Салым берген курсагыс

25.12.2018

Алтай аш-курсакла колбулу бир канча кожулта сӧс

Бис ышту курут јип, талкан булгап, чеген ичип ӧскӧн ӱйе – јуудаҥ, чактаҥ тирӱ арткандардыҥ балдары. Оҥду курсак-тамак, кийим-тудум једишпегениниҥ ӱлӱзи биске де једишкен. Кааза-чобра јапкан содон чадырда чайлаарга, тӱн кирзе – ышка кӧстӧрди јидиртип конорго келишкен. Кере тӱжине аштаганча ойноп јӱреле јанганда, керемде курут, кайнаткан сӱттиҥ каймагы (ӧрӧмӧ), талкан бар болзо – эҥ ле јаан сӱӱнчи, тойу-ток јӱрӱм!

Јаантайын аргадап турган курсак талкан болгон. Капшай ӱстине чегенге де булгап ажанып аларыҥ.

Талкан-кӧчӧ – учуры эҥ јаан курсак эмей.

«Карагай агаш энези,

Кайыҥ агаш – балазы,

Ак јалаҥныҥ арбазы,

Актап эткен кӧчӧзи –

Албатыныҥ кӱндӱӱзи» – деп айдыжатан.

Талкан-кӧчӧ эдетен арба бары јаан арга, тойу јӱрериниҥ учуры.

Сары бӱрлӱ сары агаш

Салкын келзе – јуулагыс.

Саганакту сары арба

Салым берген курсагыс.

Мӧҥкӱ бӱрлӱ мӧш агаш

Мӧндӱр келзе – јуулагыс.

Бӧлӱнип бӱткен сары арба

Мӧҥкӱ јашка курсагыс.

Бу јаҥар кожоҥды энем айдып јӱретен.

Бу ӧйдӧ ӧскӧн балдар эмди јажы јаан улус – таадактар, јаанактар. Озогы алтай аш-курсакты эдип билерис, је јадын-јӱрӱм кубулганыла колбой, балдарыс мындый аш-курсакты белетеерин билбес. Байла, јадын-јӱрӱм јаранаганыныҥ темдеги болбой.

Бир канча кожулта аш-курсактыҥ бойына

Айылга айылчы келип, јанып јатса, баштык бол, айак-казан бол, куру јандырбас, тӱптеер керек. Энем айдатан: чек неме табылбаза, койдыҥ корголын да болзо, салатан јаҥду. Оноҥ ӧскӧ куру јандырылган айак-казан каргаар: «Мындый ла куру болзын» – деп.

База укканым: той-јыргал тушта, белкенчек келзе, оныҥ сыранагын ада-энези айрып, бойы челдеер, чачпас, айылдыҥ тӧр эпши јанына кыстап койор.

Той, койу кӧчӧ, ӧскӧ дӧ байрамдарда тепшини учурлап салары

Тӧс тепши байрам учурлалгандардыҥ алдына салылып јат. Ондо арка, кабырга, ол тоодо сӱме кабырга, тӧш (тепшиниҥ ӱстине чалкойто) салылат.

Байрам ӧдӱп турган ӧйдӧ айыл ээлери, јуук улузы јуулган улустыҥ јаан јаштуларына, оогош балдарга, солун айылчыларга баркы беретен јаҥ бар. Баркы эдип, бӱдӱн, челдебеген болчок эт берилет. Баркыны алган кижи айылындӧӧн апарып јат.

Баркы ла бойы башбилинип алганы – чек башка!

Бистиҥ јаандарыс байын чек туткан, балдарын ол аайынча таскаткан. Чӱм-јаҥысты, бай тудатанын улалтып, јаш ӱйеге бис јетиретен турус.

Елена КЫДЫЕВА,

Оҥдой јурттаҥ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина