Алтайдын Чолмоны

Шӱӱжӱде – эмдерле јеткилдештиҥ сурагы

29.01.2019

Эл Курултайдыҥ Тӧргизиниҥ ээчий јууны чаган айдыҥ 23-чи кӱнинде парламенттиҥ спикери

Владимир Тюлентинниҥ башкартузыла ӧткӧн.

Оныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ депутаттары, РФ-тыҥ Федерация Совединиҥ турчызы Татьяна Гигель, Росздравшиҥжӱниҥ АР-дагы башкартузыныҥ јааны Ирина Нонукова, РФ-тыҥ юстиция министерствозыныҥ бистиҥ республикадагы башкартузыныҥ  јааны  Наталья    Веретенникова, тергеениҥ прокурорыныҥ баш болушчызы Юлия Юркина, республикан КСП-ныҥ јааны Артем Сумачаков, АР-дыҥ  башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Бирлик аппарадыныҥ јааныныҥ ордынчызы Ирина Коробейниковала о. ӧ. улус турушкан.

Республиканыҥ јеринде јаткан эл-јонды эмдерле јеткилдеери јуунда кӧрӱлген тӧс сурак болгон. Ол аайынча јетирӱни АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министри Андрей Макин эткен. Оныҥ айтканыла, эл-јонго государстволык јонјӱрӱмдик болуш јетирер программа аайынча  2018 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 28-чи кӱнине јетире 6499 кижи керектӱ эмдерле јеткилделген. 2017 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱниндеги кӧргӱзӱзиле тӱҥейлезе, јеҥилтелерле тузаланган улустыҥ тоозы 654 кижиге кӧптӧгӧн. Бу ок ӧйдӧ јонјӱрӱмдик болушты эмдерле јеткилдеер бӱдӱмле аларга кӱӱнзегендер астайт. Онойдо, эмдер аларынаҥ мойногон улустыҥ тоозы, процентле кӧрзӧ, 2016 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинде – 77,6%, 2017 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинде  – 77, 93%, 2018 јылдыҥ чаган айыныҥ  1-кы кӱнинде – 77,82%, 2019 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинде 78,25% болгон.

2018 јылдыҥ башталарынаҥ ала, медициналык болуш керек деп, 4193 кижи баштапкы катап баштанган, бу программа аайынча јеҥилтелерле тузаланган улустыҥ 64,5% болуп јат.  68 951,88 миллион салковойдыҥ баазына турар 79 990 рецепт јеткилделген.  Ол тоодо базар ла кыймыктанар аргазы ас улуска бичилген 869,18 муҥ салковойдыҥ баазына турар 1975 рецепт јеткилделген. Текши алза, 89,0 млн салковойдыҥ баазына турар эмдер келген. Аптекаларга суру бичиктер аайынча 86,2 млн салковойдыҥ баазына турар эмдер јетирилген.

Министрдиҥ темдектегениле, кӧмзӧ-запаста 42,8 млн салковойдыҥ баазына турар эмдер ле медициналык эдимдер бар, јеткилдештиҥ  айлык орто кемиле, бу 7,4 айга јеткедий. 25, 64 млн салковойдыҥ баазына турар 1100 рецепт јеткилделген.

Алтай Республиканыҥ бюджединиҥ акчазыла јеткилделген јеҥилтелӱ граждандар керегинде айдар болзо, мында 68,96 млн салковойдыҥ баазына турар 5718 рецепт јеткилделген. Тергеелик јеҥилтелерлӱ чотто турган улустыҥ тоозы 14581 кижи. Бир јылга  јӧптӧлгӧн суру 100% јеткилделген, 76,8 млн салковойдыҥ баазына турар эмдер берилген. Кӧмзӧдӧ 29,6 млн салковойдыҥ баазына турар эмдер бар, бу 7,3 айга једер деп, Александр Макин куучындаган.

Эл-јонды эмдерле јеткилдеер сурак Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча  министерствозыныҥ ла медициналык организациялардыҥ кӱнӱҥ сайынгы шиҥжӱзинде туруп јат. АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министерствозыла 2012 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 25-чи кӱнинде тургускан јӧптӧжӱ аайынча, эмчилердиҥ јажы јаан улуска бичиген рецепттери аайынча эмдер айылына јетирилет. Су-кадыктыҥ министерствозыла «кӧнӱ телефон» колбуныҥ ижи тӧзӧлгӧн.

Чыҥдыйы серемјилӱ ле јасакты бузуп садуга чыккан эмдердеҥ кыйарга, эмдерге кыйалтазы јогынаҥ маркировка эдер ӱлекер бистиҥ тергееде 2020 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала иштеп баштаарын Росздравшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ башкараачызы Ирина Нонукова јуунда айткан. Эмдердиҥ рыногыныҥ бастыра туружаачыларына бу кыйалтазы јогынаҥ бӱдӱретен ээжилер болор. «Бу ӱлекерди бӱдӱрерге белетенер ӧй бисте эм тургуза бар. Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы башкарган ишмекчи бӧлӱк тӧзӧлгӧн. Тургуза ӧйдӧ  республикан эмчиликте ле «Фармация» деген ГУП-та комплексный эки тӧс јер тӧзӧлгӧн. Олор адалган ӱлекердиҥ туружаачыларына, оогош аптекадаҥ ала јаан аптекалардыҥ бӧлӱктерине ле медициналык организацияларга јетире, методикалык болуш јетирер. Регистрация аайынча кӱч сурактар Интернет јок јурттарда чыгар болор» – деп, Ирина Нонукова куучындаган. Оныҥ айтканыла, ӱлекердиҥ туружаачыларыныҥ регистрацизы јабыс  кемдӱ ӧдӧт. Бӱгӱнги кӱнге јетире оны јӱк 20% ӧткӧн.

Депутат Укмет Альпимов јуунныҥ туружаачыларыныҥ ајарузын эмдерле јеткилдеер бӱдӱмнеҥ улустыҥ мойнооры кӧптӧгӧнине эткен. «Јеҥилтелӱ улустыҥ јӱк 22 проценти берилген тап-эригиле тузаланып јат» – деп, ол айткан. Александр Макинниҥ айтканыла, улус бойыныҥ су-кадыгын кичеебей, эмдердиҥ ордына оныҥ акчазын аларга кӱӱнзейт, мынаҥ улам инфаркттар ла инсульттар кӧптӧйт.

«Айдылган ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрип баштаганыла колбой эмдердиҥ баазы бийиктеер бе?» – деп, Юрий Орехов јилбиркеген. Ирина Нонукованыҥ айтканыла, бир эмешке кӧдӱрилердеҥ айабас.

«Ӱлекерде аптекалар кыйалтазы јоктоҥ туружар учурлу ба?» – деп,  Александр Груздев сураган. Росздравшиҥжӱниҥ бистиҥ тергеедеги башкартузыныҥ башкараачызыныҥ јартаганыла, эм тургуза бу иште бойы кӱӱнзеген улус туружат. Је јылдыҥ учында фармацевтический рынокто мынаҥ да ары иштеерге турган ончо аптекалар регистрация ӧдӧр учурлу, не дезе федерал јасак ийде алынып јат.

Медициналык бӧлӱкте компьюте-ризацияга, цифровизацияга чыгарган чыгымдарды канайда астадар деген Вячеслав Ухановтыҥ сурагына министр бу чыгымдардыҥ тузазы кыйалтазы јогынаҥ болор деп айткан.

Республикада эмдерле јеткилдеер јонјӱрӱмдик болуштаҥ мойноп турган улустыҥ тоозы кӧп болгонын  сенатор Татьяна Гигель база темдектеген. Оныҥ ајарганыла, јеҥилтелерди акчала аларга кӱӱнзегени улус керекти јазап оҥдобой турганыла, су-кадыгын кичеерин керексибегениле колбулу болордоҥ айабас. «Эмчи оорыган кижиле эрмек-куучын ӧткӱрип, ооруны јаанатпаска, учуралдаҥ учуралга јетире эмес, је јаантайын эмденери керектӱ болгонын јартаар керек» – деп, ол айткан. Оныҥ шӱӱлтезиле, айса болзо, оорыган улуска эмчилердиҥ бичип берип турган эмдери де јарабай турган болордоҥ айабас. Су-кадыкты корыыр иште јасак-ээжилерди јарандырарга депутаттар ажыра јасакберим баштаҥкайлар эдер шӱӱлтени Татьяна Гигель су-кадыкты корыыры аайынча министрге айткан.

Нениҥ учун јеҥилтелерлӱ улус эмдер аларынаҥ мойноп турган суракты бастырајандай шиҥдеп, шылтактарыныҥ јартына чыгар шӱӱлтени депутаттар Геннадий Сумин ле Виктор Хабаров јуунда айткан.

Эл Курултайдыҥ јонјӱрӱмдик корулаш ла эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры аайынча комитединиҥ јааны Наталья Никитенко шӱӱжилген сурак јаан учурлу болгонын ла комитеттиҥ шиҥжӱзинде турганын темдектеген. Тӧрги кӧрӱлген сурак аайынча келиштире јӧп јараткан.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы