна оныҥ колбичинтилерин чебер корып јатканына ајару этти. Олордо кӧп кӧчӱрмелер бар болуптыр. Литературный музей ачып, бичиичилердиҥ керееске арткан кӧмзӧ-архивтерин бир аайлап чуктаары јанынаҥ шӱӱлтезин билимчи јуулган улуска база јетирди. Јолду, тузалу шӱӱлтени Бичиичилер биригӱзи ајарузына алар деп иженер керек.

Шатра Шатиновтыҥ јерлежи Г. К. Казакпаев: «Боочы јуртыстыҥ бийик ӱредӱлӱ баштапкы улузыныҥ бирӱзи — Шатра Шатинов. Мениҥ Такшымар јеҥемниҥ карындажы. Бис оогош тужыста бичиктерге јилбӱ јаан болгон. Бичиичиниҥ чӱмдемелдерин соныркап кычыратаныс» — деп айтты.

Эл кайчы Таныспай Шинжинниҥ айтканыла, бичиичиниҥ тазыл-тамыры Каракол ӧзӧктӧҥ дӧ болзо, оныҥ ада-энези јуудаҥ озо Ӱлегемде ӱредӱчилер болгон. Шатра Ӱлегемде чыккан. Эки бичиичи оогоштоҥ ала куучындажып-нӧкӧрлӧжип јӱрген болуптыр.

7-чи таҥмалу школдыҥ ӱренчиктери поэттиҥ ӱлгерлерин эске кычырды. Ю. А. Мундукина бичиичи эзен јӱрерде, ӱренчиктериле кожо јолыкканын эске алды.

Шатра Шатиновтыҥ А. Пушкинниҥ «Евгений Онегин» деп туујызынаҥ Татьянаныҥ самаразын алтай тилге кӧчӱргенин, алкы бойы эске кычырганын видеороликтеҥ кӧрӧргӧ солун болды. Бичиичиниҥ школ-интернатта информатиканыҥ ӱредӱчизи болуп иштеп турган јеен кызы Алтынай Эркеменовна таадазыныҥ «Алтай» деп ӱлгерин кӧстӧриниҥ јаштары мелтиреп кычырды. Јуулган улус изӱ колчабыжуларла уткыдылар.

Ш. Шатинов Москвада Щепкинниҥ адыла адалган театральный училищеде ӱренген алтай балдарды тӧрӧл тилиниҥ байлык сӧс кӱрмелгезине таскатканы јанынаҥ элбеде Т.  Т.  Яйтынов айтты.

И. Охрина ла И. Тодошев Ш. Шатиновтыҥ, П. Самыктыҥ ӱлгерлерин кычырдылар.

Јайаандык туштажуныҥ учында школ-интернаттыҥ јааны В.  Г.  Затеев мындый кӧдӱриҥилер ӧзӱп јаткан ӱйеге тузалу ла керектӱ болгонын чокымдады.

Јайаан туштажуны школ-интернаттыҥ ӱредӱчилери А. Э. Кергилова ла В. Я. Кармакова белетеп ӧткӱрдилер.

К. ТӦЛӦСОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина