Алтайдын Чолмоны

Бийик амадулар

28.12.2018

Алтай Республикада 2006 јылда бюджеттеҥ чыгарылып турган акча-болуштыҥ кеми 194 миллион салковой болгон болзо, 2018 јылда «Јурт ээлемди ӧскӱрериниҥ» госпрограммазына јети јӱс он эки миллион салковой акча салылган болгон.

* * *

Бӱгӱнги кӱнде республиканыҥ крестьян-фермер ээлемдери јарым миллионго шыдар тын мал кыштадып јадылар. Тергеениҥ јурт ээлеминде 500 предприятие, 1600-теҥ ажыра КФХ-лар ла 55 муҥнаҥ ажыра таҥынаҥ ээлемдер иштейт.

* * *

2006 јылда јурт ээлемниҥ бӧлӱктери баазы 3,5 миллиард салковой акчага турар аш-курсак эдип чыгарган болзо, ӧткӧн јылда оныҥ кеми 10,8 миллиардка јеткен.

* * *

Алтай Республика эт иштеп алары јанынаҥ Сибирь федерал округта озочыл јерде барып јат. Сӱт иштеп алары јанынаҥ бистиҥ фермерлер Сибирьдиҥ тергеелери ортодо канча јылга улай экинчи јер алат.

* * *

Бӱгӱнги кӱнде тергееде мал сойотон 12 пункт иштейт. Андый цехтердиҥ бирӱзи Кан-Оозы аймакта Экинур јуртта ачылган. Эмди «Меркит» деп ээлемниҥ ишчилери малын семирте азырап, јербойында ла сойот. Кош-Агаш аймакта Белтир јуртта иштеп турган мал сойотон цех јаҥыртылган.

* * *

Оҥдой аймакта Кеҥидеги СПК-да малды тургузала ӱзеери азырайтан площадка тудулган.

* * *

Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ бӧлӱктеринде анайда ок чилгемнеҥ, кузуктаҥ, мӧттӧҥ лӧ тайга-ташта ӧскӧн эм ӧлӧҥдӧрдӧҥ эл-јонго керектӱ курсак-тамак ла эдимдер белетеп чыгаратан предприятиелер иштеп јат.

* * *

Горно-Алтайскта «Кӱнбадыш» рынокто «Бош-Туу» деп СППК-ныҥ цеги ачылган. Мында республиканыҥ товар эдеечилериниҥ иштеп алган продукциязы јыл туркунына садылат.

* * *

Тергеениҥ јонјӱрӱмдик ууламјылу учреждениелери бӱгӱнги кӱнде јербойында иштеп алган этле, сӱтле, сӱттеҥ белетелген курсак-тамакла 92 процентке, ӧзӱмдердеҥ эдилген продукцияла дезе 95 процентке јеткилделет.

* * *

Алтай Республикада мал тудуп ӧскӱрерине јаан ајару эдилип јат. Быјыл мал ӧскӱрерине 200 миллион салковойго шыдар акча чыгарылган.

* * *

Кан-Оозы, Шабалин ле Кош-Агаш аймактардыҥ бастыра бӱдӱм ээлемдери эттеҥир укту уй-малды јакшы кичеемелде тудуп, бийик кӧргӱзӱлерге једет. Укту мал ӧскӱрери республикада, алдындагы јылдарга кӧрӧ, јаранган. Тургуза ӧйдӧ тергеениҥ јурт ээлеминде укту мал ӧскӱрер 7 завод иштеп јат. Ӱч предприятие дезе јурт ээлемниҥ јоголордыҥ бери јанында тындуларыныҥ генофондын кичееп корулайт.

* * *

Укту малды ӧскӧ јерлердеҥ садып алары ла олорды Туулу Алтайдыҥ айалгаларына келиштире ӧскӱрери аайынча иш мӧрлӱ ӧдӧт. Республиканыҥ тыштындагы тергеелердӧӧн дезе 2500 тын укту мал садылган. Ол тоодо Кемеровский область, Казахстан ла Узбекистан јаар.

* * *

«Марал-Толусома» ООО-ныҥ аҥ ӧскӱреечилериниҥ бригадазы быјыл республикан мӧрӧйдӧ јеҥӱ алган. Бу бригада ӧдӱп јаткан јылда аҥдарыныҥ табыштырып турган мӱӱзиниҥ орто бескезин 8,3 килограммга јетирген. Бу Россияда эҥ бийик кӧргӱзӱ болуп јат.

* * *

Алтай Республиканыҥ Москвадагы элчилигинде тергеебисте белетелип турган чыҥдый продукция тургузылган экспозиционный тӧс јер ачылган. Орооныстыҥ тӧрӧл калазында «Алтай» деп адалган брендтер јарлу боло берген.

* * *

2018 јылда тергеениҥ аймактары, иштеги ӧмӧликтери ле таҥынаҥ фермерлери ортодо ӧткӧн мӧрӧйдиҥ турулталары аайынча аймактар ортодо  јеҥӱчилдер болуп, «Јабыстай зона» ууламјыда  Майма аймак, «Орто зонада» — Кан-Оозы аймак, «Бийиктей зона» ууламјыда Кош-Агаш аймак чыккан.

К. КУРТОВ