Јӱректиҥ јылузын сыйлаган эпшилер

12.03.2019

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда Ӱй улустыҥ телекейлик кӱнине учурлалган кӧдӱриҥи тулаан айдыҥ 6-чы кӱнинде ӧтти.

Ӱй улусты байрамла Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Игорь Коршунов уткыган. Ол ӱй улусты уткып тура, Расул Гамзатовтыҥ ӱлгерлик јолдыктарына баштанып, кажы ла эр кижи поэттиҥ сӧстӧрин, байла, јӧмӧӧр деп айтты.

«Бу јӱрӱмде эҥ учурлу, эҥ агару, эҥ кереес дегени – ончозы ӱй улусла колбулу — деп, ол темдектеди. –Эр улустыҥ ончо эткен керектери ӱй улуска учурлалган. Кижи ак-јарыкка туулганынаҥ бери «эне» деген сӧс эҥ учурлу. Эне јӱрӱм берет, бойыныҥ эркезин, јылузын балазына сыйлайт, айыл-јурттыҥ от-очогын корулайт».

Максим Горькийдиҥ сӧстӧрине тайанып, Игорь Коршунов энеликтиҥ бийик учуры керегинде айткан. «Алтай Республика кӧп јылдардыҥ туркунына ороон ичинде јаш балдардыҥ чыгары аайынча озочыл јерлерде туруп, баштапкы беш озочылдардыҥ тоозына кирет. Кӧп билелерде јаш баланыҥ чыкканы, оны таскадып ӧскӱрери јаан учурын алынган. Бӱгӱнги кӱнде кӧп балдарлу билелердиҥ тоозы баштапкы катап сегис муҥнаҥ ашкан. Јирме алты муҥнаҥ ажыра балдар мындый нак ла бек билелерде ӧзӱп чыдайт.

Бис кӧп балдарлу энелерле сӱрекей оморкоп јадыс. Бӱгӱнги кӱнге јетире 907 эне «Быйанду Эне» деп кӱндӱлӱ атла адаткан. Бу бийик кайрал беш ле оноҥ кӧп баланы чыгарганы ла таскатканы учун берип јат» – деп, ол айтты.

Кочкор айда ороонныҥ Президенти Владимир Путин Федеральный Јуунга айткан Баштанузында улусты ла билени кичеегени јаан ајаруда болгоны темдектелди. Ороондо ло албаты-јондо биле тӧзӧйтӧни, келер ӱйени јӱрӱмге белетейтени, јаан јаштуларды тоойтоны јаан учурлу болгон ло эмди де болор. Президенттиҥ биле бек болзын деп, бис ончо јанынаҥ јӧмӧӧрис деген сӧстӧри мында база такып эзедилди.

«Ӱзеери болушты јӧмӧлтӧ акчала алатан билелердиҥ тоозы 70 процентке кӧптӧдилер. Бу тоого баштапкы ла экинчи бала чыккан билелер кирер. Онойдо ок калан тӧлӧйтӧни астадылар, ипотека аларына болуш эдилер ле президенттиҥ оноҥ до ӧскӧ јакылталары эм тура јӱрӱмге кийдирилип башталган» – деп, Игорь Коршунов темдектеген. Алтай Республикада бу јакылталар аайынча сӱрекей кӧп иштер эдилип турганын ол чокымдады.

«Бӱгӱн ӱй улус јаҥыс та биледе эмес, је онойдо ок бойыныҥ профессиязы аайынча бийик једимдерге једип јат. Кажы ла профессияда јозокту иштӱ ӱй улус бар. Олордоҥ тем аларга јараар. Туулу Алтайда кӧп ӱй улус башкараачы иштерде иштеп јат. Олордыҥ он сегизи «Таҥ Чолмон» орденле кайралдаткан, кӧп тоолу ӱй улуска нерелӱ ишчилердиҥ ады адалган ла бӱгӱн де адалар.

Аҥылу быйанды ветеран эпшилерге, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачыларыныҥ тул арткан эш-нӧкӧрлӧрине, тылда турумкай иштеген ӱй улуска айдадыс. Олордыҥ эткен ат-нерелӱ кереги јогынаҥ бистиҥ ороон до, бистер де болбос эдис. Бӱгӱн олор эл-јонныҥ јаҥжыгуларынаҥ эҥ быжу коручылдары болуп артат» – деп, Игорь Коршунов айтты.

Кӧдӱриҥиге келген эпшилерди учурлу байрамыла Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов база јылу уткыды. Ол ӱй улуска баштанып, 8 Март – ол аҥылу байрам, бу байрамла јас келип јат, оныла јӱрӱмниҥ башталганы, айыл-јурттыҥ от-очогы, јараш ла јалакай-эрке колбулу деп айткан. Оныҥ темдектегениле, ӱй улус јонјӱрӱмдик ле экономикалык айалгаларды сӱрекей јакшы сезип, ол ок ӧйдӧ албатыныҥ јилбӱзин корулап јат. «Бу јаркынду байрамда бис анчада ла быйанысты энелерге јетирип јадыс. Бистиҥ энелерис биске эҥ байлык кылык-јаҥды таскадып салган: ол сӱӱш ле быйан, јаркын ла јылу. Слер балдарды кичееп, олорго сӱӱжерди ле јылугарды берип, бистиҥ ороонныҥ ла республикабыстыҥ бек тӧзӧлгӧзин салып јадыгар. Аҥылу быйанысты бис ӧскӱс арткан балдарды билезине алып, олорды таскадып јаткан энелерге јетиредис. Бӱгӱн мындый билелердиҥ тоозы кӧптӧп турганы бисти оморкодып јат» – деп, депутат айтты. Парламентарий ӱй улуска кӧп јаркынду кӱндер, јуук улузыныҥ сӱӱжи ле балдарыныҥ једимдериниҥ сӱӱнчизи, эр улустыҥ ајарузы јетсин деп кӱӱнзеди.

Кӧдӱриҥилӱ айалгада ороонныҥ бийик кайралдары табыштырылды. Россия Федерацияныҥ президентиниҥ јакааныла кӧп јылдардыҥ туркунына ӱредӱликте једимдӱ ижи учун «Россия Федерацияныҥ нерелӱ ӱредӱчизи» деген кӱндӱлӱ ат Горно-Алтайск каланыҥ 12-чи таҥмалу школыныҥ ӱредӱчизи Ирина Фроловага адалды.

Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Александр Бердниковтыҥ јакааныла бийик једимдери ле билим иштери, јонјӱрӱмдик ижи учун «Таҥ Чолмон» орденле география билимдердиҥ кандидады, доцент, ИВЭП-тиҥ филиалыныҥ (СО РАН) баш билим специализи Светлана Суразакова, «Быйанду Эне» деген кӱндӱлӱ атла ададып, сооткыш алатан сертификатла алты баланыҥ энези Уймен јурттаҥ Светлана Неудахина кайралдаткан, «Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи» деген кӱндӱлӱ атла Горно-Алтайсктыҥ 2-чи таҥмалу кӱӱлик школыныҥ преподаватели Любовь Гущина, «Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик корулаш аайынча нерелӱ ишчизи» деген кӱндӱлӱ атла ПФР-дыҥ Кан-Оозындагы башкартузыныҥ јааны Лариса Кульдина адаткан.

Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамотазы Майма аймактыҥ культуразыныҥ тӧс јери ле тӧс библиотеказыныҥ балдардыҥ бӧлӱгиниҥ баш библиотекари Наталья Афанасьевага, балдардыҥ «Василек» деп 12-чи таҥмалу садыныҥ башкараачызыныҥ ордынчызы Наталья Ермиловага, «Звезда Алтая» газеттиҥ баш редакторы Алена Казанцевага, Шабалиндеги јурт ээлемниҥ баш экономизи Мария Огневага, ГАГУ-ныҥ алтай филология ла востоковедение аайынча кафедразыныҥ башкараачызы Майя Чочкинага табыштырылды.

Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла Горно-Алтайсктыҥ политехнический колледжиниҥ коменданты Елена Алешкова, балдардыҥ «Кӱничек» деп 9-чы таҥмалу садыныҥ таскадаачызы Елена Зяблицкая, Кош-Агашта балдардыҥ ӱзеери ӱредӱ алар тӧс јериниҥ педагогы Галина Имамагзамова, Оҥдойдогы балдардыҥ «Орешек» деп садыныҥ баш таскадаачы Ихболби Раджабова, Майманыҥ 2-чи таҥмалу орто ӱредӱлӱ школыныҥ орус тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи Наталья Сухоплюева, Горно-Алтайсктыҥ 2-чи таҥмалу кӱӱлик школыныҥ преподаватели Евгения Байдюкова, Кеҥидеги Культура байзыҥыныҥ директоры Любовь Кулачева, Государственный статистиканыҥ федеральный службазыныҥ Алтай Республикада башкартузыныҥ Горно-Алтайсктагы бӧлӱгиниҥ баш специализи Нина Сыромолотова ла баш экономист Ирина Чернышева кайралдаттылар.

Ӱй улусты учурлу байрамыла «Феникс» ле «Алтам» ӧмӧликтер, Добрыня Сатин, Владимир Попошев, Вячеслав Самороднов, Валерий Никифоров, Андрей Чагин, Ратибор Ялатов, Галина Толкочекова, Батыр Тодошев ойын-концертиле уткыдылар. Јастыҥ јаркынду байрамына учурлалган кӧдӱрӱҥи ӱй улуска јылу сӧстӧр лӧ сӱӱнчи сыйлады.

С. АБЫСОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина