Алтайдын Чолмоны

Су-алтай кылык-jаҥду газетчи болгон…

18.12.2018

«Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязында узак јылдарга иштегендердиҥ тоозында  кыпчак сӧӧктӱ фотокорреспондент Ботпок  Кушкулин болгон. Ол 1935 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 20-чи кӱнинде Кан-Оозы аймактыҥ Мӧндӱр-Соккон јуртында чыккан. Оорудаҥ улам, 2002 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 7-чи кӱнинде јада калган.

Ботпок Сӱнеровичтиҥ адазы Сӱнер Кыпчакович Кушкулин Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы болгон. Мӧндӱр-Соккон јурттаҥ јууныҥ бажында ла фронтко 40 кижи атанган, ол тоодо Сӱнер Кыпчакович. Энези тодош сӧӧктӱ Тана Јудруковна «Ленинский наказ» колхозто иштеген. Эш-нӧкӧри Ада-Тӧрӧл учун Улу јууга барарда, колында тӧрт јаш балалу артып калган. Сӱнер Кыпчакович 1942 јылда будына јаан шыркаладала, јанып келген. Олор база эки бала азыраган.

Ботпок Сӱнерович областьтыҥ национальный школын ӱренип божоткон. Уул тогузынчы класста ӱренип турарда, энези областьтыҥ эмчилигинде операцияныҥ кийнинде јада калган. Ботпок Сӱнеровичтиҥ сыйны Мария Семеновнаныҥ эске алынганыла, энезиниҥ сӧӧгин јуурга школдыҥ директоры Василий Константинович Плакас абралу ат берген. Ботпок Сӱнерович эки нӧкӧриле, деремнедеҥ келген таайыла кожо энезиниҥ мӧҥкӱзин каланыҥ сӧӧксалгыжында јууп койгон.

Б. С. Кушкулин Горно-Алтайсктагы государственный  педагогический институтка ӱренип киреле, болужар кижи јок болуп, ӱредӱзин улалтпаган. Јиит уул кожо чыккандарына болужып, тӧрӧл аймагыныҥ јурттарында культура ууламјылу иштерде иштеген.  Оноҥ партияныҥ Новосибирскте школында ӱренген. Улаган аймакта партияныҥ райкомында, Арсентий Васильевич Санаа Балыктујулда  совхозтыҥ директоры болгон тушта, иштеген. Оныҥ кийнинеҥ «Алтайдыҥ Чолмоны» газетте 2-3 јыл корреспондент бололо, Чамал аймакта (Шабалин аймакла кожо бир аймак тушта) иштеген. Ойто «Алтайдыҥ Чолмонына» келип, амыралтага чыкканча фотокорреспондент болгон.

Ботпок Сӱнерович ич-кӧгӱс кӧрӱмиле, кылык-јаҥыла су-алтай кӧгӱстӱ кижи болгон. Мен бу байланчак, буурзак ла ак-чек санаалу кижиле кожо иштегениме сӱӱнип ле оморкоп јӱредим. Ботпок Сӱнерович јаскыда командировкада јӱреле, јаш кураандардыҥ фотојуругын экелбеген эмтир. Редактор нениҥ учун кураандардыҥ фотојуругы јок деп сураарда, јаш немелерди байланбай канай соготон деп айткан дежет. Ол чын да болордоҥ маат јок. Ол мени таай эјем деп айдатанын сананзам, онойдо меге таайзак кӱӱнин айдып, ол энезине, энезиниҥ сӧӧгине тоомјызын база кӧргӱскен деп бодойдым.

Ол јарашты ла кеендикти јӱрегиле тереҥ сезер чындык фотојурукчы болгон дезебис, јастыра болбос.  Садта иштеерин, тӧрӧл јериниҥ тайга-тажыла јӱрерин сӱӱген кижи ар-бӱткенди, тынар-тындуны  јараштыра, акту кӱӱнинеҥ согорын сӱӱгени јарт. Кандый ла байрамдарда кожо иштеген улусты, олордыҥ бала-баркаларын фотого согор, кийнинде фотојуруктарын ӱлеп јӱрер кижи болгон эди. Оныҥ шылтузында оныла кожо иштеген ӧйлӧрдиҥ фотојуруктары бисте кереес болуп артып калды. Ондор јылдарга оныҥ эл-јонды соккон фотојуруктарын газеттиҥ 95 јылдыгыныҥ алдында аймактар сайын бердирип ийгенис…

Оныҥ эш-нӧкӧри Вера Васильевна Энениҥ кӱнине  эжиниҥ колбичимелин берип ийген.  Ол Ботпок Сӱнеровичтиҥ кӱнлигинеҥ алынган бичимел эмтир. Фотокорреспондент, журналист кижи кӱнлик бичиген болуптыр.  Бис оны байрам ӧдӱп те калган болзо, газетте јарлап турубыс.

Н. БЕЛЬЧЕКОВА

ФОТОЈУРУКТА: (сол јанынаҥ) «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» корреспонденти Б. Ч. Канарин ле фотокорреспонденти Б. С. Кушкулин

Кош-Агаш аймакта, 1989 јыл.