Кеен сӱрлӱ байрамда

15.02.2019

А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейде кочкор айдыҥ 14-чи кӱнинде «Культуралар белтиринде» деген этнофестиваль ӧтти.

Јаҥжыкканы аайынча 7-чи катап ӧткӱрилип јаткан Чага байрам ӧйинде музейде «Ӧзӱмдердиҥ ӧҥи алтай кебисте» деген урок ӧтти. Солун урокто каланыҥ ӱредӱлӱ заведениелериниҥ, школдорыныҥ ӱренеечилери, ӱренчиктери эрчимдӱ турушты.

Быјылгы Чага байрам алтай кебиске учурлалды. Эл музейдиҥ тӱӱки бӧлӱгиниҥ баш билим ишчизи Вера Кыдыева јуулгандарга Пазырыктаҥ чыккан кебистиҥ тӱӱкизи керегинде куучындады. Мында ла Пазырыктаҥ чыккан ла Эрмитажта чеберлелип јаткан кебистиҥ орныктырылган бӱдӱмиле уроктыҥ туружаачылары јилбиркеп таныштылар. Вера Якшыновна Улаган аймакта Пазырык ӧзӧктӧ 1947, 1948-1949 јылдардыҥ јайгы ӧйинде Ленинградтаҥ археологиялык экспедиция ады јарлу археолог С. И. Руденкого баштадып, тӱӱкилик учурлу казынтыларды ӧткӱргени јанынаҥ јетирӱ этти.

Албаты эдимдериниҥ «Алтай кебис» деген ассоци-ациязыныҥ президенти Айсура Таханова алтай кийиске учурлалган ӱлекерди бичип, президенттиҥ грантын ойноп, алтай кебисти орныктырары аайынча ӧткӱрген ижи јанынаҥ айтты. Олор, бир бӧлӱк устар, Эрмитажта болуп, кебисле, онойдо ок фондтордогы чыгарылбаган эдимдерле танышкан. Айсура Альбертовна алтай кебисти орныктырары аайынча ӧткӧн ижи јанынаҥ айдарда, кебиске керектӱ тӱкти јӱзӱн-башка ӧзӱмдердиҥ (тазылы, чӧбрӧзи) болужыла будыыры керегинде Горно-Алтайский ботанический садтыҥ јааны Алтынай Ачимова куучындады. Ол Алтайда ӧзӱп турган ӧзӱмдердиҥ бӱдӱмдериниҥ орустап, алтайлап аттарын адап, кандый ӧзӱмнеҥ кандый ӧҥди алары јанынаҥ јартады, башка-башка ӧзӱмдердиҥ болужыла будыган јӱзӱн-башка ӧҥдӱ тӱкле таныштырды. Ӧзӱмдер, чечектер видеорядта кӧргӱзилди. Алтынай Алексеевна балдарга баштанып, ӧзӱмдердиҥ адын сураарда, олор алтай аттарын айдып турдылар. Бу урок сӱреен солун болды, балдар тетрадь-ручкалу бичип отурдылар.

Чага байрам ӧйинде ӧткӱрген «Ӧзӱмдердиҥ ӧҥи алтай кебисте» деген уроктыҥ амадузы јарамыкту. Турултазы, тузазы болор ло керек.

Солун уроктыҥ туружаачыларын эл музейдиҥ јааныныҥ билим иш аайынча ордынчызы Эмилия Белекова уткыды. А. А. Тахановага, А. А. Ачимовага Быйанду самаралар табыштырып, ӧмӧ-јӧмӧ ӧдӱп јаткан јайаандык ижин баалады.

Оныҥ кийнинде музейдиҥ ишчилери солун айылчыларды содон чадырга кирип, сойлон чайдаҥ уруп, аш-курсактаҥ амзазын деп кычырды. Јаҥы јылдыҥ чайыныҥ учуры јанынаҥ балдар солун јетирӱлер уктылар. Мында айылчыларды ады јарлу «Кӱн керел» фольклорлык ӧмӧлик јаҥар кожоҥыла уткыды.

К. ПИЯНТИНОВА

Е. Бутушевтиҥ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина