Алтайдын Чолмоны

Владимир Путин: тӧс керек – албатыны корыыры

26.02.2019

Ороонныҥ президенти Владимир Владимирович Путинниҥ Федерал Јуунга јылдыҥ сайынгы баштанузы 2019 јылдыҥ кочкор айыныҥ 20-чи кӱнинде болгон. Бу керекте Федерация Совединиҥ турчылары, Государственный Думаныҥ депутаттары, РФ-тыҥ Башкарузыныҥ турчылары, Конституционный ла Ӱстиги јаргыларыныҥ башкараачылары ла тергеелердиҥ  губернаторлоры ла ӧскӧ дӧ јаандары турушкан. Президент Федерал јуунга јылдыҥ сайынгы баштанузында  јонјӱрӱмдик ле экономикалык сурактарды кӧдӱрген ле албатыны корыырына аҥылу ајару эткен – улус бойыныҥ јӱрӱминде јакшы кубулталарды бу ла јылда сезер учурлу. Государствоныҥ јааныныҥ шӱӱлтелери кажы ла кижиге учурлалган: В. Путин  су-кадыкты корыырыныҥ, ӱредӱликтиҥ, јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧниҥ, экологияныҥ ла экономиканыҥ бӧлӱктеринде нени эдерин  айткан.

Келер ӧйгӧ бӱгӱн иштеер

Президент быјылгы баштану ороонныҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ич ӧзӱминиҥ сурактарына учурлалганын угускан. Ол аҥылу ајаруны кӱӱк айдагы Јарлыкта, национальный ӱлекерлерде айдылган керектерге эткен. «Олордо айдылган керектер ле ууламјылар ороонныҥ эл-јоныныҥ керексиштерин ле сакылталарын кӧргӱзет. Национальный ӱлекерлер кижини айландыра, ончо ӱйелердиҥ јӱрӱминиҥ јаҥы чыҥдыйына јединерге тургузылган ла Россияныҥ турумкай ӧзӱминиҥ  шылтузында бӱдер аргалу» – деп, ол айткан.

Пландар узак ӧйгӧ дӧ тургузылган болзо, олорды бӱдӱрерге бӱгӱн иштеер керек деп, президент угускан. «Ӧй ас, мен ол керегинде кӧп айткам, слер оны јакшы билереер. Јайканарга, мынаҥ ары эптештирерге ле келиштирерге ӧй артпаган, ол јок. Ол ӧйди – керектерди темдектеерин ле амадуларга јединериниҥ аргаларын бедиреп табарын – бис ӧткӧнис деп чотойдым… Бис  ичкерлештиҥ кемин тӱргендедип, ичкери ле барар учурлу» – деп, государствоныҥ јааны айткан.  – Кем де јаҥжыкканыла ла, чырмайбастаҥ, баштаҥкайлар эдеринеҥ ле каруулу болорынаҥ кыйып иштеерге турган ол тургуза ла барза, јакшы. Мен «ондо јарабас», «мында сӱреен чӱмдӱ», «ондо ӧйинеҥ ӧткӱре бийик планка», «болбозыс» дегенин эмди ле угуп турум. Ондый кӱӱн-санаалу снарядка јууктабаза торт».

Президент кандый ла кемдӱ бӱдӱреечи јаҥныҥ ижи бир чук, арбын ла эрчимдӱ болорын айдып, ондый темди Россияныҥ Башкарузы кӧргӱзер керек деген.

«Кӧп јылдардыҥ текши ижиниҥ ле јединген турулталардыҥ шылтузында бис ӧзӱмниҥ амадуларына  јаан акча-манат чыгарар аргалубыс. Олорды бистиҥ миллиондор тоолу граждандарыс – текши ороонло иштеп алган.  Олорды Россияныҥ байлыгын ла российский билелердиҥ  ырыс-кежигин кӧптӧдӧрине чыгымдаар керек» – деп, Путин айткан. –Јуук ӧйдӧ, быјыл ла, улус јакшыга кубулталарды јӱрӱминде сезер учурлу. Келер јылдыҥ бажында эл-јонныҥ шӱӱлтелерине, баалаганына тайанып, национальный ӱлекерлерле иштиҥ баштапкы турулталарын эдерис. Башка-башка кемдӱ бӱдӱреечи јаҥныҥ ижиниҥ чыҥдыйы ла турулталары керегинде   керектӱ шӱӱлтелерди эдерис».

Кӧп балдар – ас каландар

Владимир Путинниҥ айтканыла, Россияныҥ билелерине каланныҥ јӱгин «кӧп балдар – ас каландар» деп ээжиле астадар керек. Онойдо ок государствоныҥ јааны Федерал Јуунга баштанузында кӧп балдарлу билелерди алты сотка јердиҥ каланынаҥ бӱткӱлинче јайымдаар керек деген. «Кӧп балдарлу билелердиҥ јериниҥ алты сотказына каланнаҥ бӱткӱлинче јайымдаар, онойып, мындый кемдӱ элбеде тузаланылып турган участокторды каланнаҥ чыгарар шӱӱлте эдедим» – деп, ол айткан.

Балдарлу билелердиҥ кыймыктатпас ар-јӧӧжӧгӧ каландары аайынча федерал јеҥилтелер база кӧптӧӧр учурлу. «Кӧп балдарлу билелердиҥ кыймыктатпас ар-јӧӧжӧгӧ каланыныҥ федерал јеҥилтелерин кӧптӧдӧр, кажы ла балага квартирадагы беш квадратный метрдиҥ ле таҥынаҥ турада јети квадратный метрдиҥ каланын албас шӱӱлте эдедим» – деп, Путин угускан. Ого коштой ол ӱчинчи бала чыккан билениҥ ипотеказы аайынча 450 муҥ салковойды јандырар керек деген.

Онойдо ок кенек балдарлу ла јаштаҥ ала баштапкы группаныҥ кенектерлӱ билелерге  тӧлӧмирлерди јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ ала 5,5 муҥнаҥ ала 10 муҥ салковойго јетире кӧптӧдӧрин айткан. 2020 јылдаҥ ала балдарга тӧлӧмирлер берер  кемди эки прожиточный минимумга јетире кӧдӱрер керек (бӱгӱн пособиени кирелтези бир кижиге бӱдӱн-јарым прожиточный минимумды ашпай турган билелер алат). Эки јылдаҥ ороондо яслялардыҥ курч сурагы аайлалып калар учурлу – 270 муҥ јерлер тӧзӧӧри пландалат. Президент губернаторлорго база сурак тургускан: бюджетниктердиҥ ишјалы тергеениҥ экономиказында  орто кеминеҥ јабыс болбос,   орто ишјал дезе кӧптӧӧр учурлу.

Пенсияны ойто чоттооры чындык ӧтсин

Пенсияныҥ индексациязы прожиточный минимумныҥ кемине ӱзеери чоттолор учурлу, 2019 јылдыҥ баштапкы айларында тӧлӧмирлерди такып чоттойло, улустыҥ јетире албаганын кайра јандырар керек, деп президент угускан. Путин быјыл пенсиялардыҥ индексациязы пенсияныҥ системазын јарандырар амадула эдилген, је пенсионердиҥ кирелтези прожиточный минимумды ашкан болзо, ого ӱзеери социальный тӧлӧмир  алдындагы кемиле тӧлӧлбӧй барган эмезе оны астаткандар.  Турултазында кожулта болбогон эмезе кижиниҥ сакыган кеминеҥ јабыс болуп калган.

Бастыра ла јанын чотко алар керек болгон, је онойдо эдилбеген. Ондый болбос учурлу. Чындык эдилбеген бу керекти тургуза ла тӱзедер керек… – деп, президент некеген. – Быјылдаҥ ала пенсиялардыҥ ла ай сайынгы тӧлӧмирлердиҥ индексациязы пенсионердиҥ јылдыҥ ла тургузылып турган прожиточный минимумыныҥ кемине ӱзеери чоттолор учурлу.  Государство озо баштап пенсияны прожиточный минимумга јетирер, оныҥ кийнинде пенсияныҥ бойын индексировать эдер учурлу». Путин 2019 јылдыҥ баштапкы айларыныҥ пенсиязын такыптаҥ чоттозын ла јетире албаганын улуска тӧлӧзин деп јакыган.

Ижин јылыйткандарга – ипотеканыҥ каникулдарын

Кӱч айалгага кирген улуска кредитти соҥында тӧлӧӧр, ипотекага алган сок јаҥыс туразын артырар арга берер керек деп, президент чотойт. «Онойып, ипотеканыҥ каникулдарын берерин кӧрӧр керек,  бис  јуукта ол керегинде Казаньда куучындашканыс. Кирелтези јок арткан улуска тӧлӧмирлер јанынаҥ тыныш алындырар керек» – деп, ол јартаган.

Путин јӱрӱмде не ле болор, ол тоодо кижи ижин јылыйтар ла јаан оорыыр да деп эзеткен. «Тегин эмес сурак: мында акча-манатту организацияга коомой этпеске де, кижини де јӧмӧӧргӧ ишти канай тӧзӧӧрин сананар керек, је оны эдер арга бар» – деп, ол чотойт.

Ас кирелтелӱ улусла соцконтракт тургузар

Россияныҥ президенти ас кирелтелӱ россияндарга јонјӱрӱмдик контракттыҥ ээжизин кийдирер шӱӱлте эткен. «Ондый јӧмӧлтӧниҥ иштеер ээжизи ол соцконтракт болор аргалу» – деп, государствоныҥ јааны угускан  ла  Россияныҥ  бир канча тергеелеринде ле ӧскӧ ороондордо ондый ченемел бар деп кошкон. Ол контракт аайынча государство кижиге ишке кирерге, квалификациязын бийиктедерге болужар, билезине болушту ээлем  тӧзӧӧргӧ эмезе бойыныҥ јаан эмес керегин ачарга «билдирлӱ, ондор муҥ салковойдыҥ болужын эдер». Кижи такыптаҥ ӱренер, иш табар ла билезин  турумкай кирелтеле јеткилдеер учурлу. «Кем јӱрӱмин чын ла кубултарга турган – соцконтракт ого ондый арганы берер» – деп, президент чотойт. Оныҥ айтканыла, беш јылга контракттарды тогус миллионноҥ кӧп россияндар тургузар аргалу. Путин Башкаруга 2020 јылдаҥ ала ондый контракттарды эрчимдӱ тургузаачы тергеелерге софинансирование эдип, болужар јакылта берген. Президенттиҥ јетирӱзиле, 2000 јылда јоксыраштыҥ чийӱзиниҥ ары јанында 40 миллион россияндар јаткан, эмди бу тоо 19 миллион.  «Је ол до сӱреен кӧп» – деп, президент чотойт ло јоксырашла тартыжуга ајару эдерин некеген. «Государство улуска јӱрӱмниҥ кӱч айалгазынаҥ чыгарга болужар учурлу» – деп, ол чокымдаган.

Россияндар бюрократиядаҥ ла куурмакчылардаҥ корулалар

Эл-јонго госјеткилдештер эдери ӱзеери угузулар ла эжиктер айланып базары јогынаҥ эдилер учурлу, бу ишти  2020 јылдыҥ учына јетире бюрократиядаҥ јайымдаар керек деп, Путин угускан. Государствоныҥ ончо тӧс јеткилдештерин мындый ээжиге тургузар керек: кижи керектӱ јеткилдешке јӱк јакылта эдер, артканын система таҥынаҥ автоматический бӱдӱрип койор». Оныла коштой государствоныҥ јааны Центробанкты ла тап-эриктер коручылдарды микрокредиттердиҥ рыногын аайлаштырып, улусты  ак-чеги јок кредиторлордыҥ куурмактарынаҥ ла тӧгӱндеринеҥ корулазын деп сураган.

Кату таштанчыларла иш «ачык» болор учурлу

Путин таштанчылар јууп, ылгаштырар ла јоголтор иш јеткери јок ло бӱгӱнги некелтелерле ӧдӧр   учурлу деген. Сӱрее-чӧпти тартканы учун тӧлӧмир аайлу-башту болзын – улус «не учун ас эмес акча тӧлӧп турганын ла кандый кубулталар болгонын билер учурлу».  Ороондогы јарабас јерлерде тӧгӱлген таштанчылар 2024 јылга јетире јоголор учурлу, деп президент улалткан.

Ол тӧрӧл «јажыл» продукцияныҥ корулалган брендин тӧзӧӧр, ол  оны чыгарарында кижиниҥ су-кадыгына каршузы јок технологиялар тузаланганын быжулап турзын деген шӱӱлте эткен.

Улус «кымакай» поликлиникалар ла керектӱ медболуш алар

Владимир Путин јасакчыларга паллиативный болуш керексип турган 800 муҥнаҥ ала миллионго јетире улуска ондый болуш керегинде јасакты јарадарын тӱргендетсин деп јакыган. «Јӱк медицинский эмес, је јонјӱрӱмдик, јондык, ич-кӧгӱс учурлу јаан сурак – ол паллиативный болушты тӧзӧӧри. Оны 800 муҥ кижи керексийт, је волонтерлордыҥ меге айтканыла, миллион до болор. Депутаттар кече паллиативный болуш керегинде јасакка экинчи кычырышта тӱзедӱлер кийдирген деп билерим. Јасактыҥ ӱлекериле иштеерин бӱткӱлинче  тӱгессин деп сурайдым», — деп, государствоныҥ јааны айткан.

Медицинада кадрлардыҥ сурагын аайлаарга  «Земский доктор» программаныҥ туружаачыларыныҥ  јажына кӧрбӧс керек деп президент шӱӱлте эткен. «50 јашты ашкан специалисттер јурттарда ла кичӱ калаларда иштеерге барганда, бир катаптыҥ тӧлӧмирин алзын. Врачтар – миллион салковой, фельдшерлер 500 муҥ салковой», — деп, Путин айткан.    Онойдо ок президенттиҥ айтканыла, башкару быјыл ла «кымакай» поликлиникалар керегинде ээжини јарадар учурлу. Оныҥ айтканыла, јаҥы стандарттар кийдиргени улустыҥ очередьте отурарын ӱч-тӧрт катапка астадар. Озо ло баштап 2021 јылга јетире балдардыҥ ончо поликлиникалары јаҥы стандарттарга кӧчӱрилер деп, президент чокымдаган. Онойдо ок ӱч јылдыҥ туркунына поликлиникалар, аптекалар ла ӧскӧ дӧ медучреждениелер ортодо электрон колбулар тургузылары пландалат.

Ончо школдордо тӱрген иштӱ интернет болор

Путин «Земский ӱредӱчи» деп программа иштедер шӱӱлте эткен, ол аайынча јурттарда ла кичӱ калаларда иштеерге барган ӱредӱчилерге бир катап миллион салковой тӧлӧлӧр.

«200 муҥ кирези балдар јылу берер јакшы системазы, сууӧткӱш ле канализация јок школдордо ӱренет. Ол ӱренчиктердиҥ 1,5 процентинеҥ ас. Је балазы ондый айалгада  ӱренип турган ада-энелерди чындык ла тӱҥей аргалар керегинде сӧстӧр ачындырып јат!», — деп, президент ӧктӧм айткан ла ончо јаҥдарды эки јылга бастыра школдорды бӱгӱнги кӱнниҥ бытовой јепселдериле јеткилдеерине, ороонныҥ ончо школдорына 2021 јылга јетире тӱрген иштӱ Интернет ӧткӱрерине  кычырган. Президент орто профессионал ӱредӱликтиҥ модернизациязын тӱргендедип, 2022 јылдаҥ ала колледжтердиҥ 2 муҥнаҥ ажыра мастерскойлорында бӱгӱнги кӱнниҥ  јепселдерин тургузарын айткан.

Инфляцияны амадаган кемине јетирер

Ороонныҥ экономиказына инвестициялардыҥ кеми 2020 јылда алты-јети процентке ӧзӧр учурлу деп, Путин айткан. Экономикада јаан учурлу ууламјылардыҥ бирӱзи деп, ол иштеер јарамыкту айалганы ла «кем де гран ары јаар качпазын, ончозы час чылап иженчилӱ  иштезин деп, национальный юрисдикцияныҥ чыҥдыйын» јарандырарын адаган. Башкару ла Центробанк бойыныҥ јанынаҥ инфляцияны амадаган кемине јетирерин јеткилдеер учурлу.

Тӱӱкиде баштапкы ла катап ороонныҥ аргалары тыш тӧлӱни бӧктӧп јат. «Государствоныҥ тыш тӧлӱзи … бисте тыҥ јаан эмес, онойдо ок коммерческий бӧлӱктийи база», — деп, ол айткан.  Государствоныҥ јааны экономикалык керектерди шиҥдеерде, аресттерди узадар шылтактарды јоголторына кычырган. «Арестте отурарын канча ла катап узадар шылтактарды  кезем астадар керек.  Бӱгӱн ол кандый да тӧзӧгӧ јогынаҥ эдилет. Темдектезе, экспертизалар, шылу-следствие ле ӧскӧ дӧ керектер удап турганынаҥ улам арест узадылат», — деп, Путин угускан.

Коруланар-промышленный комплекс керегинде

Коруланар-промышленный комплекс бойыныҥ аргаларын производствоны бастырајандай ӧскӱрерине тузаланар учурлу. «Коруланар-промышленный комплексти алзас, бастырајандай ӧзӱмниҥ аргаларын, гражданский продукция чыгарарын кӧптӧдӧр аргаларды тузаланар керек… бу ишти кыйалтазы јоктоҥ бӱдӱрер керек. Эмди јалтанбас баштаҥкайлардыҥ, аргачылык ла производстволор тӧзӧӧриниҥ, јаҥы продукталарды ла јеткилдештерди ичкерледериниҥ ӧйи, технологияныҥ ӧзӱминиҥ толкузы тӱрген ӧзӧргӧ, рынокторго чыгарга арга берет» – деп, Путин айткан.  Тӱргени тогус махтарга јетире гипертӱрген «Циркон» деп ракетала иштеери ӧйинде божоор, деп президент јетирген. Јаскыда сууга пилот јок «Посейдон» деп баштапкы атомный подлодка-носитель тӱжӱрилер. «Иш планла барып јат» – деп, ол айткан.  Ол онойдо ок спутниктердиҥ российский группировказын кӧптӧдӧрин айткан. «Јуук јылдардыҥ кереги — ол тӱрген иштӱ Интернет кайда ла болорын јеткилдеери, колбуныҥ бежинчи ӱйе, 5G системазын тузаланарын баштаары» – деп, ол чокымдаган. Президенттиҥ айтканыла, мындый керектер космосло колбулу бастыра бӧлӱкти чыҥдый јаҥыртарын некейт.

Россия США-ла колбуларда јабык эжикке база токулдатпас

«Бис мылтык-јепселдеҥ айрылар суракла јӧптӧжӱлерге белен, је јабык эжикке база токулдатпазыс – деп, Путин угускан. – Бистиҥ партнерлор «быжарын», бу суракла теҥ-тай куучын керектӱзин оҥдогонын сакыырыс». Россияныҥ башчызы ыраагы орто ло кыска ракеталарды јоголторы керегинде Јӧптӧжӱ (ДРСМД) эскирген, је США оноҥ чыгарга болуп, Россияга сананып тапкан бурулаштар эткен. Вашингтон кӱнчыгыш Европада ракета-таҥмалар ла божодор установкалар учуртып, ДРСМД-ды кӧнӱ бузат, деп президент угускан. «США, ыраагы орто ракета-таҥмалар учуртып ла Румынияда ла Польшада «Томагавк» ракеталар тузаланарга јараар божодор установкалар тургузып, бу јӧптӧжӱниҥ некелтелерин тыҥ бузат».

Бистиҥ ороон  ыраагы орто ло кыска ракеталарды Европада эҥ озо тургуспаска туру.  «Мен ӧнӧтийин чокымдап јадым —   олор (Американыҥ ыраагы орто ракеталары) европей континентте јазалып тургузылбаза, Россия ракеталарын озо тургуспаска јат» – деп, Владимир Путин чокымдаган.  Је американ ракеталар Европада тургузылза, Россия каруузына бойыныҥ пландарын бӱдӱрер ле олор ондый јеткерлӱ кекенишке ийдезиле келижер деп, президент угускан.  «Россияга биске эдилип турган чике јеткердиҥ јерине де, ол ок ӧйдӧ биске кекеништӱ ракетный комплекстерди тузаланар јӧптӧр јарадаачы тӧс јерлер турган тергееге де ууламјылу јуучыл  ийде-кӱчтерин тӧзӧӧргӧ лӧ тургузарга келижер» – деп, государствоныҥ јааны айткан.   Бу ийде-кӱчтер бойыныҥ тактико-технический кӧргӱзӱлериле, ол тоодо адалган тӧс јерлерге јетире учар ӧйиле Россияга удурлажа  кекенишке келижип турар. «Оны канайда эдерин бис билерис, биске кекеништер бӱдӱп баштаза ла ол пландарды бис тургуза ла бӱдӱрерис» – деп, президент чокымдаган.

В. Матвиенко: Президенттиҥ баштанузыныҥ тӧс јеринде – кижи

Россия Федерацияныҥ президенти РФ-тыҥ Федерал Јуунына јылдыҥ сайынгы Баштанузында ороонныҥ эл-јонын токынатпай турган бир де курч суракты ајару јок артырбады. Ондый шӱӱлтени Федерация Совединиҥ Председатели Валентина Матвиенко айткан.

«Баштануныҥ тӧс јеринде кижи болды» – деп, Федерация Совединиҥ Председатели темдектеген. Документте государствоныҥ јааныныҥ кӱӱк айдагы Јарлыгында элбек стратегиялык керектерди бӱдӱрериниҥ јолдоры чокым темдектелген.

Валентина Матвиенконыҥ ајарганыла, президенттиҥ баштанузы билениҥ сурагынаҥ башталган.  Государствоныҥ балдарлу билелерди јӧмӧӧри, онойып балдар чыгарын кӧптӧдӧри керектӱзи айдылган. ФС-ныҥ Председатели бу амадуга јединерге кӧп тоолу керектер темдектелгенин айткан.  Улус јӱрӱмин ыраак келер ӧйдӧ эмес, бӱгӱн-эртен јарандырарга јат.

Валентина Матвиенконыҥ айтканыла, президенттиҥ баштанузында кандый да текши сӧстӧр јок. «Башкаруныҥ, Федерал Јуунныҥ алдына јаан керектер тургузылган. Кезик курч јасактар јанынаҥ чокым ӧй тургузылган – јаскы сессияда јарадары». Јасакчылар президенттиҥ тургускан ӧйинде бу јасактарды јарадар учурлу» – деп, В. Матвиенко айткан. «Баштану кезем болгон. Президент башка-башка кемдӱ јаҥга, бастыра јойпондорго  кӱӱк айдыҥ Јарлыгында тургузылган ла Баштануда чокымдалган керектерди ле амадуларды бӱдӱреринде серенбезин деп угускан» – деп, Валентина Матвиенко темдектеген. «Кем мындый јаан ла каруулу ишке белен эмес, ӧскӧ керекте иштезин. Бу кӱч болды, оны бӱдӱрер арга јок деген кандый да актаныш ајаруга алынбас. Онызы президенттиҥ кӱӱк айдагы ла баштануда айдылган кӧргӱзӱлерге јединери  ончозынаҥ  некелер дегениниҥ темдеги».

В. Володин: Госдума президенттиҥ баштанузын бӱдӱрер

Госдуманыҥ спикери Вячеслав Володин президенттиҥ Россияныҥ ла США-ныҥ колбулары јанынаҥ шӱӱлтелериниҥ кату болгонын темдектеген. Онойдо ок ол  Федерал Јуунга баштануда айдылган ич политиканыҥ сурактарын Госдума канайда бӱдӱрерин куучындаган.

— Президент США-ныҥ чыгартулу улузы, олордыҥ јаҥдагы элитазы бисле амыр-энчӱ колбулар тудары артык, ол колбуларды теҥ-тай, најылык ээжилерле тургузары артык деп оҥдоор учурлузын чокымдаган.  Путин «бис ороон-агрессор эмезис, алдындагы ӧйдиҥ јӧптӧжӱлеринеҥ чыгарын баштабай јадыс» – деп айткан.

— Бис калыктар ортодогы сообществоныҥ јӧптӧрине тӧзӧлгӧлӧнип турубыс, олорды корыырга ла мынаҥ да ары онойдо эдерге бастыразын эдип јадыс – деп,  президент чокым айткан.

Владимир Путин  американ јанына озо баштап РФ-тыҥ јуучыл ийде-кӱчтериниҥ аргаларын чоттозын, оныҥ кийнинде ле РФ-ка «ӱзеери јаан кезедӱлер эткедий» јӧптӧр чыгарзын деп шӱӱлтени алдында да эткен.  Путин онойдо ок США-ныҥ јетире сананбаган јӧптӧрине удурлажа  Россия база туруп чыгар ла оныҥ јеткер јок болоры быжу ла кыйалтазы јоктоҥ јеткилделер деп угускан.

Володинниҥ угусканыла, Госдума јуук ӧйдӧ лӧ баштануны бӱдӱрери аайынча керектерге нормативный тӧзӧгӧ салып иштеер. Кезик јасактар дезе кайра ӧйлӱ болор — ӧткӧн чаган айдаҥ ала чыдулу болор. Онойып, јадар јери, ипотека јанынаҥ кӱч айалгада билеге болуш тӱрген келер. Ӱчинчи балалу билелерге 450 муҥ салковой чыгарылар ла ол ипотеканы јабарга болужар деп, президент айткан.

Јаан учурлу шӱӱлтелердиҥ ортодо   пенсиялардыҥ социальный ӱзеери тӧлӧмирлерин база кайра чотооры керегинде шӱӱлте болгон. Кӧп пенсионерлер 2019 јылдыҥ баштапкы айы учун тӧлӧмирлер албаган, нениҥ учун дезе олордыҥ пенсиялары прожиточный минимумнаҥ кӧп болгон. Госдуманыҥ председателиниҥ айтканыла, неделениҥ туркунына президенттиҥ јакыганыла јасакчы баштаҥкайлар белетелер, оныҥ кийнинде Госдумага берериниҥ план-графиги тургузылар. Онойдо ок РФ-тыҥ башкарузыла бу сурак јанынаҥ јаба иштеери чокымдалар.