Кажы ла бала садикке јӱрер

08.02.2019

Горно-Алтайсктагы балдардыҥ садтарыла колбулу сурактарла каланыҥ ӱредӱлик аайынча башкартузыныҥ јааны Наталья АНИСИМОВАГА баштандыс.

Бӱгӱнги кӱнде калада балдардыҥ 16 муниципал ла таҥынаҥ 4 сады иштейт. Муниципал садтарга јӱрӱп турган балдардыҥ тоозы тӧрт муҥнаҥ ажыра, таҥынаҥ садтарга эки јӱстеҥ кӧп бала јӱрет.

Балдарын садтарга јӱргӱзерге турган улустыҥ очереди бар. Је мынаҥ озо јылдарга кӧрӧ, ол ас деп айдар керек. Јасак аайынча садтарга балдарды 3 јажы толгон кийнинде аладылар. Каланыҥ ӱредӱлик аайынча башкартузы кажы бир учуралда (балдар башка јерге кӧчӧ бергени, садикке јӱрбей барганы ла о. ӧ.) бош боло берген јерлерге очередьте ээчиде турган балдарды алып, бу суракты ай сайын ајаруда тудат. Онойып, бир айда кайда да 30-40 кире јерлер боло берет.

Ороонныҥ президенти јуук јылдарда садиктерге очередьтерди јоголторы јанынаҥ јакылта берген. Бу јакаанла 2 айдаҥ ала 3 јашка јетире балдарга јерлер јеткилинче болор керек. Тургуза ӧйдӧ садиктерге бичиткен мындый балдардыҥ тоозы бистиҥ калада 3 муҥ кире. Бӱгӱнги кӱнде 16 муниципал садикке 4 муҥ бала јӱрет деп ӧрӧ айдылган эди, ого ӱзеери 3 муҥ баланы јерлерле јеткилдеерге, бодоштыра кӧрзӧ, база да 16-га јуук садик керек. Бу сӱрекей ӧҥзӱре сурак. Је ондый да болзо, каланыҥ администрациязыныҥ специалисттери кӧп сабада садиктерге 1,5 јаштаҥ ала 2 јашка јетире балдар јӱрер деп бодойдылар. Ада-энелер государство бала 1,5 јашка јетире чыдаганча акча-манатла јӧмӧжип турганын тузаланарына база иженер керек.

Бу балдарды садиктерде јерлерле јеткилдеерге олордыҥ јаҥы туралары тудулар ла эм тургуза иштеп тургандарыныҥ баштапкы каттарында ясельный группалар ачылар.

—Озолодо пландаганыла, Горно-Алтайск калада 2018-2021 јылдарда бастыра јаба 6 јаҥы садик тудулар. Бӱгӱнги кӱнде олордыҥ ӱчӱзиниҥ керектӱ ӱлекер чаазын-документтери белетелип, шиҥжӱ ӧткӱрилип, тудум иштери башталып калган ла 2019 јылдыҥ туркунына олор тузаланарына табыштырылар. Бу садиктердиҥ экӱзи 100 бала јӱрер јерлерлӱ (гардинно-тюлевый фабрика болгон микрорайондо Оконечный оромдо 5-1 таҥмалу тура ла Коммунистический проспектте 16 таҥмалу садиктиҥ јанында тура). Тудулып јаткан ӱчинчи садик — Заимка микрорайондо Каташтыҥ оромында, ондо 125 бала јӱрер аргалу болор.

База 3 садикти тударына керектӱ ӱлекерлер, чаазын-документтер белетелет (Социалистический, Гастеллоныҥ ла Кольцевой оромдордо). Олор 100, 255 ле 55 јерлӱ болоры ла тузаланарына 2021 јылдыҥ учына јетире табыштырылары пландалат.

Тудум иштердиҥ кӧп јаны садиктерде јерлер тӧзӧӧр программа аайынча федерал бюджеттеҥ келип турган акча-манатла, онойдо ок республикан ла каланыҥ бюджединеҥ чыгарылганыла ӧткӱрилет.

Јаҥы садиктер бӱгӱн иштеп турган-дарынаҥ тыҥ ла аҥыланбас деп айдар керек. Башказы јӱк ясельный группалар тӧзӧӧриле колбулу болор. Темдектезе, эҥ оогош болчомдор јӱрӱп турган группалар кыйалтазы јогынаҥ баштапкы катта, санитар ээжилерле оогош балага берилген јердиҥ кеми, јаан группаныҥ балазыныйына кӧрӧ, эмеш јаан болор учурлу. Онойдо ок ясельный группаларда јылу полдор болор.

Байа айдылган 55 бала јӱрер садикте 2 айлу балдар јӱрер бир группа тӧзӧлӧр. Ондо энелер келип, балдарын эмчектеп турар кып јазалар, манеж, баланы чуулаар столдор болор, ончо керектӱ айалгалар тӧзӧлӧр. Онойдо ок бу балдардыҥ аҥылу курсактажына јаан ајару эдилер.

Јаҥы садиктерди специалисттерле јеткилдеери, ондо ясельный группалар болор учун, анчада ла јаан учурлу. Калганчы ӧйдӧ республика да, ороон до кеминде мындый группалар ас болгонынаҥ улам, ченемел ундылып калган деп айдар керек. Каланыҥ башкартузына бу сурак анчада ла каруулу, учурлу. Тургуза ӧйдӧ кадрлар белетеери јанынаҥ Горно-Алтайсктыҥ педагогический колледжиле јӧптӧжӱлер ӧткӱрилет. Онойдо ок бу ӧйгӧ јетире иштеп келген специалисттерди јаҥырта белетеери јанынаҥ сурак кӧрӱлет. Таскадаачыныҥ ижине кирерге тургандарга некелтелер ол ло бойы артар. Аҥылу медицинский ӱредӱлӱ специалисттер балдардыҥ садына јӧптӧжӱ аайынча республикан эмчиликтеҥ келип турат.

Каланыҥ администрациязыныҥ тура-зыныҥ баштапкы кадында кажы ла кӱн 10 сааттаҥ ала 12 саатка јетире иштеп турган «Бирлик кӧзнӧккӧ» келип, балдарды садикке бичидип алар арга бар. Ӱредӱлик аайынча башкарту ада-энелер керектӱ чаазындарын, угузузын табыштырып јаткан ӧйдӧ балазы канча јаштуда садикке јӱрӱп баштаарын кӱӱнзеген чике ӧйин айдып берип турзын деп баштанат. Ол тушта кандый ӧйдӧ канча балага садикте јер керек болгоны чокым-јарт болор.

«Государство 2 айлу баланы садикке јӱргӱзер арга берген де болзо, энелер, адалар албаданып, эмчек балдарын кичееп, аргазы јеткенче олордоҥ узакка ыраабай, ада-эне болгонына сӱӱнип, јакшызынып јӱрзин. Балдар чӱрче ле ӧйгӧ ӧзӱп калар ине» — деп, Наталья Алексеевна айтты.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина