Кайыла Парижти кайкаткан Элбек

15.01.2019

Кан-Оозы аймакта Јабаган јурттыҥ Культура байзыҥында бу јуукта Алтай Республиканыҥ нерелӱ кайчызы, ады-јолы эл-јон ортодо јарлу саал сӧӧктӱ Элбек КАЛКИННИҤ алтан беш јажына учурлалган јакшынак туштажу байрамдык айалгада ӧтти.

Кажы ла калыкта бойыныҥ оморкодулу алып баатыры, јуучылы, јурукчызы, кожоҥчызы, кайчызы, узы бийик улузы бар. Бистиҥ Алтайыста ондый улустыҥ бирӱзи — Элбек Алексеевич Калкин. Укту-тӧсту кайчы Калкиндердиҥ кайлайтан јайааннаҥ тӱшкен јайалтазы ӱйедеҥ ӱйеге улалып јатканы оморкодулу. Элбектиҥ адазы Алексей Григорьевич Калкин ады-чуузы телекей кеминде чыккан улу кайчы болуп јат. Оныҥ «Маадай-Кара» деп кай чӧрчӧги аайынча ойын-кӧргӱзӱ тургузылды. Бу ойын-кӧргӱзӱ кӧп ороондорло јорыктаарында алаҥзу јок. Кайчы ӧрӧкӧнниҥ адазы ла таадазы база кайлайтан улус болгон. Аҥчылар аҥдап барганда, Алексей Григорьевичти кожо барзын деп сурагылайтан. Ӧрӧкӧн амадап барган, јеткен јерине одуланып, чай азатан. Јаан кижи Алтайын алкап кайлайтан.

Алтайыстыҥ ээлӱ кайчызыныҥ уулы Элбек адазыныҥ јолын јолдоды. Ол телекейлик ле бастырароссиялык кӧп кӧрӱ-маргаандардыҥ, фестивальдардыҥ јолду јеҥӱчили болгонын оныҥ кайралдары недеҥ де артык керелейт. 2005 јылда Элбек Калкин Алтай Республиканыҥ Парижте ӧткӧн кӱндеринде туружып, куулгазын кайыла французтарды кайкаткан эди. Оноҥ 2006 јылда «Завещание Ленина» деген кинодо актуга бурулаткан ла салымы уур ла кату бурят укту кижиниҥ сӱр-кеберин тыҥытту ойногон. Бу ла јылда кайчы уур оору-јоболго табартып, кенек болуп калды.

Элбек Алексеевич Калкинге 2008 јылда «Алтай Республиканыҥ нерелӱ кайчызы» деген бийик ат-нере адалды. Кеендикте јеткен бийик једимдери учун Алтай Республиканыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган государстволык сыйыла 2009 јылда кайралдатты.

Бӱгӱнги кӱнде улу јаан улдазыныҥ, таадазыныҥ јолын Элбектиҥ уулы Мадий кӧнӱ улалтат. Ӱйедеҥ ӱйеге угы-тӧзи улалган јайалталу кайчылардыҥ барказы Мадийдиҥ кайын укканда, чындаптаҥ да эки кылдыҥ ӱстиле эрјине аттар шуҥудып, кӧӧ куйакту баатырлар јака бойдоҥ кабыжып тургандый билдирет…

Кайга јайалталу јиит ӱйениҥ јолы ачык. Оогоштоҥ ала керсӱ, јилбиркек Мадий бичиктерди кӧп кычыратан, анчада ла «Алтай баатырларды». Јиит уул кайчылардыҥ 2008 јылда ӧткӧн Калыктар ортодогы курултайында байгалу баштапкы јерге чыккан. Ол кайла, кӱӱле, алтай ойноткыларла јилбиркеп, культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжин једимдӱ тӱгескен. Оноҥ ары бийик ӱредӱ аларга, кеендиктиҥ Кемероводогы университедин эјези Айсулула кожо ӱренип божотты. Тургуза ӧйдӧ мында ла магистратурада ӱренет.

Кажы ла кижиниҥ јӱрӱминде эҥ ле баалу ла јуук дегени — ол билези, ада-энези, кожо чыккандары, эбире јӱрген эл-тӧрӧӧн ине. Калкиндердиҥ јаан ла нак билезинде от-очоктыҥ јылузын туткан, ӱч баланыҥ кару энези, баркаларыныҥ сӱӱген јааназы, Элбектиҥ эш-барааны кергил сӧӧктӱ Мария Эртеевна (Јелечи). Алкы бойы јалакай, тӧп бӱдӱмдӱ, коо-јараш ӱндӱ Мария Эртеевна јурттыҥ тоомјылу ла јозок алгадый улузыныҥ бирӱзи. Бу токыналу биледе ӧскӧн эки алып баатырлар Адар ла Мадий билелерлӱ, эрке-торко балдарлу. Адар аймакта ЖКХ-ныҥ инженери, эш-барааны Аделла юрист. Мадий Кан-Оозы аймакта кеендиктиҥ байзыҥында иштеп јат. Эш-барааны Тулаан-Ай. Калкиндердиҥ кызы Айсулу Элбековна Кемероводо кеендиктиҥ университединде ӱредӱчи болот, эш-нӧкӧри Александр.

Кай кӱӱзи томылган Кан-Јабаган алтайда ӧткӧн байрамда Элбек Алексеевичтиҥ эл-тӧрӧӧни, айылчылар, јерлештери, ӱредӱчилер, ӱренчиктер сӱреен эрчимдӱ, акту кӱӱндеринеҥ туруштылар. Олор Элбек Алексеевичти чыккан кӱниле уткып, сыйларын табыштырды. Јурттыҥ ветерандары, јиит кайчылар, бијечилер, «Кӱнкаајы» деген јайаан ӧмӧлик ойын-концертин јерлежине учурладылар. Айылчылар Мадийдиҥ кайын, кожоҥын изӱ колчабыжула уткыган. Кырлыкта ӧткӧн «Эки јылдыс» деп кӧрӱ-маргаанныҥ јеҥӱчилдери Надежда Каштаеваныҥ ла Расул Нонуковтыҥ кожоҥын база тыҥытту уткыдылар.

Бу јаан ла јараш байрамды јурттыҥ библиотекарьлары Алена Байталова, Чейнеш Ильмекова, клубтыҥ ишчилери Любовь Куспекова, Ольга Бугуева бийик кеминде белетеп ӧткӱрдилер.

Байрамда ыраактаҥ-јууктаҥ келген улус сӱреен кӧп болды. Элбек Алексеевичтиҥ билези, бала-барказы, јууктары ончо эл-јонды эттӱ-јуулу кӧчӧлӧ, алама-шикир аш-курсагыла акту кӱӱндеринеҥ кӱндӱледи. Мария Эртеевна амадап келген айылчыларга, тӧрӧӧн-туугандарына, айылдаштарына, ветерандарга, кожо иштеп турган улуска, школдыҥ ӧмӧлигине, ӱренчиктерге олордыҥ билезин тооп јӧмӧгӧнине јаан быйанын айтты.

Элбек Алексеевичтиҥ ле Мария Эртеевнаныҥ билезин Јаҥы јылла уткып, бала-барказы ырыс-кежиктӱ, мал-ажы ардак-семис, арбыдап ӧссин деп кӱӱнзейдим.

Г. КЕСТЕЛЕВА,

иштиҥ ветераны,

Јабаган јурттаҥ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина