Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

«Айалганы ајаруда тудадыс…»

05.02.2019

Ӧткӧн неделеде республикабыстыҥ ӧзӧги – Оҥдой аймакта јол-јорыкла болуп, «Оҥдой аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааныныҥ ордынчызы Виталий Ченчулаевле эрмек-куучын ӧткӱрдис. Бисти сууларда чыгып турган јайканла, олорго белетеништӱ иштерле, тошторло колбулу айалга јилбиркеткен. Оныҥ да учун Виталий Олеговичти бу айалгалар керегинде айдып берзин деп сурадыс.

 В. Ченчулаев: «Аймакта кырлай јерлерде кардыҥ калыҥы 42 сантиметр деп темдектелген. Јайкан деп айдарыгарда, ол анчада ла оогош сууларда јайылат. Ол ло Алтыгы Талду, Оҥдой, Хабаровка, Ӧлӧтӱ, Инеген јурттардагы оогош сууларда јайкандар чыгат. Аймактыҥ администрациязы айалганы ајаруда тудат. «Оҥдой аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааны Андрей Мунатовло кожо јайканду бастыра сууларды барып кӧрӱп јӱргенис. Бисле кожо јурт јеезелердиҥ јаандары, аймактыҥ ла јурт јеезелердиҥ депутаттары болгон. Аймактыҥ јааны кажы ла участок учун каруулу улусты чокымдап темдектеп салган. Ол улус кажы ла кӱн мониторинг ӧткӱрет. Бӱгӱнги кӱнде јурт јеезелердиҥ улузы тошты бензопилала киреелеер иштер ӧткӱрген. Кайда да кӱчи јетпей турган јерлердӧӧн Анатолий Кубашев башкарып турган «СтройКомАлтай» деп каруузы кирелӱ ӧмӧликтиҥ гидромолотту техниказы аткарылган. Ол андагы тошторды оодо соккон кийнинде, јаан сускулу экскаватор байа тошторды кодоргон. Онгудайка сууда ӧткӱрилген мындый иштердиҥ шылтузында улустыҥ тураларыныҥ подполјызына кирген сууныҥ кеми јирме сантиметрге тӱже берген. Айалганы јаантайын ајаруда тудадыс.

Инегенде јурт јеезениҥ администрациязы бойыныҥ кӱчиле чеден туткан. Анда тууразы бир метр кире оогош суу база јаандада јайыла берет. Јаҥжыкканы аайынча суулар кочкор айда јайкандалып чыгатан. Быјыл эрте, кайда да чаган айдыҥ 3-чи кӱнинде, чыгып баштаган. Бу иштерде биске јаан болужын Оҥдойдогы ӧрт ӧчӱрер 8-чи таҥмалу бӧлӱк јетирет. Олордоҥ кайда да јирме кире кижи лом, кӱрек тудунып, тошторды оодып, туура таштаган».

—Айалга ајаруда тудулат деп айдарга јараар ба?

—Эм тургуза эйе. Мен оны штатный аварийный режим деп айдадым. Мында јакшы неме — аймактыҥ јааны кажы ла службаныҥ, јамылуныҥ эдетен ижин, не учун каруулу болорын чокымдап, ӱлеп салган. Депутаттар, јурт Совет, аймактыҥ јаҥы нени эдери бастыра чокымдалган.

Мындый иштер јаан чыгымдар экелет. Ол ло јаан экскаватордыҥ бир саат иштегени баалу неме. Оны канайда тӧлӧӧрин, кайдаҥ акча аларын эмди сананадыс.

Кече-башкӱн республиканыҥ башчызы јаскыда јаандаган сууларды кандый бир јеткер јогынаҥ ӧткӱрери аайынча јуун ӧткӱрген. Оныла колбой кандый иштер ӧткӱретени чокымдалып темдектелген. Эм тургуза мониторинг, шиҥдеш, белетениш, эдерге темдектелген иштерди чокымдаары, јетирӱлер јууры аайынча иштер ӧткӱредис. Гидрометтӧс јердиҥ башкараачызы Валентин Декенов јыл коомой болор деп чочыдат. Бисте суулар јаандап, јараттарынаҥ ажынган соҥында сууга алдырып турган јурттар – Туйакту, Каракол, Оҥдой ло Кичӱ-Јаламан. 2014 јылда бу ок јурттар сууга алдырткан эди.

—Оҥдойдыҥ ичинде Урсул сууны кечире салынган кӱр јемирилгенинеҥ бери канча кире ӧй ӧдӧ берди. Јаҥы кӱр качан болор?

—Кӱр јанынаҥ айдар болзо, проектировщиктер проектно-изыскательный иштерди јаҥар айда эдип салган. Эмди ӱлекер-проектти јӧптӧӧри аайынча иштер ӧдӧт. Анда јаҥыс ла кӱр эмес, је анайда ок кӱрге јетире јолдор, јууктай јерлерди јарандырары база кирет. Ӱлекерди Барнаулдыҥ фирмазы белетеген. Ол кӱр тергеелик учурлу болгон учун бу объект аайынча «Упрдор Алтай» организация ла Алтай Республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозы иштейт.

—Онызы јарт, је кӱр качан тудула бергедий?

—Мен оны айдып болбозым. Не дезе, ол баалу кӱр. Ӱлекер белетелген соҥында оны корыыры ӧдӧр. Ол федерал программаныҥ акчазына ба эмезе башка акчага тудуларын айдып болбозым.

—Байа бери удурумга јазалган кечӱдеҥ кечип келдис…

—Кӱчӱрген айдыҥ 29-чы кӱнинде ишке чыгарымда, аймактыҥ јаҥы јааны тошту кечӱ этсин деп јакылта берген. Бис оны бир неделеге эдип салганыс. Эм тургуза кечӱ эл-јонго Оҥдойдыҥ тӧс јерине тӱрген једер арга берет. Мынаҥ озо узун јол ӧдӧргӧ келижетен.

—Аймакта кандый јаан тудум иштер ӧдӧт?

—Кӱпчегенде Культураныҥ туразы јаҥыртылат, Ийинде школдо спортзал, интернат тудулат. Кӱпчегендеги объект республиканыҥ башчызы Александр Бердниковтыҥ таҥынаҥ јакылтазы аайынча тудулат.

—Ачык-јарык эрмек-куучын учун быйан.

Бӱкти К. ЯШЕВ

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина