Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Обоо јаны слердиҥ болзын, Омок јӱрӱм бистиҥ болзын

15.02.2019

 

Чага байрам ороонныҥ эҥ јаан учурлу эки јӱс байрамыныҥ бирӱзи болуп, «Россияныҥ национальный календарине» кирген. Ол анчада ла Чуйдыҥ эл-јонына јаан оморкодулу, нениҥ учун дезе, 26 јыл кайра Чага байрам Кӧкӧрӱде орныктырылып ӧткӱрилген эди. Бу ӧйдиҥ туркунына Чага байрам текши республика ичинде элбеде темдектелер болды. Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ Јарлыгыла Чага байрам быјыл кочкор айдыҥ 9-чы кӱнинде темдектелген.

Эре-Чуйда

Кочкор айдыҥ 8-чи кӱнинде Ортолык јурттыҥ јанында Сары јалаҥ кобыда саҥ салыш ӧткӧн. Кейдиҥ соогы 45 градус та, койу туман да турган болзо, чӱм-јаҥда туружарга кӱӱнзегендердиҥ тоозы былтыргызынаҥ да кӧп болды. Кӱнниҥ баштапкы чогыла кожо улус јаламаларын буулап, байлу јерге јеттилер. Алкышчы Ю. К. Попошевтиҥ тереҥ учурлу алкыштарына јӧмӧжип, јуулган улус бажырдылар, оноҥ арутанып, ак карга јадып тоголондылар. Саҥ салыштыҥ кийнинде улус амтанду кӧчӧ кайнап турган айылда јуулыжып, алкыштарын улалттылар. Байрамныҥ тӧзӧӧчилериниҥ јакшы ижин темдектеер керек: байлу јерге јетире јолдо кар арчылган ла чӱм-јаҥ ӧйинде ӧткӧн.

Эртезинде кӱнде Јаҥы Белтирде јаан байрам алтай кеп-кийим кийген делегациялардыҥ базыжыла башталды. Базышта делегациялардыҥ алтай кеп-кийимдери кӧрӱлип, байгалу јерлер берилди. Соок тыҥ да болзо, эҥ озо эҥ ыраак Бел-Ажуныҥ эл-јоны келгенин айдар керек. Базышты Јаҥы Белтирдиҥ ле Эне Белтирдиҥ эл-јоны баштады. Эки јурттыҥ туружаачыларыныҥ, анчада ла балдарыныҥ кеп-кийиминиҥ јаркындузы ла јӱзӱн-башка болгоны кайкатты. Олор ок баштапкы јер алдылар. Экинчи јерге Кӧкӧрӱниҥ былтыр Чага байрамныҥ 25 јылдыгына кӧп кеп-кийимдер кӧктӧгӧн эл-јоны чыкты. Телеҥит-Сортогойдыҥ делегациязы јылдыҥ ээзи Какайла кееркедингени учун ӱчинчи јер алды.

Аймактыҥ тоомјылу ла јарлу улузы мааныларды кӧдӱрген кийнинде, уткуулдар башталды. Муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааны С. М. Кыдырбаев, депутаттардыҥ аймак Совединиҥ председатели С. А. Дидунов, АР-дыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ председатели Б. Я. Бедюров, Эл Курултайдыҥ депутады Н. М. Малчинов, јурт ээлем аайынча министр В. В. Таханов, ага-јайзаҥ У. А. Князев, онойдо ок јербойында орус общинаныҥ председатели Н. Е. Краснослободцев ле аймактыҥ казах калыгыныҥ јербойында јондык организациязыныҥ председатели А. Р. Солтанов байрамныҥ туружаачыларын ла айылчыларын уткыды. Кӱндӱлӱ айылчыларга курлар курчалды.

Чага байрам – ол јаҥы јылдыҥ киргени, айдарда, ӧткӧн јылдыҥ турулталары кӧрӱлет. Байрамныҥ ачылтазында АР-дыҥ культура аайынча министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кӧкчи ус З. К. Таханова, аймактыҥ башкартузыныҥ Быйаныла У. А. Князев, А. П. Якинов, Ю. П. Курманов, В. А. Сурунов, Е. Е. Ефимова кайралдатты. Аймактыҥ јааныныҥ ла депутаттардыҥ аймак Совединиҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла крестьян ээлемниҥ јааны В. Р. Кыдатов, почтальон Р. В. Тадырова, алтай кеп-кийим кӧктӧӧр ус А. М. Тадырова, врачту амбулаторияныҥ санитарказы С. С. Керексибесова, «Септима» фольклор-эстрадный ӧмӧликтиҥ туружаачызы А. А. Кыдатова, спортчы С. К. Тонжанов, тискинчи В. И. Тебеков, ЛПХ-ныҥ јааны Н. Ж. Улаков, математиканыҥ ӱредӱчизи В. М. Тыбыкинова, аймактыҥ эл-јонды јонјӱрӱмдик јанынаҥ јӧмӧӧр башкартузыныҥ јааны Б. Е. Берсимбаева кайралдатты. Аймактыҥ муниципалитединиҥ Быйанду самараларын А. Н. Параева, М. Т. Сергеева, Н. Б. Диятов, Г. И. Тебекова ла Д. И. Тебекова алды. Аймактыҥ газедине бичимелдер бичип турган, АР-дыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчилери Р. К. Тековага ла Л. Я. Талкыбаевага РФ-тыҥ Журналисттер биригӱзиниҥ турчызыныҥ кере бичиги табыштырылды.

Театрализованный ойында И. В. Сурбашева ла А. К. Сикуатова Т. Акулованыҥ Какайдыҥ јылтоолошко киргени керегинде кеп-куучынын алган. Ойында 260 кире кижи, ол тоодо 123 бала турушты. Культураныҥ ла кеендиктиҥ тӧс јери ойынга 70 кеп-кийим кӧктӧгӧн. Јаҥы Белтирдиҥ 70 кижизи јурттыҥ јети оромын кӧргӱскен «солоҥы» тудунганы байрамды оноҥ јаркынду эткен. Јурттардыҥ 40 делегадын чотко алза, текши тооло ойында 370 кижи турушты. Учында ойынга ончо улус биригип, Р. В. Саланхановтыҥ «Чага байрам» кожоҥыла элбек кӱрееге туруп ийдилер. Јаҥжыгула, эл-јон мында тургузылган кырдаҥ јыҥыладылар. Албаты устардыҥ кӧрӱ-садузында «Алтын-Туу» бичик басманыҥ бичик-немелери, В. И. Мундусовтыҥ ла ӧскӧ дӧ устардыҥ эдимдери суруда болды.

Кӧдӱриҥиниҥ кийнинде байрамныҥ ээлери ончо улусты ток-тойу, јӱзӱн-башка амтанду аш-курсагыла азырады.

Бу ок ӧйдӧ баатырлар спорт бӱдӱмдерде тартышты. Эл-јонныҥ сӱӱген алтай кӱрежинде тӧс сыйды — койды Эмил Ядагаев ойноп алды. Экинчи јерде Юрий Шонхоров, ӱчинчиде Азамат Дюреков болды. Камчы согушта Максим Емедеков јеҥди, экинчи – Анат Тебеков ло ӱчинчи Эзен Карлапиев болды. Алтай шатрада Лидия Телесова ла Айдыс Пушкунов јеҥди, экинчи јерди – Роксана Бушкунова ла Спартак Байрамов, ӱчинчини Нина Таханова ла Василий Телесов алды. Маргаандар онойдо ок чой кӧдӱришле, тоҥжоон јӱгӱришле, токпок чачышла база ӧтти, јеҥӱчилдер кайралдатты.

Байрамда «Чактарга турган чакылар» деп конкурс ӧтти, туружаачылардыҥ алдына чакыныҥ учурын элбеде јартаар сурак тургузылды. Сценада ла оны айландыра тургузылган чакылар конкурсты тыҥ јарандырганы јарт. Кызу тартыжуда чакыныҥ чӱм-јаҥын јакшы билер деп, Курайдыҥ делегациязы адатты. Олор моол сӧӧктӱ А. И. Малчиновтыҥ бастыра некелтелерле, јаҥжыгуларла эдилген чакызын тургусты. Јартамалда јурт јеезениҥ јаандары ла ага-јайзаҥы турушканы тоомјылу болды. Баштапкы јерди кӧбӧк Ы. Т. Мудаевтиҥ чакызы алды, экинчи јерде – тӧӧлӧс А. И. Еликпаевтиҥ чакызы, ӱчинчи јерде кулжабай сӧӧктӱ Е. К. Абельгазиновтыҥ чакызы. Кӧрӧӧчилердиҥ сыйы кӧбӧк Э. В. Табылгиновко келишти. Ӧскӧ дӧ кӧп туружаачылар калыктыҥ јаҥжыгуларын јакшы билер устар болгонын кӧргӱсти.

Байрамды З. К. Таханованыҥ кеп-кийимдериниҥ кӧрӱзи кееркетти, бу ус эпши башка-башка кемдӱ конкурстардыҥ јеҥӱчили, былтыр Пазырыктыҥ кебизин баскан ла АР-дыҥ Эл музейине табыштырган ус эпшилердиҥ бирӱзи болуп јат.

Адакыда аймактыҥ јайалталарыныҥ јаркынду ойын-концерти болды. Ондо аймактыҥ администрациязыныҥ јааныныҥ оркестри (башкараачызы Р. В. Саланханов), Ч. А. Керексибесова, «Таҥдак», «Тала», «Чуя» ансамбльдар, Кӧкӧрӱниҥ ветерандарыныҥ хоры, Азамат Есимов, Диана Енчинова, Т. М. Курдяпова, Р. В. Саланханов кожоҥдор сыйлап туруштылар. Олор јербойыныҥ ла тергееде јарлу ӱлгерчилердиҥ ле кӱӱчилердиҥ кожоҥдорын сыйлады. Ойын-концерттиҥ байлык программазы эл-јонго тыҥ јарады: экпиндӱ бијелер, јаркынду кеп-кийимдер, кожоҥчылардыҥ коо ӱндери…

Онойып, Чуй ичиле јайылган, јаҥыланган јаҥар кожоҥло, каткы-кокырла, изӱ тартыжуларла Какай јыл омок кирди.

Кош-Агаш аймактыҥ Кӧкӧрӱ јурты ӧткӧн чактыҥ 90-чы јылдарында Чага байрамды – кӱнчыгыш Јаҥы јылды – темдектеерин ойто орныктырган кабай-јер болуп јат. Быјыл Чага мында кочкор айдыҥ 7-чи кӱнинде ӧтти.

Јурттыҥ эл-јоны саҥ салышты бойыныҥ айылдарында ӧткӱрип, текши байрамга јуулдылар. Культураныҥ туразыныҥ јанында базыш ӧтти. Калыктыҥ кеп-кийиминиҥ јаражынаҥ кӧс кылбыгар болды. Јурт јеезениҥ јааны В. Н. Ултариков ло ветерандардыҥ јурттагы Совединиҥ председатели А. К. Саланханова эл-јонды Јаҥы Какай јылла уткыды. Јурттыҥ јааны јылдыҥ турулталарын адап, јерлештерине сыйлар табыштырды. Школдыҥ директоры А. В. Майхиев аймактыҥ башкартузыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын бойыныҥ мергендӱ иштӱ ишчилерине табыштырды.

Кӧдӱриҥилӱ ачылтаныҥ кийнинде эр улус спорттыҥ алтай бӱдӱмдеринде маргышты. Ӱй улус ла балдар алтай кеп-кийимниҥ кӧрӱзинде эҥ артык ла эҥ ус кӧкчилерди илеледи. Культураныҥ туразында оромдор ортодо албаты устарыныҥ эдимдериниҥ, тӱӱген ле баскан не-немелердиҥ, сувенирлердиҥ ле В. И. Мундусовтыҥ эткен продукциязыныҥ кӧрӱзи ӧтти.

«Былтыр Чага байрамныҥ 25 јылдыгы темдектелерде, јурттыҥ эл-јоны сӱреен кӧп кеп-кийим кӧктӧгӧн. Бис ончобыс айылчыларды уткып ла, байрамды ӧткӱрип ле, бош јок јӱргенис, бойыстыҥ устарыстыҥ кӧктӧгӧнин онойып ла јакшы баалап болбогоныс. Оныҥ учун быјыл байрамныҥ программазына оромдор ортодо алтай кеп-кийимниҥ маргыжын кийдиргенис» — деп, Культураныҥ туразыныҥ јааны С. К. Емедекова куучындайт. Кеп-кийимдӱ кажы ла кижи сценага чыкканда, коштой кеп-кийиминдеги кажы ла кӧктиҥ, бӧлӱктиҥ учуры јарталат. Јык толо залда јиит ӱйе отурганын ајаруга алзабыс, ондый јартамалдар сӱреен керектӱ ле тузалу болгоны јарт. Алтайлардыҥ јаҥжыккан кеп-кийиминеҥ ээзи керегинде кӧпти билип алатан: чачка тагынганы, балдарыныҥ кӧйлӧри кееркедиле кӧктӧлгӧни ле о. ӧ. Онойып, Кӧкӧрӱ јурттыҥ эл-јоны бойыныҥ јиит ӱйезине ада-ӧбӧкӧлӧрине энчилелген кеп-кийиминиҥ байлыктарын ачты. Кеп-кийимдӱ балдар турушканы олор бу јартамал-кӧргӱзӱлӱ кӧрӱни узакка ундыбас ла келер ӱйелерге мынайда ла айдып, энчилеп берер деп иженедис.

Теҥ-тай тартыжу-маргыштыҥ турултазында Бадма-2 оромныҥ командазы јеҥӱ алды. Экинчи јерге – Бадма-1 оромныҥ, ӱчинчи јерге Тӧс оромныҥ командалары чыкты. Арткан оромдордыҥ туружаачылары јилбиркедиштӱ сыйлар алды.

Байрамда ӧскӧ дӧ кӧрӱлер, конкурстар ла спорт маргаандар ӧткӱрилген.

Е. ТАДИНОВА

Шабалинде

Алтай јылтоолошло кирген Какай јылды Шабалин аймактыҥ эл-јоны, айылчылары кочкор айдыҥ 9-чы кӱнинде бийик кеминде темдектеди. Быјылгы байрамдык кӧдӱриҥи аймактыҥ тӧс јуртындагы «Юность» стадиондо ӧтти. Тызыраган соокты ајаруга албай, ончо јурт јеезелердиҥ чыгартулу улузы байрамда эрчимдӱ турушты.

Кӱн јаҥы ла ӧксӧп чыгарда, аймактыҥ тоомјылу ла јаан јашту улузы јаҥжыкканы аайынча саҥ салып, кирген јаҥы јыл калык-јонго амыр-энчӱ, ырыс-кежиктӱ, јымжак ла кирелтелӱ болзын деп, Алтай-Кудайынаҥ алкыш-быйан сурадылар.

Шабалин јурттыҥ эл-јоны сӱрлӱ, ӧҥжик кеп-кийимин кийип, тепшидеги аш-курсагыла, кожоҥ-јаҥарыла айылчыларды јурттыҥ тӧс тепсеҥинде акту кӱӱндеринеҥ уткыдылар.  Кочкор айдыҥ јап-јакшынак бу кӱнинде аймак-тыҥ администрациязыныҥ ишчилери ончо айылчыларды школдыҥ мастерскойына кӱӱнзеп кычырдылар. Мында столдордо тургузылган аш-курсактыҥ арбындузын, элкем-телкемин. Сооктоҥ келген улус изӱ чайдаҥ ичип, тепшиде јаткан аштаҥ амзап, бары-јогын јайым айалгада угужып отурдылар.

