Алтайдын Чолмоны

Ајаруда — аймактардагы эмчиликтердиҥ ижи

29.01.2019

Чаган ай – республиканыҥ су-кадыкты корыыр медицина учреждениелериниҥ 2018 јылдагы ижи-тожыныҥ турулталарын шӱӱжер ле јылдык отчетторын табыштырар ӧй. Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыр министерствозында

бӱткӱл айга  улай мини-коллегиялар  болуп, ведомствоныҥ башкараачылары ла баш специалисттери аймактардыҥ тӧс эмчиликтериниҥ ле республикан медицина организацияларыныҥ ижин кӧрӱп баалары ӧдӱп туру.

Шабалиндеги тӧс эмчилик

Баштапкы мини-коллегия АР-дыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министри Андрей Анатольевич Макинниҥ башкарганыла чаган айдыҥ 10-чы кӱнинде ӧткӧн лӧ ондо Шабалин аймактыҥ эмчилигиниҥ ижи шӱӱжилген.

Шабалин аймактыҥ эмчилиги јылды кандый турулталарлу тӱгескени керегинде јетирӱни оныҥ баш врачы Наталья Владимировна Каврига эткен. 2018 јылдыҥ 11 айыныҥ туркунына аймакта 179 бала чыккан, онызы 1000 эл-јонго 14,2 болгон – республикан кӧргӱзӱдеҥ (15,4) јабыс. 2017 јылдыҥ бу ӧйинде 190 бала чыккан болгон. Улустыҥ текши ӧлӱминиҥ кеми 1000 эл-јонго 11 болгон, тооло 138 кижи, олордоҥ 35 кижи иштеер аргалу улус болгон. Баш врачтыҥ темдектегениле, ӧлӱмниҥ тӧс шылтагы – кан айланар системаныҥ оорулары, калганчы ӧйдӧ бу кӧргӱзӱ астаган да болзо.

Аймакта онкологиянаҥ божооры астаган, 2018 јылда чемет оорудаҥ кижи божобогон. Аймак балдардыҥ диспансеризациязын ла флюорографияныҥ планын једимдӱ бӱдӱрген.

АР-дыҥ  су-кадыкты корыыр министерствозыныҥ штатта эмес специалисттери бу аймактыҥ эмчилигиниҥ ижи јанынаҥ шӱӱлтелерин айткан. АР-дыҥ баш хирургы Игорь Владимирович Вострокнутов аймактыҥ хирургия службазыныҥ ижин јакшы деп айткан. Баш психиатр-нарколог Ирина Ивановна Карпова наркотиктердеҥ камаанду ла олорды тузаланып тургандардыҥ тоозы кӧп болгонына ајару эткен.  Наркологтыҥ шӱӱлтезиле, бу кӧргӱзӱ ондый  улусты илезине чыгарар иш јакшы тӧзӧлгӧниле колбулу.

Баш пульмонолог М. М. Чекурашева ӧкпӧлӧринде удаган обструктивный оорулу улусты илелеерин эрчимделтерине кычырган ла Шабалин аймакта бу сурак курч турат деген.

Республиканыҥ медицинский јетирӱ-аналитикалык тӧс јериниҥ директоры Федор Федорович Федотов Шабалин аймакта су-кадыкты корыырына информатизацияны кийдирери керегинде айткан. Тургуза ӧйдӧ участковый эмчиликтерди ле јурт врачебный амбулаторияларды интернетке колбооры ӧдӧт. 2019  јылда ого Чаргыдагы ла Барагаштагы эмчиликтер, Ильинкада јурт амбулатория колболгон.

Јуунныҥ учында су-кадыкты корыырыныҥ министриниҥ баштапкы ордынчызы Валентина Юрьевна Мунатова аймактагы су-кадыкты корыырын текшилей кӧрзӧ, турумкай иштейт, је аайына чыккадый сурактар бар, олордыҥ бирӱзи медицинский кадрлар једишпей турганы деген.

Шабалин аймактыҥ эл-јоныныҥ тоозы 13 735 кижи. Шабалиндеги тӧс эмчилик коногына иштеер 52 ле тӱште јатыргызып эмдеер 15 орынду, поликлиника сменада 250 кижи кӧрӧр аргалу. Аймакта Барагашта ла Чаргыда участковый эки эмчилик, Ильинкада врачту амбулатория ла 17 фельдшерско-акушерский пункт иштейт.

Чамалдагы тӧс эмчилик

Чамалдагы тӧс эмчиликтиҥ ижи керегинде баш врач Дмтирий Валентинович Манеев куучындаган. Ӧткӧн јылда  балдар чыгарыныҥ кӧргӱзӱзи 1000 кижиге 14,6 болгон.    Ӧлӱмниҥ текши кеми   1000 кижиге 10,6 болгон. Иштеер аргалу улустыҥ ӧлӱми республикадазынаҥ ас ла 1000 кижиге 4,6. Аймакта канныҥ айланар системазыныҥ оорузынаҥ, онкологиядаҥ, ДТП-даҥ ла аракыла корондолгонынаҥ улам улус божооры кӧптӧгӧн. Тынар системаныҥ органдарыныҥ ооруларынаҥ, сынык-бычыктаҥ ла јеткердеҥ улам божооры республикан кӧргӱзӱдеҥ јабыс.

Чамал аймакта јаан јаштулар кӧп учун, мында геронтологиялык службаны ӧскӱрери пландалат. Врач-геронтолог ӱредӱни ӧткӧн лӧ сертификатты алган, ончо белетеништӱ иштер тӱгензе, ол иштеп баштаар. Онойдо ок јуук ӧйдӧ паллиативный болуштыҥ специализи иштеер.

Ӧткӧн јылда тӧс эмчиликте реабилитацияныҥ 9 орынду бӧлӱги иштеп баштаган, ондо нервный системазында, арка-сӧӧгинде оорулу, арказына операция эткен пациенттерге болуш јетирилет. Мынаҥ ары меезинде кан айланары кенетийин бузулган улусты реабилитировать эдери пландалат. Эндоскопический јепсел бар, хирургияныҥ бӱгӱнги эп-аргалары эрчимдӱ тузаланылат.

Баш психиатр-нарколог И. И. Карпованыҥ айтканыла, Чамал аймакта наркомания ла аракыдаш јанынаҥ сурак курч турат. Ол коллегаларын бу ууламјыда ишти јонјӱрӱмдик службаларла, тап-эрик корыыр органдарла јаба эрчимделтерине ајару этти. Баш онколог А. А. Сараевтиҥ темдектегениле, аймакта былтыр онкологияла баштап ла орыыры кӧптӧгӧн, онызы оору улусты илелеери јаранганыла колбулу. Баш специалист-фтизиатр Татьяна Маратовна Ткач аймактыҥ фтизиатр службазыныҥ ишчилерин эрчимдӱ ижи учун мактаган. Оныҥ айтканыла, 2018 јылда аймакта чемет оорула баштапкы катап оорыыры астаган, је таркаары ол бойы артканча ла специалисттерге иш эмди де бар.

Министрдиҥ ордынчызы Татьяна Владимировна Поносова Чамалдыҥ эмчилигиниҥ башкараачызына ајарузын акушерско-гинекология службаныҥ ижине, гинекология ооруны јаанагалакта табары јанынаҥ иштеерине, эл-јонло јартамалду иш ӧткӱрерине этти. Баш специалист-инфекционист Наталья Юрьевна Рау Чамал аймакта айалга улустыҥ ВИЧ-инфекцияла оорыыры јанынаҥ коомой болгонын айдып, эл-јонло бу оору аайынча  јартамалду ишти ле ВИЧ-теҥ шиҥжӱлеерин эрчимделтерине ајару этти.

В. Ю. Мунатова јуунды учап, Чамал аймак јылды кем јок божоткон, је аайына чыккадый сурактар бар деген.

Кош-Агаштагы тӧс эмчилик

Аймактыҥ эмчилигиниҥ ижи керегинде јетирӱни баш врачтыҥ ижин бӱдӱреечи Жанаргуль Семенова эткен. Аймак – Алтай Республикада јаш балдар чыгарында баштапкылардыҥ бирӱзи. 11 айдыҥ туркунына 1000 кижиге 22,3 болгон, текши ӧлӱмниҥ кӧргӱзӱзи – 6,4, онызы республикадазынаҥ јабыс. Аймакта кӧбизи јиит улус јуртайт. 2018 јылда иштеер аргалу улустыҥ ӧлӱми кӧптӧгӧн, тӧс шылтактардыҥ тоозында – сынык-бычык, корондолыш, јеткерлер.

Аймакта чемет оорулар астаган. Кош-Агаш аймакта улус,  ӧскӧ аймактарга кӧрӧ, чемет оорула ас оорыйт. Ӧткӧн јылда чеметтеҥ божогондор јок. Калганчы јылдарда аймакта онкология ооруны эртеледе илелеер иш эрчимдӱ ӧдӧт. Эл-јонныҥ диспансеризация аайынча план јеҥӱлӱ бӱткен. Эмчиликте шиҥжӱлердиҥ чыҥдыйыныҥ анализи ай сайын ӧткӱрилет.

2018 јылда эмчиликте аттестация ӧткӧн врачтардыҥ тоозы кӧптӧгӧн. Быјыл акушер-гинеколог ло дерматовенеролог иштеп келер.  Эмчилик јылды кредитор тӧлӱ јок тӱгескен.

Јуунныҥ уч-турултазында В. Ю. Мунатова аймактыҥ эмчилиги тӧс кӧргӱзӱлерди   јарандырып, јакшы иштегенин темдектеп, је иштейтен сурактар эмди де барын айткан. Сынык-бычыктарга, корондолышка ла јеткерлерге экелип турган аракыдашты астадарына ууламјылу ишти тыҥыдарына ајару эдилген. Јаш балдардыҥ ӧлӱмин астадар амадула барлу келиндерге аҥылу ајару эдип, кӱч јӱргендерин Республикан перинатальный тӧс јерге аткарарына ајару салар керек деген.

Оҥдойдогы тӧс эмчилик

Аймактыҥ медучреждениезиниҥ ижи-тожы ла демографиялык айалга керегинде јетирӱни баш врач Виктор Васильевич Убайчин эткен. Балдар чыгарыныҥ кӧргӱзӱзи – 1000 кижиге 16,0. Текши ӧлӱмниҥ кеми 1000 кижиге 10,8 болгон, онызы јолдыҥ картазынаҥ ла республикан кӧргӱзӱдеҥ ашпай јат.

Аймакта иштеер аргалу улустыҥ ӧлӱми республикан кӧргӱзӱдеҥ бийик. Тӧс шылтактары – сынык-бычыктар, корондолыш ла јеткерлер. Кан айланар системаныҥ ооруларынаҥ ӧлӱмдер, ӧткӧн јылга кӧрӧ, кӧптӧгӧн, је јолдыҥ картазында кеминде артат. Онкология, чемет оорулардаҥ, тынар системаныҥ ооруларынаҥ ӧлӱмдер астайт.

Бир канча јылдарга улай эмчилик кредитор тӧлӱлер јок иштейт. Аймактыҥ эмчилиги отчет табыштырганы учун «јакшы» темдек алган. Баш врачка јуугуш ла јуугуш эмес оорулар јанынаҥ профилактикалу ишти тыҥыдып, ведомстволор ортодо ишти тӧзӧӧрине ајару эдилген.

Кан-Оозындагы тӧс эмчилик

Аймактыҥ тӧс эмчилигиниҥ ӧткӧн јылдагы ижи-тожы ла демографиялык айалга керегинде баш врач Тимур Михайлович Сазанкин јетирӱ эткен. 11 айдыҥ туркунына балдар чыгарыныҥ коэффициенти – 1000 эл-јонго 16,6 болгон ло бу тоо республикан кеминеҥ бийик. «Кан-Оозы аймакта балдар чыгары јанынаҥ јаантайын јакшы кӧргӱзӱлер болгон, је эмди эмеш астаганын кӧрӧдис», — деп, Т. М. Сазанкин айткан.

Текши ӧлӱмдердиҥ кӧргӱзӱзи 1000 эл-јонго 11,5 болгон, шылтактардыҥ ортозында баштапкы јерлерде – јаан јаштулардыҥ јӱрек-тамырыныҥ оорулары, сынык-бычык, корондолыш ла јеткерлер ас эмес. Калганчылары иштеер аргалу улусты «апарат». Кан айланар ла тынар системалардыҥ ооруларынаҥ, тыш шылтактардаҥ божоры, республикан кӧргӱзӱлердеҥ бийик артат, онкологиядаҥ ӧлӱмдер астап јат.

Баш специалисттер аймактыҥ эмчилигиниҥ ижин јакшы деп темдектегендер. Баш врачка кадрларла јеткилдеерине ле эл-јон ортодо профилактикалу ишти эрчимделтерине ајару эдилген.

Маймадагы тӧс эмчилик

Аймактагы эмчиликтиҥ ижи ле демографиялык айалга керегинде баш врач Сергей Коваленко јетирӱ эткен. 2018 јылдыҥ 11 айында балдар чыгары 1000 кижиге 11,5 болгон ло Россия Федерациядагы кӧргӱзӱле тӱҥей арткан (11,4). Улустыҥ текши ӧлӱминиҥ кӧргӱзӱзи 1000 кижиге 8,9 болгон ло текши республикадазынаҥ јабыс (10,0).  Ӧлӱмниҥ шылтактары ортодо 1-кы јерде – кан айланар системаныҥ, 2-чи једе – онкология оорулар, 3-чи јерде – сынык-бычык алганы, корондолгоны ла јеткерлер. Иштеер аргалу улустыҥ, јаш балдардыҥ ӧлӱмдери, онкологиядаҥ ла тыш шылтактардаҥ  божооры текши республикадагы кӧргӱзӱлердеҥ јабыс. Је кан айланар ла  тынар системалардыҥ ооруларынаҥ ла чеметтеҥ улам ӧлӱмдер текши республикадазынаҥ  бийик.

Штатта эмес баш специалисттер чемет оорула, койдонышканынаҥ јуугужар инфекцияларла, эндокринный ооруларла, внебольничный пневмонияла оорыыры кӧптӧгӧнин темдектеген. Эмчиликтиҥ башкараачыларына  баштамы звеноныҥ ижин тыҥыдарына, профилактикалык ишти эрчимделтерине ајару эдилген.

Медучреждениени акушерско-гинекологиялык службада, онкология ооруларла тартыжарында турулталу ижи учун мактагандар. Министрдиҥ ордынчызы В. Ю. Мунатова 2019 јылда эмчиликке профилактикалык ишти тыҥыдып, эмчиликти медицина кадрларла јеткилдеери, кредитор тӧлӱни тӧлӧӧри јанынаҥ иштезин деп  ајарды.

Турачактагы тӧс эмчилик

Аймактыҥ эмчилигиниҥ ижи-тожын баш врачтыҥ ижи керегинде бӱдӱреечи Мария Тришина јетирӱ эткен. Турачак аймакта јаш балдар ас  чыгат, калганчы ӧйдӧ бу кӧргӱзӱ јабызап туру. 11 айда бу кӧргӱзӱ 13,4 промилле болгон. Текши ӧлӱмниҥ кеми балдар чыгарынаҥ јабыс – 13,1 промилле.

Иштеер аргалу улустыҥ ӧлӱминиҥ кӧргӱзӱзи бийик (6,8) артат ла текши республикан кӧргӱзӱдеҥ (5,2) бийик. Је алдында јылдаҥ ол јабыс.

1993 јылдаҥ бери аймакта баштапкы ла катап иштеер аргалу улустыҥ  кан айланар системаныҥ ооруларынаҥ божооры астаган. 2018 јылда аймакта 4 тромболизис эдилген, аймактыҥ 20 кижизине республикан эмчиликте јӱректиҥ тамырларын стентировать эдер операциялар эдилген.

Ӧткӧн јылда аймакта онкологиядаҥ ла чеметтеҥ ӧлӱмдер бйииктеген, је тынар системаныҥ ооруларынаҥ божооры сезимдӱ астаган. Сынык-бычыктардаҥ, корондолыштаҥ ла јеткерлердеҥ ӧлӱмдер, 2017 јылдазына кӧрӧ, бир эмеш кӧптӧгӧн, је јолдордо транспорттыҥ јеткерлеринеҥ божооры астаган.

Јыл туркунына специалисттер абортторды астадарыла јаан иш ӧткӱрген ле турултазында  аборттор астаган. 2018 јылда ЭКО-го 5 келин аткарылган. Аймактыҥ эмчилиги эл-јонныҥ диспансеризациязыла, флюорошиҥжӱле пландарын бӱдӱрип салган.

Ӧткӧн јылда  аймактыҥ эмчилигинде 26 кижиге лапароскопический эп-сӱмеле операция эдилген.  2018 јылда эмчиликке врач-нарколог, психиатр, стоматолог, 5 медсестра ла 1 акушерка, Дмитриевкада ФАП-ка фельдшер иштеп келгендер. Онйодо ок медучреждение тӱрген болуштыҥ јаҥы 3 автомобилин алган.

Министерствоныҥ штатта эмес баш специалисттери Турачактагы эмчиликтиҥ ижин текшилей јакшы деп, бир кезик сурактарга ајару эткен.    Кредитор тӧлӱни тӧлӧӧри, профилактикалу ишти тыҥыдары, барлу келиндерди шиҥжӱде тудары јанынаҥ ајару болгон. Јылдыҥ отчедын табыштырганы учун «јакшы» темдек алган.

Турачак аймактыҥ эл-јоныныҥ тоозы 12 389. Медучреждениелердиҥ тоозында аймактыҥ эмчилиги, Иогачтагы участковый эмчилик, 14 ФАП.

Чойдогы тӧс эмчилик

Аймактыҥ эмчилигиниҥ ижи-тожы ла демографиялык айалга керегинде баш врач Роланди Кириякович Зделов јетирӱ эткен. 11 айда аймакта балдар чыгарыныҥ кӧргӱзӱзи 1000 эл-јонго 13,0 болгон, текши ӧлӱмниҥ кӧргӱзӱзи 1000 эл-јонго 12,1 болгон. Иштеер аргалу улустыҥ ӧлӱминиҥ кӧргӱзӱзи республикан кӧргӱзӱле тӱҥей – 1000 эл-јонго 5,0  (АР-да – 5,2).

Чой аймакта кан айланар системаныҥ ооруларынаҥ, сынык-бычыктаҥ ла јеткерлердеҥ улус божооры республикан кӧргӱзӱлердеҥ бийик. Республикан кеминеҥ јабыстары – чемет ле тынар системаныҥ ооруларынаҥ, онкологиядаҥ ӧлӱмдер.

Штатта эмес баш кардиолог Галина Койтпоковна Санабасова кан айланар системаныҥ ооруларынаҥ ӧлӱмдер кӧптӧгӧнине ајару эткен. Эмчиликтиҥ баш врачын бу кӧргӱзӱни јабызадары јанынаҥ профилактикалык ишти эрчимделтерине ајару эдилген.

Баш хирург аймактыҥ хирургия службазыныҥ ижин текшилей јакшы деген. Чойдогы эмчилик – республикада аймактардыҥ медучреждениелериниҥ ортодо  кыйманыҥ  ректоскопиязын эдип турган сок јаҥыс эмчилик деп ол мактаган.  Баш фтизиатор-нарколог И. И. Карпованыҥ айтканыла, аймакта наркология ла хронический аракыдаш јанынаҥ коомой айалга деп, бу јонјӱрӱмдик тӱбектерле тартыжар бир чук керектер ӧткӱрер керек.

Онкология службаныҥ ижине ајаруны баш онколог А. А. Сараев  эдип, оору улусты илелеерин, статистикалу отчетты чыҥдый эдерин јарандырарын ајарган.

Су-кадыкты корыырыныҥ министриниҥ ордынчызы Т. В. Поносова акушерско-гинекологиялык слжубаныҥ ижине ајару эдип, гинекологиялык ооруларды ӧйинде табарын, профилактикалык ла барлу ӱй улусты шиҥжӱде тудар ишти тыҥдарына ајару эткен.

Кӧксуу-Оозындагы тӧс эмчилик

Бу ыраак аймактыҥ эмчилигиниҥ јылдык ижи керегинде баш врач Светлана Альбертовна Адыбаева јетирӱ эткен. Балдардыҥ чыгарыныҥ кӧргӱзӱзи – 1000 кижиге 15,8, текши ӧлӱмниҥ кеми республикан кӧргӱзӱни ашкан – 1000 кижиге 12,0 (республикада – 10,0). Иштеер аргалу улстыҥ ӧлӱми 1000 кижиге 7,0, онызы текши республикан кеминеҥ (5,2) бийик.

Ӧлӱмниҥ шылтактарыныҥ ортозында кан айланар системаныҥ оорулары, сынык-бычык, корондолыш ла јеткерлер. Кан айланар системаныҥ оорузынаҥ улус божооры аймакта бийик артат. Минсу-кадыктыҥ штатта эмес баш кардиологы Г. К. Санабасованыҥ айтканыла, бу аймактыҥ эл-јоныныҥ ортозында кӱч ооруларга экелетен сахарный диабетле, артериальный гипертензияла оорулу улустыҥ тоозы кӧп. Эл-јонныҥ профшиҥжӱзин, профилактикалу ишти эрчимделтер керек. Специалисттиҥ темдектегениле, тӧс эмчиликте тамырлары оору пациенттерге тромболитический терапия  јакшы ӧткӱрилет, 2018 јылда 20-неҥ ажыра тромболизис ӧткӱрилген.

Баш онколог А. А. Сараевтиҥ јетирӱзиле, аймакта онкология оору јанынаҥ айалга турумкай – онкологиядаҥ ӧлӱмдер республикан кеминеҥ јабыс. Онкология јанынаҥ профшиҥжӱлер кӧптӧгӧн, онызы рак ооруларды эртеледе табарына камаанын јетирет.

Баш фтизиатор Т. М. Ткачтыҥ темдектегениле, аймакта, ӧскӧ аймактарга кӧрӧ, чеметле эҥ ас оорып турулар, је аймактыҥ ичинде бу оору кӧптӧйт. Ол медицинский ишчилер улайын шиҥжӱлетпей ле эмдетпей јӱрген, ӧскӧ улусты јуугуштыргадый  чемет оорулу улуска аҥылу ајару этсин деген.

АР-дыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министриниҥ ордынчызы Т. В. Поносова ӱй улустыҥ су-кадыгын корулаарына ла барлу улусты шиҥжӱге аларына ајару эткен. Ол гинекология ооруларды эртеледе табарына, барлу келиндердиҥ мониторингин электронный программала апарарына ајару база эткен.

Улаганда ла Акташта эмчиликтер

Бу ыраак аймактагы эмчиликтердиҥ ижи, демографиялык ла экономикалык кӧргӱзӱлери керегинде баш врач Юрий Васильевич Мечушев јетирӱ эткен. 11 айдыҥ туркунына аймакта јаш балдар чыгары кӧптӧгӧн – 1000 кижиге 20,8, онызы текши республикан кеминеҥ бийик. Текши ӧлӱмниҥ кӧргӱзӱзи 1000 эл-јонго 10,0. Ӧлӱмдердиҥ шылтактарында 1-кы јерде кан айланар системаныҥ оорулары ла тыш шылтактар барып јат, олор республикан кӧргӱзӱлерди ажып туру. Онкология оорулардаҥ ӧлӱм астаган ла ондый ооруларды илелеери јаранган. Чемет оорулар республикан кеминеҥ астаган ла   баштапкы катап оорыгандар астаган. Је чемет оорудаҥ ӧлӱмдер кӧп бойы артат. Онойдо ок койдонышканынаҥ  јуугужар оорулар, ол тоодо сифилисле оорыыры, кӧптӧгӧн.

Аймакта аборттор эдери астаган ла ЭКО-ныҥ планы бӱткен – 32 келин ЭКО-го аткарылган. Јаан улустыҥ ла балдардыҥ диспансеризациязыныҥ баштапкы бӧлӱги ӧткӧн, эл-јонныҥ флюорографиязыныҥ планы 99,7% бӱткен.

Улаганда ла Акташта эмчиликтердиҥ јаандарына баштамы звеноны кадрларла јеткилдеер, профилактикалу ишти эрчимделтер, акушерско-гинекологический службаныҥ  ижин ле балдардыҥ иммунопрофилактиказын јарандырар ишти тыҥыдарына ајару эдилген.

Н. Бельчекова