Бюджетке кубулталар эдилген

25.12.2018

Алтай Республиканыҥ парламентиниҥ ээчий эмес ХХХХ сессиязы јаҥар айдыҥ 21-чи кӱнинде Эл Курултайдыҥ председатели Владимир Тюлентинниҥ башкартузыла ӧткӧн.

Оныҥ ижинде АР-дыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Александр Бердников, РФ-тыҥ Госдумазыныҥ депутады Иван Белеков, АР-дыҥ башкарузыныҥ турчылары, федерал бӱдӱреечи јаҥныҥ тергеелик башкартуларыныҥ, республиканыҥ муниципал јаҥдарыныҥ ла депутаттар Советтериниҥ башкараачы ишчилери, јондык биригӱлердиҥ чыгартулу улузы турушкан.

Јуун башталар алдында Александр Бердников парламенттиҥ спикери Владимир Тюлентинди 65 јажы толгоныла уткып, јасакберим иште турулталу ижи учун быйанын айткан ла једимдер кӱӱнзеген.

Сессия Алтай Республиканыҥ 2018 јылга ла планду 2019-2020 јылдарга бюджедине эдилип јаткан кубулталарды јӧптӧгӧн. АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, акча-манат аайынча министр Ольга Завьялованыҥ јуунда јетиргениле, федерал бюджет керегинде јасакка эдилген кубулталарла колбой республикан бюджеттиҥ кӧргӱзӱлери чокымдалган. Калан ла калан эмес кирелтелердиҥ кӧргӱзӱлери кубулбаган, бюджетке тӱшкен кирелтелер 180,2 млн салковойго кӧптӧгӧн. Бюджет керегинде республикан јасакка эдилген кубулталарла, АР-дыҥ 2018 јылга бюджединиҥ кирелтелери 18 990 млн салковой, чыгымдары 20 102 млн салковой болоры јӧптӧлгӧн.

Ольга Завьялованыҥ айтканыла, 5,3 млн салковой акча республиканыҥ агропромышленный комплексиниҥ ӧзӱмин јӧмӧгӧн республикан программаларга, 10,9 млн салковой јурт ээлемниҥ јерлерин сугарарыла колбулу иштерди бӱдӱрерине чыгарылган. Анайда ок бир бӧлӱк граждандарга ЖКХ-ныҥ јеткилдештерин тӧлӧӧргӧ, иш јок улуска јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ эдерге, агаш ээлемде кезик чыдуларды бӱдӱрерге акча чыгарылган.

Депутаттар Алтай Республикада кезик бӧлӱк граждандарга текши тузаланган автокӧлӱктерле јорыктаарында (таксидеҥ башка) јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧниҥ кеми керегинде јасакты јӧптӧгӧн. Мындый јӧмӧлтӧниҥ кемин, бӱдӱмин ле ээжилерин АР-дыҥ башкарузы тургузат. Ого керектӱ акча республикан бюджеттеҥ чыгарылат. Јеҥилтелерле тузаланган улустыҥ тоозына кенек улус ла кенек балдар, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ла јуучыл керектердиҥ туружаачылары ла кенектери, јуу ӧйинде тылда иштеген улус, иштиҥ ветерандары, ӧскӱс ле эне-адазыныҥ кичеемели јок арткан республиканыҥ ӱредӱлик заведениелеринде ӱренген балдар, Россияныҥ кӱндӱлӱ донорлоры ла о. ӧ. улус кирет.

Бу јасактыҥ ӱлекери ле сессияда јӧптӧлӧрине чыгарган база эки ӱлекер аайынча јартамал јетирӱни АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри Адар Сумин эткен. Онойдо, Алтай Республиканыҥ јеринде балдарлу билелерди јӧмӧӧри керегинде республикан јасакка кубулталар эдилген. Министрдиҥ јартаганыла, билезинде тӧртинчи ле оны ээчий балдар чыккан билелерге энениҥ капиталына ӱзеери государстволык јӧмӧлтӧ эдери аайынча республикан јасак 2011 јылда јӧптӧлгӧн. 2014 јылда бу јӧмӧлтӧни эдер ӧй 2018 јылга јетире узадылган болгон. Тергееде тӧртинчи ле оны ээчий балдар чыккан билелер јылдаҥ јылга кӧптӧйт. Республикада демографиялык айалга јарамыкту артарын јӧмӧӧргӧ, балдарлу билелерге ӱзеери јӧмӧлтӧ эдери 2021 јылга јетире узадылган.

Сессияныҥ шӱӱжӱзине «Алтай Республикада государстволык јамылар керегинде» республикан јасакка кубулталар эдер ӱлекер чыгарылган. Бу суракты шӱӱжер тушта депутат Николай Малчинов балдардыҥ 126 салковой пособие акчазы канча јылдарга кубулбай артканын ајарып, башкараачы ишчилердиҥ ишјалы керегинде ӧрӧ адалган ӱлекерди эзенде кӱске јетире артырып, республиканыҥ депутаттарын ла башчызын тудар талдаштар ӧткӧн кийнинде кӧрӧр шӱӱлте эткен. Је кӧп саба ӱндерле јасак јӧптӧлгӧн, јӱк эки депутат удура болгон, база эки депутат ӱнбериште турушпаган.

Сессия Алтай Республиканыҥ бир канча јасакберим акттарына кубулталар эдерин јӧптӧгӧн. Олор аайынча республикан јасактарла ээжилелген кезик калан јеҥилтелер ле јабызадылган каландар турултазы ас учун токтодылган. Бу иш РФ-тыҥ акча-манат аайынча министерствозыныҥ јӧбиле ӧдӱп турганы сессияда айдылган.

Сессия Олег Андроновтыҥ ла Константин Шлактыҥ Алтай Республиканыҥ депутады болгон чыдуларын, олордыҥ угузу-сурагы аайынча, ӧйинеҥ озо токтоткон. Олег Андронов АР-дыҥ ар-бӱткенниҥ байлыктары, экология ла ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча министриниҥ ордынчызы болуп иштеерге барганыла, Константин Шлак дезе ӧскӧ тергееге кӧчкӧниле колбой чыдуларын токтотконы јуунда айдылган.

Республиканыҥ башчызы ла парламенттиҥ спикери јуунныҥ учында депутаттарды кирип јаткан Јаҥы јылла уткып, јӧптӱ ле турулталу иш кӱӱнзеген. Келер 2019 јыл тергеебисте јаан учурлу талдаштардыҥ јылы болор – республиканыҥ башчызы ла Эл Курултайдыҥ јаҥы тудуузыныҥ депутаттары тудулар. Александр Бердников бу керегинде айдып, јаҥы келген улустыҥ ижи оноҥ турулталу болзын деген кӱӱнземелин угускан.

С. ПЕТЕШЕВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина