Јуучыл талайчы улдабысла оморкойдыс

22.02.2019

Тӧрӧлин коручылдыҥ кӱнинде бистиҥ кару адабыс ла улдабыс – оргончы сӧӧктӱ тоомјылу эр Михаил Николаевич Тондоев чыккан кӱнин темдектейт. Быјыл ого 70 јаш толуп јат!

Карган адабыс 1949 јылда Улаган јуртта чыккан. Адазы Николай Александрович Ада-Тӧрӧл учун Улу јуунаҥ јанып, јол јазаачы болуп иштеген. Энези Мария Кирилловна Госбанкта бухгалтер болгон. Бистиҥ улдабыс балдардыҥ јааны, эки сыйынду ла тӧрт карындашту.

Јаш тужы Улаганда ла ӧткӧн. Ондогы школды ӱренип божоткон. Текши ӱредӱнеҥ башка боксло, гимнастикала, јеҥил атлетикала, футболло јилбиркеп тазыктырынган. Улдамныҥ айтканыла, оогош тушта ого ӧскӧ уулчактарла согужып та турарга келижетен, не дезе, оны «байдыҥ балазы», «албатыныҥ ӧштӱзиниҥ» барказы деп јабарлайтандар. Улдамныҥ улдазы Александр Иванович Тондоевтиҥ јурты бек, арга-чакту болгон учун 1930-чы јылдарда айдаткан.

Школды божодып, улдабыс јурт ээлемниҥ Барнаулдагы Алтайский институдына ӱредӱге кирген. Ондо эки јыл ӱренип, Улаган аймактагы Чодро јуртта метеонаблюдатель болуп иштеген.

Черӱчил молјузын улдам Владивостоктогы 22-151 таҥмалу јуучыл бӧлӱкте 1968 јылдыҥ кӱӱк-куран айларында бӱдӱрип баштаган. Оноҥ ары ол Северодвинскте (Архангельский область), Эстонский ССР-да, Мурманский областьтыҥ Гаджиево јуртында, Комсомольск-на-Амуре, Большой Камень ле Павловск калаларда черӱде болгон. Кийнинде Камчаткада јуучыл-талай флотто иштеп арткан. Анайып, улдабыс СССР-дыҥ јуучыл черӱзинде сууныҥ алдында јӱзер атомный кемелердиҥ стратегический ракеталарын башкарар системалардыҥ приборлорыныҥ командазыныҥ старшиназы деп специальность аайынча 18 јылга шыдар Камчатканыҥ јуучыл флотилиязыныҥ Кызыл Мааныла кайралдаткан 15-чи эскадразыныҥ 8-чи дивизиязында турган. Улдам бир катап сууныҥ алдында јӱзер кемеде болгон аварияныҥ салтарларын јоголтор иштерде турушканы керегинде куучындаган. Ол черӱчил молјузын 1986 јылда тӱгезип, кичӱ Тӧрӧлине јанган.

Бистиҥ јаанабыс Анна Николаевна Мамаковала улдам 1975 јылда амыралтага келеле танышкан. Кийнинде јылда биле тӧзӧгӧн. Олор 42 јыл эптӱ-јӧптӱ јуртап, эки уул ла бир кыс азырап чыдаттылар. Тургуза ӧйдӧ олордо 7 барка. Улдабыс биске сӱрекей кару, кандый ла таскаду-упражнениелер кӧргӱзип, кожоҥдоп, кычырып туратан. Анайып ол биске спортко до, кычырышка да, текши билгирлерге де јилбӱ ойгоскон.

Улдабыс – сууныҥ алдында јӱрер флоттыҥ јуучыл службазыныҥ, иштиҥ, јуучыл керектердиҥ ветераны, аҥылу рисктиҥ подразделениезиниҥ ветераны (ол атомный станцияларда авариялардыҥ ликвидаторыныҥ кемине тӱҥейлелген), Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи.

Чыккан кӱнинде улдабыска элдеҥ ле озо јылым кайадый бек су-кадык, учуктый узун јӱрӱм, амыр-энчӱ, билезинде улустыҥ тӱгенбес сӱӱнчилерин кӱӱнзейдис!

Баркаларыныҥ адынаҥ

Ижена ТОНДОЕВА

(Фотојурук билелик кӧмзӧнӧҥ алылган)

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина