Алтайдын Чолмоны

Сӱӱген калабыстыҥ ӧзӱмине…

25.12.2018

Горно-Алтайск каланыҥ администрациязыныҥ ла каланыҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ 2018 јыл туркунына ӧткӱрген ижиниҥ турулталарына учурлалган пресс-конференция јаҥар айдыҥ 20-чи кӱнинде ӧтти.

Горно-Алтайсктыҥ мэри Юрий Нечаев ле каланыҥ администрациязыныҥ јааны Ольга Сафронова элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине ле «Блогерлердиҥ школы» деп ӱлекер-проекттиҥ туружаачыларына јыл туркунына эткен иштиҥ турулталары, мынаҥ ары кандый иштер темдектелгенин куучындаган ла берилген сурактарга каруулар јандырган.

Юрий Нечаев каланыҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ чыгарган тӧс јӧптӧри, территориальный јондык бойы башкарынарыныҥ ӧзӱми (ТОС), чыгартулу органда структурный кубулталар керегинде куучындап тура мынайда айткан:  «Јылдыҥ ла, тулаан айдаҥ ала кӱӱк айга јетире, он округтыҥ бастыразында депутатский корпустыҥ ла каланыҥ администрациязыныҥ эткен ижи аайынча отчеттор ӧдӧт. Эл-јонло ӧткӱрилген мындый туштажуларда бис Ольга Александровнала кожо јыл туркунына кандый иштер эдилгенин, кандыйлары темдектелгенин куучындайдыс. Аайына чыкпаган сурактар эмди де бар, бис оныла јӧп. Темдектезе, калада 70 ором эмдиге јетире тӧс сууӧткӱшке колболбогон. Јолдор јок эмезе јолдорыныҥ чыҥдыйы коомой участоктор бар. Кандый да оромдордо јарыткыштар једишпейт. Бу сурактардыҥ бастыразын каланыҥ администрациязы билер ле депутаттарла кожо олордыҥ аайына чыгат. Бюджетке акча салынат ла келер јылдарда ол сурактардыҥ кӧп сабазыныҥ аайына чыгарыс».

Ольга Сафронова каланыҥ администрациязыныҥ ӧдӱп јаткан јылда эткен ижиниҥ турулталары керегинде айдып тура, учурлу дегедийлерин аҥылап темдектеген. «Калада јакшынак айалга тӧзӧӧр» деген программа аайынча кӧп квартиралу он эки тураныҥ јанында јерлерде јакшынак айалгалар тӧзӧлгӧн. Тренажерлор тургузылган, тротуарлар јазалган. Культураныҥ ла амыраарыныҥ паркында экстрим-парк јазалган. 2018 јылда бу программага 52,5 миллион салковой акча чыгарылган. 2019 јылда бу ууламјыда иш оноҥ до ары улалар.

«Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧниҥ текши тузаланар автомобильный јолдорын јакшы айалгада тударына акча чыгарылат. Ол тоодо јолдордо јеткер болдыртпазы аайынча керек-јарактарга ӧдӱп јаткан јылда 81,5 миллион салковой чыгарылган. Бу акчага јолдорды, тротуарларды ла каланыҥ тӧс телкемдерин јакшы айалгада тудары аайынча иштер ӧткӱрилет. Анайда ок јаскы суулардыҥ кийнинеҥ суулар агызар кюветтерди арчыыр иштер эдилген.

Горно-Алтайск калада автомобильный јолдорды јазаарына текшилей 33,03 миллион салковой чыгарылган. Бу акча Дубовый роща, Чорос-Гуркинниҥ, Поселковый оромдордо асфальтобетон саларына, Ленинниҥ оромында автопарковка јазаарына, Јеҥӱниҥ паркыныҥ јанында Коммунистический проспекттеҥ ала автомобильный кӱрге јетире јолды јазаарына ууламјылалган.

2019 јылда Горно-Алтайсктыҥ «Јеткер јок ло чыҥдый автомобильный јолдор» деп тергеелик ӱлекерде туружары темдектелет. Ол ӱлекер аайынча каланыҥ 14 автомобильный јолдорында (Промышленный, Строительдердиҥ, Чаптыновтыҥ, Улагашевтиҥ, Октябрьский, Эркемен Палкинниҥ, Советский, Маяковскийдиҥ, Григорий Чорос-Гуркинниҥ, Ленинниҥ, Борис Головинниҥ оромдорындагы јолдор, Коммунистический проспект ле Чорос-Гуркинниҥ оромы ортодо 35-чи таҥмалу тураныҥ, анайда ок 23-чи таҥмалу тураныҥ јанында проездтер). Бу јазал иштерге 2019 јылда 97 миллион салковой чыгарылары темдектелет.

Каланыҥ администрациязыныҥ јааны кӧп квартиралу текши кеми 40,5 муҥ квадратный метр 16 турада капитальный јазал иштер ӧткӱрилгенин база айткан. Бу тураларда 1607 кижиниҥ јадар айалгалары јарандырылган. Капитальный ремонтко чыгымдалган акчаныҥ текши кеми 60,9 миллион салковой. 2008 јылдаҥ ала текши кеми 755,1 муҥ квадратный метр 132 тура јазалган эмтир. Мынызы каладагы кӧп квартиралу туралардыҥ текши тоозыныҥ 56,4 проценти болуп јат.

Ӧдӱп јаткан јылда текши кеми алты километр сууӧткӱш салынган. Калада улус јадып турган туралардыҥ бастыразы электросетьтерге колболгон.

Тӧгӱндеткен дольщиктерле колбулу суракты чечери аайынча иштер ӧдӧт. Чаптыновтыҥ ла Строительдердиҥ оромдорында кӧп квартиралу эки тура тудар тушта дольщиктердиҥ тӧгӱндеткени керегинде газедис бичиген ле эди. Республикан башкаруныҥ јӧмӧлтӧзиле, Чаптыновтыҥ оромында тудулып јаткан тура 90 процентке бӱткен ле эзенде табыштырылар. Строительдердиҥ оромындагы тура 50 процентке белен. Оны келер јылдыҥ кӱзинде табыштырары темдектелет.

Ольга Сафронова пресс-конференцияда турушкан журналисттерге республиканыҥ тӧс калазын газка кӧчӱрери аайынча иштер канайда ӧдӱп турганы керегинде, анайда ок ӧткӧн неделеде каланыҥ депутаттар Соведи јӧптӧгӧн јаҥы документтердиҥ учуры керегинде айткан. Градостроительный ӱлекер-проектированиениҥ јербойыныҥ нормативтери, Горно-Алтайскта јерди тузаланарыныҥ ла тудум иштердиҥ ээжилерине кубулталар кийдирери керегинде бу документтер администрацияга кӧп квартиралу туралар тударына керектӱ јерлердиҥ комплексный ла турумкай ӧзӱми аайынча иштерди баштаар арга берер. Не дезе, бӱгӱн калада кӧп кат туралар тударына керектӱ бош јерлер јокко јуук.

Бӱгӱнги кӱнде 3 јаштаҥ ала 7 јашка јетире балдарды садиктерле јеткилдеериниҥ сурагы чечилген деп айдарга јараар. Јӱк ле калганчы беш јылдыҥ туркунына тудулган ла јаҥыртылган садиктердиҥ тоозы – 10. База да јаҥыларын тудары ла јаҥыртары темдектелет.

2018 јылда муниципал ӱредӱлик организациялардыҥ материально-технический јеткилдежине 50 миллион салковой чыгымдалган.

Тургуза ӧйдӧ «Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јеринде бир канча социальный объекттер тудулат. Олорды 2019 јылда табыштырарга темдектейдилер. Анайып, келер јылда Оконечный, 5/1 оромдо 100 бала јӱрер, С. С. Каташтыҥ адыла адалган оромдо 125 бала јӱрер, Коммунистический проспектте 141/1 таҥмалу тураныҥ јанында 100 бала јӱрер садиктер, «Заимка» микрорайондо 275 бала ӱренер текшиӱредӱлӱ школ ачылар.

2019 јылда А. Н. Ленкинниҥ адыла адалган 8-чи таҥмалу орто текшиӱредӱлӱ школдо капитальный ремонт ӧткӱрилер. Бу ишке республикан ла муниципал бюджеттердеҥ 34 миллион салковойдоҥ кӧп акча чыгарылган.

Канча јылдарга куучын болуп келген 7-чи таҥмалу школды тудары керегинде Ольга Сафронова мынайда айткан: «Бу школды тудары керегинде сурак туруп јат. Оны 2020-2021 јылдарда тудуп баштаар болорыс».

Горно-Алтайскта кажы ла јыл јаҥыс ла культураныҥ муниципал учреждениелери 500-теҥ кӧп керек-јарактар ӧткӱрет. Ары келип турган улустыҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧйт. Јаҥар айдыҥ 25-чи кӱнинде «Чаҥкыр Алтай» кинотеатрдыҥ ачылтазы ӧдӧр. Бу база јакшынак турулта деп айдар керек.

Јыл туркунына 130-таҥ кӧп спортивный маргаан ӧткӱрилген.

Ольга Сафронова «Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱми керегинде айдып тура, депутатский корпустыҥ айалгаларды оҥдоп турганы учун, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ ла тергеениҥ башчызы Александр Бердниковтыҥ јӧмӧлтӧзиниҥ шылтузында тургузылган амадулар бӱдет деген.

Юрий Нечаев ле Ольга Сафронова журналисттердиҥ берген сурактарына каруулар  јандырган.

Адакыда каланыҥ мэри ле администрациязыныҥ башчызы муниципал јаҥныҥ органдарыныҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижин турулталу деп баалагандарын темдектеп, калага кӧп тузалу иштер эдер кӱӱндӱ болгондорын угускандар. Каланыҥ администрациязы акча-манатла ӱзеери јӧмӧлтӧ алар конкурстарда ла программаларда мынаҥ да ары эрчимдӱ туружар.

Горно-Алтайсктыҥ эл-јонын келип јаткан Јаҥы јылла уткып, эки башкараачы «эл-јон јаҥыс ла некеер эмес, је керектӱ болгондо, биске болушка келип турза, оноҥ до кӧпти эдер арга болор» деген.

К. ЯШЕВ