Ажындыра чокымдалган ӧйгӧ келиштире јурт јеезелердиҥ делегациялары «Юность» стадионго једип келдилер. Стадионныҥ јеринде саду эрте таҥнаҥ ала башталды. Мында мӧт, эм-том ӧлӧҥ, бир сӧслӧ, ончозы болды. Сценаныҥ јуугында тепсеҥде јаҥы ла быжырган чебуректиҥ јыды эбире јайылат. Мында чӱрче ле анаҥ-мынаҥ келген улус кӧптӧй берди.

Краевед музейдиҥ ишчилери стадионныҥ эжиги тужында «Чактар ӧткӧн Чага байрамыс» деп адалган кӧрӱни белетеп тургустылар. Кӧрӱге башка-башка јылдарда ӧткӧн Чага байрамныҥ фотојуруктары тургузылды. Шак ол фотојуруктардаҥ јебрен ӧйдӧҥ јылыйбай келген байрамыстыҥ тыныжын, ийдезин сезер јарамыкту арга болды.

Алтай кептерин кийген байрамды ӧткӱреечилер Руслан Башпаков ло Татьяна Архипова јуулгандарды Чага байрамла уткыды. Оныҥ кийнинде јурт јеезелердиҥ делегацияларыныҥ парадыныҥ туружаачыларын ла олорды баштап јаткан аймактыҥ јааны Э. Б. Сарбашевти, аймактыҥ депутаттар Совединиҥ председатели Л. В. Андрееваны, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ депутады Н. А. Никитенконы, экономикалык ӧзӱми ле туризм аайынча министрдиҥ ордынчызы В. Я. Тондоеваны, Шабалин аймактыҥ алтай калыгыныҥ эл башчызы А. Е. Тӧлӧсовты уткыдылар.

Аймактыҥ јурттарыныҥ делегацияларыныҥ кӧдӱриҥилӱ ӧдӧтӧн аайын Барагаштагы јурт јеезениҥ чыгартулу улузы ачтылар. Олордыҥ кийнинеҥ Беш-Ӧзӧк, Шыргайты, Чаргы, Акјол, Каспа, Улус-Чаргы, Чичке-Чаргы, Камлак, Ильинка, Јекјийек јурттардыҥ јурт јеезелери ӧттилер. Эҥ учында байрамныҥ ээлери – Шабалиндеги јурт јеезениҥ делегациязы јааны М. Н. Чичкановко баштадып ӧткӧн. Парадтыҥ туружаачылары эптештире турган соҥында отты кӧдӱрер чӱм-јаҥ болды. Учурлу бу чӱм-јаҥды иштиҥ ветераны С. К. Делдошпоев баштап ӧткӱрди. Бу каруулу керекти ӧткӱрерге Семен Кымовичке јурт јеезелердиҥ јаандары болушты. Байрамды ӧткӱреечилер бастыра јуулгандарды байрамдык кӱрее јаҥарга кычырды.

Аймактыҥ эл-јонын Јаҥы јылла, Чага байрамла Эрчим Сарбашев, Лариса Андреева, Наталья Никитенко, Вера Тондоева, Александр Тӧлӧсов, Мерген Чичканов уткыдылар.

«Бӱгӱн бис ӧмӧ-јӧмӧ, бирлик кӱӱн-тапла алтай јылтоолошло Какай јылды уткыйдыс. Кирген јыл албатыга амыр-энчӱ, ырыс-кежиктӱ болзын.  Азыраган ак малы арбыдап ӧссин. Јаш ӱйениҥ ичкери јолы ачык ла јымжак болзын. Тӧс Азияныҥ тӱрк калыктарыла кожо бис, алтай эл-јон, Јаҥы јылда ӧзӱмниҥ јолыла теҥ-тай барадыс. Ада-ӧбӧкӧлӧристиҥ муҥ јылдарга јаҥдаган јаҥын, јаҥжыгуларын улалтып, келер ӱйелерге энчи эдип артыргызарыс» – деп, аймактыҥ јааны Эрчим Сарбашев айтты.

Эл башчы Александр Тӧлӧсов бойыныҥ уткуулында эл-јонго баштанып, јылу кӱӱнземелдерин айтты. Ол јерлештерин ак сӱттиҥ, ак санааныҥ, ару ийдениҥ байрамыла уткып тура, Шабалин алтай јымжак, эл-јоны кӱндӱзек, иштеҥкей, недеҥ де тура калбас деп темдектеди. Иштиҥ озочылдары кирген де јылда ондый ок једимдӱ, јеҥӱлӱ иштезин деп кӱӱнзеди. Бирликте – бистиҥ ӧзӱмис, ичкери јолыс деп, А. Тӧлӧсов чокымдады.

Олордыҥ темдектегениле, Чага байрам эҥ ле сӱӱген байрамдардыҥ бирӱзи болуп јат. Бу јараш байрамныҥ билелик јаҥжыгуларды ла байлыктарды чеберлееринде учуры сӱреен јаан. Онойдо ок олордыҥ кажызы ла текши јонго амыр-энчӱ јадын-јӱрӱм, бийик кӱӱн-тап, ачык јолдор кӱӱнзедилер.

Байрамдык айалгада јаҥжыкканы аайынча кайралдаш болды. Шабалин аймактыҥ Тӧс тӧргӧӧзиниҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла јӱрген јӱрӱми, иштеген ижи јаш ӱйеге јозок болуп јаткан тоомјылу улус: А. Б. Соколов, С. К. Делдошпоев, С. И. Яжанкина кайралдаттылар. Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Быйанду самаралары Т. А. Чечегоевага, Е. Ч. Балушкинага табыштырылды.

Кӧдӱриҥилӱ окылу бӧлӱгиниҥ кийнинеҥ байрамдык ойын-концерт башталды. Солун ойын-концертти аймактыҥ культуразыныҥ тӧс јери белетеген. Јуулган эл-јонды јайаандык ӧмӧликтер, темдектезе, «Чаҥкыр», «Чаргычак», «Кӱмӱш» ле «Кӱреелей» бойлорыныҥ јаҥарыла сӱӱндирди. Бијениҥ «Песчаночка» ӧмӧлигиниҥ койоноктордыҥ јараш бијези ончо улустыҥ кӱӱн-санаазын кӧдӱрди. Сценага алтай баатырларга курчаткан Елена Тахтаева чыгып, «Алтай эрлер» деп кожоҥды кожоҥдоды. Чага байрамныҥ гимн-кожоҥын «Јаҥылга» ӧмӧлик бийик кеминде кожоҥдогон.

Байрамды белетеп ӧткӱргендер айылчыларды кӱндӱлеер јакшынак чӱм-јаҥла акту кӱӱндеринеҥ кӱндӱледи. Кӧк теҥериниҥ алдында чӧйилип барган столдордо тургузылган аш-курсактыҥ кандыйы јок деп айдар! Койу кӧчӧ, тепшилерде семис эт, ток плов – туружаачыларга, айылчыларга артыгынча болды.

Тал-тӱште јаҥжыкканы аайынча сӱӱнчилӱ кӧрӱ-маргаандар, спорттыҥ маргаандары база ӧтти. Ойындар, маргаандар орой эҥирге јетире улалды.

Маргаандар спорттыҥ башка-башка бӱдӱмдериле ӧтти: кӱреш, армакчы тартыш, токпок чачары ла эстафета. Байрамдарда јаҥжыкканы аайынча маргаандардыҥ башка бӱдӱмдеринде тӧс сый – бир ле кой болгон болзо, бу кӱнде тартыжу ӱч кой учун ӧткӧн. Сыйга кой аларга туружаачылар абсолютный чемпион деген ат учун ла армакчы тартарында тартыжар учурлу болгон. Онойдо ок койды текшикомандный зачетто јеҥӱ алган команда алатан јаҥду болгон.

Эҥ ле јилбилӱ, кӧӧрӧгӧн, ӧкпӧӧргӧн маргаан армакчы тартарында болды. Тӧс сый учун кызу тартыжу ӧтти. Кой учун Чичке-Чаргыныҥ ла Улус-Чаргыныҥ јурт јеезелериниҥ командалары маргышты. Улус-Чаргыныҥ чыйрактары 1-кы јерге, 2-чи јерге Чичке-Чаргыныҥ командазы чыктылар. Ӱчинчи јер Каспадагы јурт јеезениҥ командазына келишти.

Эстафетада ӱчинчи јерде Чичке-Чаргыныҥ командазы болордо, экинчи јер Акјолдыҥ командазына келишти. Эҥ ле шулмус, капшуун команда Шабалиннеҥ болды, ол байгалу баштапкы јерге чыкты.

Токпок чачарында эпшилер ортодо 3-чи јерде Чаргыдаҥ Татьяна Рясная, 2-чи јерде Барагаштаҥ Наталья Елина болордо, јеҥӱчил болуп Шыргайтыдаҥ Тамара Тадыева чыкты.

Эр улус ортодо јерлер мынайда келишти: 3-чи јер – Каспа-даҥ Учур Мундусовко, 2-чи јер Јекјиектеҥ Андрей Алматовко келижерде, јеҥӱчил болуп Шабалиннеҥ Михаил Тихонов чыкты.

Алтай кӱреш јон ортодо јаан јилбӱде ине. Бу да маргаанда кӧрӧӧчилер кӧп болды. Кӱреш те башка-башка бескелӱ бӧкӧлӧр ортодо ӧткӧн. Олор јака бойдоҥ тудушкан, кӱрешкен. Онойып, 60 кг јетире бескеде 1-кы јерге Шабалиннеҥ Денис Соенов чыккан. 2-чи јерде – Акјолдоҥ Ырысту Матушкин, кӱлер јеҥӱчил Јекјийектеҥ Аржан Яжнаев. Бескези аайынча 100 кг јетире категорияда Шабалиннеҥ Александр Легостаев јеҥген, мӧҥӱн кайралды Чичке-Чаргыдаҥ Батыр Кузьмин ойноп алды. Кӱндӱлӱ ӱчинчи јер Беш-Ӧзӧктӧҥ Байрам Брысовко келишти.

Чага байрамныҥ айылчылары, туружаачылары тӧс сыйды кем ойноп алгай не деп соныркаган. Тартыжу кызу ла болды. Быјылгы јылда эҥ ле бӧкӧ алып баатыр Александр Легостаев болды. Ол ончо кӱрешчилерди јеҥип, маргаанныҥ бу бӱдӱминде абсолютный чемпион болуп чыкты. Кой – јеҥӱчилде!

Маргаандардыҥ турулталары аайынча текшикомандный 3-чи јерге Чичке-Чаргыныҥ командазы чыкты. 2-чи јерде – Каспаныҥ командазы. Аймактыҥ јурт јеезелериниҥ ортодо текшикомандный 1-кы јерге Шабалиндеги јурт јеезе чыгып, тирӱ койды ойноп алды.

Маргаандардыҥ јеҥӱчилдерин Шабалин аймактыҥ эл башчызы А. Е. Тӧлӧсов ло АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ депутады Э. П. Уланкин кайралдады.

Шабалин алтайда Чага байрам бийик кеминде ӧтти. Аймактыҥ ыраак деген јурттарынаҥ амадап келген улус кӧп болды. Эҥирде культураныҥ тӧс јеринде јашӧскӱримниҥ «Эҥир јылдыс» деп адалган солун ойын-концерти ӧтти.

Р.  ТАХАНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина