Госдуманыҥ депутадыла туштажу

12.02.2019

Бу јуукта Госдуманыҥ депутады Иван Белеков бойыныҥ јасакберим ижи ле башка да сурактар аайынча пресс-конференция ӧткӱрди.

Парламентарийдиҥ темдектегениле, ӧткӧн јыл курч ла керектӱ сурактарыла толо болгон. Депутаттардыҥ ижиниҥ тӧс ууламјызы болуп олордыҥ талдашту округтарындагы «тергеелик јетикӱндӱктерде» болгон баштануларды, ол тоодо улустыҥ таҥынаҥ сурактары јанынаҥ баштануларын кӧрӧри артат.

И. Белеков республика јаар ээчиде јорыгында улусла «Единая Россия» партияныҥ председатели Д. Медведевтиҥ бистиҥ тергеедеги јондык приемныйында јолугып, ГАГУ-ныҥ алтаистика ла тюркология аайынча факультединиҥ студенттериле, башкараачыларыла туштажып, «Кичӱ Тӧрӧлиниҥ культуразы» деген ӱлекердиҥ јондык совединиҥ јуунын ӧткӱрип иштеди. Бу ӱлекер культураныҥ тӧзӧлмӧлӧрин кӧлӱктерле, керектӱ јазалдарла јеткилдеерин некейт. Депутат онойдо ок тергеелик III «Плакастыҥ кычырыштарында» турушкан ла Инеген, Јодро, Ийин ичи, Ийин ле Кичӱ-Јаламан јурттарда јаткандарла туштажулар ӧткӱрген.

Оныҥ темдектегениле, «республикада јаткандардыҥ баштанган кӧп сурактарын јербойындагы муниципал кеминде кӧрӧр керек, ондый да болзо, депутат тууразында артпас учурлу. Республиканыҥ госјаҥыныҥ, јербойында бойы башкарынарыныҥ органдарыла ӧмӧ-јӧмӧ иштейдис».

Пресс-конференцияда журналисттердиҥ баштапкы сурактарыныҥ бирӱзи президенттиҥ Алтын-Кӧлди корыыры аайынча Федерал Јуунга баштанузыныҥ бӱдӱп јаткан аайы керегинде болды. Госдуманыҥ депутадыныҥ темдектегениле, ороонныҥ јааны Баштануларында элдиҥ ар-бӱткендик агару байлыктары јанынаҥ суракты экинчи катап кӧдӱргени бу сурак чындап та јаан учурлу болгонын керелейт.

Јакылталар берилген де болзо, олор бӱткӱлинче эдилбеген деп айдар керек. Алтын-Кӧл, ол ок Байкал ла Волга чылап, јаҥыс ла ар-бӱткендик корулаш јанынаҥ јеткилделер керек эмес. «Онойдо ок ого учурлалган экологиялык јаҥы, озочыл јасакберим, государстволык шӱӱлте керектӱ. Ар-бӱткендик корулаштыҥ технологияларын белетеп, тузаланышка кийдирер керек» — деп, И. Белеков айтты.

Госдумада РФ-тыҥ ар-бӱткенниҥ байлыктары ла экология аайынча министри Д. Кобылкинле ӧткӧн «башкаруныҥ чазында» президенттиҥ бу баштанузы база катап шӱӱжӱге чыгарылды. Госдуманыҥ министерстволо кожо кӧрӱлген јӧбиниҥ ӱлекери белетелип калган. И. Белеков ондо база турушкан. Онойдо ок бу сурак аайынча иштерде Федерация Совединиҥ турчызы Татьяна Гигель база эрчимдӱ туружат. 2018 јылда парламентарийлердиҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижиниҥ шылтузында Госдумада «Евразияныҥ улу кӧлдӧри: албатылар ортодо, экономикалык, культуралык ла экологиялык ӧмӧ-јӧмӧ иштиҥ јасакберим сурактары» деп атту тегерик стол ӧтти.

База бир сурак Алтай деген брендтиҥ кеми-учуры элбегени керегинде болды. И. Белеков брендтиҥ элбеп јаанаганы, учуры Алтайдыҥ тӱӱкизиле колбулу, ого келиштире болор керек деп айтты.

«Алдынаҥ бери Алтай соојыҥ-куучындарда агару јер, бистиҥ Тӧрӧлис, јердиҥ коҥкозы деп адалат. Геродоттоҥ ала Сыма-Цяньга јетире јебрен тӱрк, монгол, кыдат башка-башка бичимелдерде «Алтай — јердиҥ кабайы, телекейлик цивилизациялардыҥ бириккен јери» деп айдылганын кӧрӧдис» — деп, депутат темдектеди.

Тоолу јылдар кайра Чуй ла Кадын бириккенинде (Баштапкы Тӱрк Каганаттыҥ јеринде) «Алтай — тӱрк цивилизацияныҥ Тӧрӧли» деген кереес-монумент тудулары албатылар ортодо кеминде јарадылган болгон. Депутат бу ӱлекердиҥ бӱдерине иженгенин угусты. «Озодоҥ бери Алтайдыҥ ӧзӧк-тынын ла Јер-Алтайына, Кӧк-Теҥериге бажырган јаҥын корып јӱрген албаты шак бу Алтайда јадат. Бастыра тӱрк калыктарга алтай тил тӧзӧлгӧ тил болуп турганын ундыбас керек» — деп, ол айтты.

Парламентарийдиҥ темдектегениле, тӧрӧл тилдерге ӱренери керегинде јасак былтыргы јасакберим ӱлекерлердиҥ анчада ла јаан табыштуларыныҥ бирӱзи болгон. Ол јербойында канайда бӱдӱп турганы керегинде сурак депутатка база берилди. Эҥ ле учурлузы — тӧрӧл тилдерди ӱренери кыйалтазы јок ӱредӱлик госстандартка кирип турганы. Ого ӱзеери президенттиҥ «РФ-тыҥ албатыларыныҥ тӧрӧл тилдерин ӱренери ле корыыры аайынча фондты тӧзӧӧри керегинде» јакааны јарадылган.

Онойдо ок Иван Белеков бойыныҥ јайаандык иштери керегинде куучындады.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина