Алтайдын Чолмоны

Кан-Оозыныҥ кокырчы кызы

01.03.2019

Эмдиги ӧйдӧ Интернет, компьютер, смартфон јогынаҥ јӱрӱм кандый болорын сананып та ийерге кӱч. Бӱгӱн телекейдиҥ кӧп улузы олорды ижинде, ӱредӱзинде, нӧкӧрлӧриле, таныштарыла куучындажарга ла соот эдип тузаланат. Соотоп-амырап аларга, улус анчада ла Интернеттиҥ Instagram приложениезин тузаланат. Ондо кажы ла кижи видеоролик, фото согуп, ӧскӧлӧриле ӱлежет. Бӱгӱнги айылчыбыс инстаграмда јарлу јиит Арина Альчина.

Иркит сӧӧктӱ ачык-јарык кыс Кан-Оозы јуртта чыккан-ӧскӧн. Биледе ӱч кыстаҥ ол эҥ оогожы. Эркеде ӧскӧн Арина јаштаҥ ала эрчимдӱ, бар-јок керектерде туружар, јааназа, актриса болор кӱӱндӱ болгон. Ада-энези Иван Васильевич ле Алена Сергеевна шулмус кызын кезикте токтодып та турар болзо, је учы-учында тӱҥей ле ого јӧмӧжип, јӧбин берип туратан. Аринаныҥ улуска баштанып, эптӱ куучындаар, кокырлаар јайалтазы, байла, адазынаҥ  тӱшкен болор деп, ол айдат. Энезиниҥ адазы Сергей Михайлович Чербаков база кокырчы, бичик кычырарын коркышту сӱӱр кижи. Оныла кожо Арина да башка-башка литературалык бичимелдер кычырарын сӱӱп баштаган. Ол 10-чы класска јетире театрал училищеде ӱренер кӱӱнин јылыйтпай јӱрген.

Је школды божодып, ӱредӱге кирер ӧй келерде, ол юридический ууламјыны талдап алды. Ондый да болзо, јайаандыкла јилбиркегени, эрчимдӱ јӱрӱмге јӱткигени тууразында артпаган. Тургуза ӧйдӧ Арина РАНХиГС-тыҥ (Российская академия народного хозяйства и госслужбы при Президенте России) филиалы болуп турган Новосибирсктеги башкартуныҥ Сибирский институдында баштапкы курста ӱренет. Ӱренип турган јеринде ол КВН-ныҥ командазына кирип алган. Турушкан эки ойынында «эҥ артык актриса» деп атла адаткан. Удабас Арина бу командазыла Кемерово калада оноҥ кӧп турчыларлу, кеми  башка бу ойынныҥ ичкери турында туружар. Айса болзо, ээчиде бис Аринаны КВН-ныҥ туразыныҥ сценазында да кӧрӧрис. КВН — ол кокырчы, артист јайалталу јииттерге јаан аргаларлу телекей деп айдарга јараар. Оныҥ туружаачылары эмди ороон ичинде ле гран ары да јанында јарлу шоуларда, јаан керек-јарактарда ӧткӱреечилер де болуп иштейдилер.

10-11 класстардаҥ ала ол казах јииттердиҥ, јерлежи Виктория Конушеваныҥ видеороликтерин јилбиркеп кӧрӱп, араайдаҥ бойы  согуп баштаган. Оныҥ инстаграмга салган кыскачак видеолорыла (вайн, скетч) јилбиркеп, оны кӧрӱп турарга, беш муҥнаҥ кӧп кижи бичидип алган. Вайндарында Арина айландыра болуп турган учуралдарды кокыр кӧрӱм ажыра кӧргӱзет. Алтай студенттердиҥ калада јӱргени, экзамендер табыштырганы, деремнеде айылда иш-тош — тегин ле јӱрӱм, оныҥ уур-кӱчтери, курч деген сурактары, улустыҥ кылык-јаҥыныҥ башказы јиит кыстыҥ кӧргӱскенинде кажы ла кӧрӧӧчиге каткымчылу ла таныш болот, керек дезе, кажы бир учуралда канайып этсе, јакшы  болорына ӱредет.

«Јылдыстыктыҥ» ӧткӧн јылдагы база бир вайнер айылчызы Виктория Конушевала Арина Интернет ажыра таныжып, бой-бойын оҥдожып, јакшы ӱӱрелер болуп калган. Улаган аймакта Аринаныҥ соккон вайнында јаҥы ӱӱрези база турушкан. Ол инстаграмда он беш муҥ катап кӧрӱлген эмтир.

Мындый видеолор согорго, Аринага сӱрекей јарайт. Бу ӧйдӧ ол амырап, соотоп тургандый. Кан-Оозында ого вайндар согорго јеени Артур јаантайын болужып туратан. Школдо кожо ӱренген нӧкӧрлӧри, тӧрӧӧн-туугандары да ого јӧмӧжип, роликтеринде кожо ойнойт.

Арина вайндарында тӧрӧл тилиле де, орус та тилле куучындайт. Оныҥ вайндары муҥдар тоолу бичидеечилерди кокыр-каткы ажыра јаҥжыгуларысла, јадын-јӱрӱмисле таныштырып, алтай јииттердиҥ ӧзӧк-буурын, ич-кӧрӱмин, јайалтазын кӧргӱзет.  Јаан калада башка укту јиит улус оныла таныжып, видеолорын јарадып кӧргӧнин айткажын, ого эҥ ле озо алтай јашӧскӱрим учун оморкодулу боло берет.

Арина — кылык-јаҥыла ачык-јарык, јалтанбас, јана баспас, куучынчы, омок кыс. Ол тургуза ӧйдӧ кожо ӱренип турган башка-башка укту балдарла најылажып, јакшы куучындажып турат. Эрмек-тили эптӱ болгоны ого юридический ӱредӱде ле јииттердиҥ јондык јӱрӱминде, кокыр-куучын айдар жанрда анчада ла јарамыкту болот.

Текши ӱредӱзине, вайндар согорына ӱзеери эрчимдӱ кыс Новосибирск каланыҥ јайалталу јашӧскӱриминиҥ «Јайаандыктыҥ јетикӱндӱги» деген ӱлекеринде туружып баштады. Ол беш ууламјыла ӧдӧт: эстрадалык кожоҥдор кожоҥдооры, бијелеери, ойноткыларла ойнооры, медиа ла аҥылу жанр. Арина «аҥылу жанрда» стендап кӧргӱзет. Ол конкурстыҥ турулталарыла јеҥӱчилдер Новосибирскте јаан кӧргӱзӱ-концертте туружар.

Онойдо ок Арина ӱренип турган институдында ӧткӱреечилердиҥ кӧрӱ-талдаштарында туружып, оныҥ ээчиде бӧлӱгине база ӧдӧ берген. Ӱредӱзи аайынча самбо кӱрешке де јӱрер ӧй табылат. «Бу ончо керектерде бир кижи канайып туружат?» — деп, нӧкӧрлӧри кайкажат. Ол школдо до мындый ла эрчимдӱ болгоны ӱредӱзин алтын медальду божодорго чаптык этпеген.  Је мындый санааркаган сурактар угып, ол ада-энезин де токынадып салат: талдап алган ӱредӱзи де, чӧлӧӧ ӧйдӧги јилбӱлери де ого јарап турган учун, ол ончозын јеҥил, јакшы бӱдӱрип, кажызына ла ӧй келиштирип ийет. Аринаныҥ айтканыла, јӱрӱмде кажы ла керек тегин болбой јат — учы-учында ончозы јакшыга экелер. Кандый бир уур-кӱчтерге учураза да, јакшыга ижемјини јылыйтпай, ичкери кыймыктанар ла керек. Ол улустыҥ ноојо, јалку кылык-јаҥын јууктатпай јат. Бойы мынаҥ да ары ӱренип, јайаандыкла колбулу эрчимдӱ јолын улалтар кӱӱндӱ.

Текши ӱредӱзиле коштой јашта амадаган амадузы мынайып, ары јанынаҥ бӱдип јатканы, айса болзо, келер ӧйдӧ оноҥ јаан једимдерге экелип, бис оны телеберилтениҥ тӧс каналдарында да кӧрӱп, оморкоорыс.

Арина сабырт эдип, Новосибирсктеҥ Горно-Алтайскка келип, Кан-Оозында ада-энезине барып, ойто ӱредӱге јӱре берет. Бу ла ӧйдӧ ого јаҥы санаалар, шӱӱлтелер келет, јолой ло башка-башка учуралдар болуп, келер видеолорыныҥ јуруктары кӧзине кӧрӱнет. Ол Куладыда јаандарын санап калганын айдып, газет ажыра Сергей Михайлович ле Галина Ефимовнага изӱ эзенин айттыртат.

Јолдорыҥ ачык болзын, ачык-јарык куучын учун быйан.

Э. КУРГАРИНОВА