Алтайдын Чолмоны

Ӧмӧлик иш албатыныҥ амырын јеткилдейт

05.02.2019

Каршулу керектердиҥ тоозы астайт, каршулу керектердиҥ аайына чыгары кӧптӧйт деп, Алтай Республика аайынча МВД-ныҥ коллегиязыныҥ јуунында темдектелген. Бӱгӱн бис АР-дыҥ ичбойындагы керектер аайынча министри, полицияныҥ генерал-майоры

Павел ГАВРИЛИНЛЕ ӧткӧн эрмек-куучынды јарлап турус.

—Јыл тӱгенген соҥында, ӧткӧн ӧйдӧги иштиҥ уч-турулталарын кӧрӱп, келер ӧйгӧ амадулар тургузылат. Республикан МВД-ныҥ башкартузыныҥ кӧрӱмиле болзо, тӱгенген јыл ведомствоныҥ ижинде кандый јыл болгон, келер ӧйдӧ не сакыйт?

—Текшилей айтса, јербойында албаты-јонныҥ тыш-амырын, јасактардыҥ ээжилерин буспазын республикан МВД толо кеминде јеткилдеген. Ведомствоныҥ структуразында былтыр болгон оптимизация, акча-манатла јеткилдеш јанынаҥ кезик кирелендириштер полицияныҥ текши ижине буудагын јетирбеген. Полицияныҥ аймактардагы бӧлӱктериниҥ арга-кӱчин тыҥыдары јанынаҥ иштер улалган.  Болгон јаҥыртулар керегинде айтса, Россияныҥ МВД-зыныҥ Майма аймак аайынча бӧлӱги ле Чамал аймак аайынча отделениези таҥынаҥ подразделениелер болуп иштеп баштаган.

Анайда ок миграцияныҥ сурактары аайынча башкартуныҥ, Россияныҥ МВД-зыныҥ Улаган аймак аайынча отделениезиниҥ эмдиги ӧйдиҥ ээжи-некелтелерине келижип турган јаҥы туралары тузаланарына табыштырылган.

Кӧп албаты-јон јуулып турган 2 муҥ кире керек-јарактарда тыш-амыр айалга болорын, ээжи-некелтелер буспазын јеткилдееринде полицияныҥ ишчилери эрчимдӱ турушкан. Ол тоодо РФ-тыҥ президентиниҥ талдаштарында, Улаганда ӧткӧн Эл Ойында, ӱнбериштиҥ бирлик кӱнинде ле о. ӧ. Олор амыр-тыш айалгада ӧткӧн. Футболло телекейлик чемпионат ӧдӱп турарда, бистиҥ 200-теҥ кӧп ишчилерис (тергеедеги полицияныҥ ишчилериниҥ 1/6 бӧлӱги) маргаандар болгон јерлерде токыналу айалга болорын эки айдыҥ туркунына јеткилдеген. Олордыҥ ижин Россияныҥ МВД-зы ла ичбойындагы керектердиҥ Калининградский область аайынча башкартузы бийик баалаган. Ол кире кӧп полицейскийлер ары ишмекчи јол-јорыкка јӱре берерде, јербойында арткандары мында амыр-тыш айалга болорын једимдӱ јеткилдегенин темдектеер керек.

Адылу 210 рейд ӧткӱрилген, 220 каршулу керек ле 3,5 муҥ кире административный јаҥбузуштар илезине чыгарылган. Бу шиҥжӱ-рейдтер ӧткӱрилип турарда, эл-јон ло јондык биригӱлер база турушкан. Онызы патрульный нарядтардыҥ ижи текшилей ӧдӧрине ле эл-јон ортодо јартамалду иш ӧткӱрерине камаанын јетирген. Бу ишке јаан болужын бойыныҥ кӱӱниле тӧзӧгӧн 37 албаты дружиналар јетирген, олордыҥ адынаҥ 297 кижи турушкан болгон. Мындый ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ шылтузында 232 керек-јарак ӧткӱрилген, 178 административный јаҥбузуштар болбозы озолондыра јеткилделген.

—Каршулу керектердиҥ аайына чыгарыныҥ кӧргӱзӱлери полицияныҥ ижиниҥ тӧс кӧргӱзӱзи болот. Бистиҥ тергеениҥ полицейскийлери бу јанынаҥ јаантайын бийик кӧргӱзӱлерге једет. Ӧткӧн јылда айалга кандый болды?

—ОВД-ныҥ ижин баалаарында тургуза ӧйдӧ башка-башка кӧргӱзӱлер ајаруга алылат. Темдектезе, уголовный розысктыҥ службазыныҥ ижин каршулу керектердиҥ тоозы, олордыҥ аайына канча кире кеминде чыкканы, јасактыҥ ээжи-некелтелерин бӱдӱрери ле ӧскӧ дӧ айалгалар ажыра кӧрӱп јат.

2018 јылда ичбойындагы керектер аайынча органдарга эл-јонныҥ адынаҥ 48 муҥ 297 баштану болгон. Бу јетирӱ-баштанулардыҥ кӧбизи криминал учурлу керектерле колбулу эмес, олор кӧбизинде административный јаҥбузуштар јанынаҥ эдилген. Каршулу керектер керегинде баштанулардыҥ тоозы, алдындагы ла ӧйдӧ чылап ок, 30 проценттеҥ ашпаган. Каршулу керектер керегинде 13 муҥнаҥ кӧп баштанулар јанынаҥ аайлаштыру ӧткӱрилген.

Ӧткӧн јылда республикада болгон каршулу керектердиҥ тоозы 0,6 процентке астаган. Јажы эр кемине јетпегендер ортодо текши криминал айалга киреленген де болзо, јаш улус биригип, јаҥбузуштар эдери эмеш кӧптӧгӧн. Быјыл бу айалгага аҥылу ајару эдер керек.

—Павел Владимирович, «эзирик каршулу керектер» бистиҥ тергееде курч сурактардыҥ бирӱзи болот. Тергеениҥ полицейскийлери бу суракла колбулу айалганы оҥдолторы јанынаҥ кандый иштер ӧткӱрет?

—Чындап та, «эзирик каршулу керектер» бистиҥ тергееде курч сурактардыҥ бирӱзи болуп артканча.  Озолондыра профилактикалык иштер ӧткӱрип турганыныҥ шылтузында бу да сурак јанынаҥ јакшы јанындӧӧн кубулталар бар. Эзирик улус каршулу керектер эткениниҥ тоозы 2016 јылдаҥ ала эмештеҥ астап келген. Оноҥ озо ӧйдӧ эзирик улус эткен каршулу керектердиҥ тоозы бастыра каршулу керектердиҥ тоозынаҥ 49,2 процентке једип туратан болгон. Ӧткӧн јылда бу тооныҥ кеми 47,9 процент болды. Текши Россия кеминде алза, бу јанынаҥ орто кӧргӱзӱ 30 процент. Бис кандый да билдирлӱ једимдерге јеткенис деп айдарга эрте, је андый да болзо, бу јанынаҥ текши айалга бир эмештеҥ оҥдолып турган. Кажы ла тооныҥ кийнинде кижиниҥ јӱрӱми болгоны биске јаан учурлу.

Былтыр алкогольду ла спирттӱ продукцияныҥ, ол тоодо эки учурлузыныҥ, јасактыҥ ээжилерине келишпес ӧдӱштирӱзиниҥ кемин астадары јанынаҥ иштер ӧткӱрилген.   579 шиҥжӱ ӧткӱрилерде, ээжи-некелтелерди бускан 124 учурал илезине чыгарылган, 13 уголовный керек ачылган. Анайда ок ӧдӱштирӱнеҥ кеми 1227 литр андый продукция алылган, текши кеми бир миллион салковойдоҥ кӧп штрафтар салылган. Бу ууламјы јанынаҥ иштер ӧткӱрилип те турган болзо, андый продукцияла, чейинти-суррогат алкогольло улус  корондолгон 46 учурал болгон. Мынаҥ улам 31 кижи корондолып божогон.

—Наркотиктердиҥ јасакка келишпес ӧдӱштирӱзиле тартыжары, јолдордо јеткер болбозын јеткилдеери республикан МВД-ныҥ ижиниҥ тӧс ууламјылары болот. Бу јанынаҥ айалга кандый болгоны керегинде айдып ийзеер?

—Наркотиктерлӱ ӧзӱмдер ӧзӱп турган текши кеми 67 гектардаҥ кӧп 140 јер бар болгоны илезине чыгарылган, ол јерлер јоголтылган. Бу иште волонтерлорды тартып алары эрчимделгенин темдектеер керек.

Наркотиктерле колбулу айалга јербойында андый ла кызалаҥ эмес болгоны темдектелет. Је бу айалгала колбулу курч сурак тӱҥей ле бар. Тергеениҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ јетирӱзиле, наркотиктерди тузаланып турган ла учетко тургузылган улустыҥ тоозы 560. Бу улустаҥ 266 кижи наркотиктердеҥ камаанду болгоны темдектелет. Былтыр наркотиктерди баштапкы ла катап тузаланган 21 кижи илезине чыгарылган, онызы 2017 јылдагызынаҥ кӧп. Јажы эр кемине јетпегендер наркотиктердиҥ јасакка келишпес ӧдӱштирӱзинде турушканы јаан чочыдулу, олор бу јанынаҥ 19 каршулу керек эткен.

Јолдордо јеткер болдыртпазы јанынаҥ айтса, ПДД-ныҥ ээжилерин бускан 400 муҥнаҥ кӧп учуралдар болгон. 1,5 муҥ кижи эзирикке маҥтатканы илезине чыгарылган, ээжилерди бускан 817 кижиге административный арест эдилген, 733 кижинеҥ тискинчиниҥ правазын айрып алган.

2018 јылда ГИБДД-ныҥ ишчилериниҥ тоозы 10 процентке астадылган да болзо, јолдордо јеткер-неме болбозын јеткилдеерине ууландырылган аҥылу иш-керектердиҥ тоозы алдында болгон кеминеҥ ас болбогон.  Онызы јолдордо болуп турган јеткерлӱ учуралдардыҥ салтарларыныҥ кемин кирелендирер арга берген.

—Госучреждениелерге баштанулардыҥ кӧбизи эмди государственный ла муниципал јеткилдештердиҥ Бирлик порталы ажыра эдилет. Бу иш МВД-ныҥ бӧлӱктеринде канай тӧзӧлгӧн?

—РФ-тыҥ Президентиниҥ Јарлыктарыныҥ некелтелерин бӱдӱрип тура, эл-јонго эдилип турган государственный јеткилдештиҥ чыҥдыйын бийиктедерине ууландырылган тӧзӧмӧл лӧ практикалык иштер ӧткӱрерин оноҥ ары улалтканыс. Былтыр граждандарга 100 муҥнаҥ кӧп государственный јеткилдештер эдилген, ол тоодо 56 муҥ 455-зи электрон бӱдӱмле. Бастыра јеткилдештер чыҥдый кеминде ле нормативный тап-эриктик акттарда темдектелген ӧйдиҥ туркунына ӧткӱрилген. Онызын јеткилдештерди алган улустыҥ 99,9 процентиниҥ айтканы керелейт. Быјыл бу јеткилдештиҥ чыҥдыйы бийик кеминде болорын јеткилдеери јанынаҥ иш оноҥ ары улалар.

—Миграцияныҥ бӧлӱгинде јасакберимниҥ ээжи-некелтелерин бӱдӱрерине шиҥжӱ аайынча иш канай тӧзӧлгӧн?

—Улус ары-бери кӧчӧриниҥ тоозы былтыр он процентке кӧптӧгӧн болгон. Ӧскӧ ороондордыҥ 12 муҥ кижизи учетко тургузылган. Јасакка келишпес миграцияга удурлажарга, УФСБ-ла, погран башкартула, прокуратурала, УФСИН-ле кожо бу ууламјы јанынаҥ оперативно-профилактикалык ла аҥылу керек-јарактар ӧткӱрилген. Бастыра 3 муҥнаҥ кӧп шиҥжӱлер ӧткӱрилген, миграционный јасакберимди бускан бир муҥнаҥ кӧп учуралдар илезине чыгарылган. Ӧскӧ ороондордыҥ 18 кижизи Россия Федерацияныҥ јеринеҥ административный ээжи аайынча аткарылган, бир кижини депортировать эткен.

Адакыда айдарга турганым: ичбойындагы керектер аайынча органдарга молјолгон иш-керектерди једимдӱ бӱдӱрерге, республиканыҥ государственный јаҥыныҥ, тап-эриктер корыыр органдарыла, эл-јонло јуук колбуда иштейдис. Республиканыҥ башкарузына бистиҥ каршулу керектер болдыртпазына ууландырылган иш-керектеристи акча-манатла јӧмӧп турганы учун јаан быйан. Темдектезе, «Алтай Республиканыҥ јеринде јаҥбузуштар болбозын јеткилдеери, эл-јонды кызалаҥ айалгалардаҥ корулаары аайынча комплексный иштер» деген государственный программала колбулу иштерди ӧткӱрерине јӧмӧлтӧ-болуш эдилет.

Тап-эриктер корыыр органдардыҥ бастыра башкараачыларына ӧмӧ-јӧмӧ иш учун быйан. Мындый ӧмӧлик иш ичбойындагы керектер аайынча органдарга албаты-јон ортодо амыр-тыш јадын-јӱрӱм болорын јеткилдеер арга берет.