Бастыра амадулар бӱткен

15.03.2019

Студенттердиҥ Красноярскта ӧткӧн Телекейлик кышкы универсиадазы јаҥыс ла спортчыларга ла оныҥ туружаачыларына эмес, је анайда ок бистиҥ телкем орооныстыҥ ла гран ары јаныныҥ албатыларына јаан байрам болды.

Универсиаданыҥ маргаандарын кӧп тоолу кӧрӧӧчилер јилбиркеп кӧргӧн, олор јаан сакылтада болгон. Онызын трибуналар кӧрӧӧчилерле јык толо болгоны керелеген. Алдында јылдарда ӧткӧн Универсиадаларга кӧрӧ, быјылгызына билеттер чик јок озо бӱткӱлинче садылып калган болгон. Бастыра 220 муҥ билет садылган.

Алтай Республика телекейлик университетский спорттыҥ спорт ло культурный керек-јарактарынаҥ тууразында артпаган. Бистиҥ јерлежис, ГАГУ-ныҥ психолого-педагогический факультединиҥ 4-чи курсыныҥ студенти Андрей Собакарев командный спринтте Универсиаданыҥ мӧҥӱн медалин ойноп алган. Составына бистиҥ јерлеш чаначы А. Собакарев ло Санкт-Петербургтыҥ спортчызы Полина Некрасова кирген «Россия-2» деген команда финишке экинчи келген. Баштапкы јерде «Россия-1» команда болгон. Финалга Россиядаҥ, Италиядаҥ, Чехиядаҥ, Казахстаннаҥ, Япониядаҥ ла Швейцариядаҥ эҥ артык 10 дуэт чыккан.

Эки кӱн мынаҥ озо Андрей Собакарев эр улус ортодо спринтерский јарышта Универсиаданыҥ бойыныҥ баштапкы медалин ойноп алган. Ол тушта бистиҥ јерлежис финишке тӧртинчи келген, је јарыштыҥ лидерин дисквалифицировать эдип ийерде, ол кӱлер призер боло берген.

Бу кӱнде оны «Радуга» деген спорткомплекстиҥ трибуналарында болгон јерлештери сӱрекей тыҥ јӧмӧгӧн. Бистиҥ тергеениҥ делегациязында спорт ло физический культура аайынча республикан комитеттиҥ чыгартулу улузы, Горно-Алтайсктыҥ студенттери ле спортшколдорыныҥ преподавательдери болгон. ГАГУ-ныҥ маанызы стадионныҥ ӱстинде ӧскӧ кӧп тоолу мааныларла кожо элбиреп турган. Онызын кӧрӧргӧ сӱрекей оморкодулу болды. Кӧрӧӧчилердиҥ: «ГАГУ!», «Алтай!» деп тыҥыда кыйгырганы Андрейге ийде-кӱч бергени јарт. Талдаштарлу этаптарда ол оныла маргышкандарды озолоп, финишке баштапкы келип тургандардыҥ тоозында болгон. Бу ӧйдӧ трибуналарды башка-башка албатылардыҥ ла культуралардыҥ бирлиги, спорттыҥ неле де баалап болбос байлыктары, јаҥжыгулардыҥ ла бӱгӱнги јашӧскӱримниҥ культуразыныҥ кайкамчылу кошмок кереези, чындык байрамныҥ тыныжы олјологон.

Алтай Республиканыҥ делегациязы чаналу маргыжулардаҥ башка, студенттердиҥ ӧскӧ дӧ ойын-маргаандарында, спортобъекттерде, Универсиаданыҥ паркында ла ӧскӧ дӧ јерлерде болгон. Шак анда Красноярсктыҥ албаты-јонына ла айылчыларга кӧлдӧ јаан каток, фан-зона, мастер-класстар ла ӧскӧ дӧ јилбилӱ керек-јарактар белетелген ле ӧткӱрилген. Этнојуртта Енисейский Сибирьдиҥ албатыларыныҥ тудунган-кабынган не-немелери тургузылган — эвенктердиҥ чумы, орус тура, тувалардыҥ айылы. Красноярскта болгон керек-јарактар бой-бойын јараштыра толтырып турганыла аҥыланган.

12 кӱн сӱрекей тӱрген ӧдӧ берген. Красноярскта 29-чы кышкы Универсиада тӱгенип, тӱӱки болуп артты. Маргаандар спорттыҥ 11 бӱдӱми аайынча ӧткӧн, 76 комплект кайралдар учун изӱ тартыжулар болгон. Россияндар маргаандардыҥ баштапкы ла кӱнинеҥ ала кӱчтӱлерин кӧргӱскен, ойноп алган медальдардыҥ тоозы аайынча озологон: 112 кайрал, олордоҥ 40-и — алтын медальдар. Россия анча кире алтын медальдар ойноп алганыла рекорд тургускан.

Университеттердеги спорт студенттерге ичкери ӧзӧрине јаан аргалар ачат. Ӱренгени ажыра профессионал билгирлер аларына ӱзеери, спорт анайда ок кижиниҥ кылык-јаҥына, кӱӱн-санаазына база јаан камаанын јетирет. Улус ойындардыҥ ээжилерин ле кожо маргыжып тургандарды тоойт, спортло тазыктырынган кижи кандый бир керекке бойын, спортто ло чылап, бӱткӱлинче беринет. Кижи ӧзӧрине јӱткӱйт, ӧмӧликте иштеерине, чындык тартыжуда јеҥерине ле јеҥдиртерине ӱренет.

Россияда ӧткӧн бу Универсиада тӱӱкиде јаркынду ис артырарында алаҥзу јок. Эки неделеге јуукташ ӧйдиҥ туркунына болгон маргыжулар спортчыларга да, кӧрӧӧчилерге де кӧпти сыйлаган.

Јаркынду финал — Универсиаданыҥ јабылтазы. Бӱгӱн бистиҥ спортчылардыҥ једимдерине сӱӱнери артат — эҥ ле кӧп медальдарды олор ойноп алган. Бу ойындар јылдыҥ эҥ ле јаркынду керек-јарактарыныҥ тоозында болорында алаҥзу јок. Волонтерлор јаантайын кӧрӧӧчилердиҥ јанында болуп, спорттыҥ байрамы бийик кеминде ӧдӧрине јаан камаанын јетиргенин темдектеер керек. Ойын-маргаандар ӧйинде 5 муҥ кире волонтерлор иштеген. Олордыҥ чыҥдый ижин Студенттердиҥ спортыныҥ албатылар ортодогы федерациязыныҥ чыгартулу улузы да, кӧрӧӧчилер де бийик баалаган. Универсиаданыҥ јабылтазында таҥынаҥ јайаандык номер волонтерлорго учурлалган. Волонтерлордыҥ гимнин Екатеринбургтыҥ «Богаче» деген группазы кожоҥдогон, бу группа Казаньда ӧткӧн Универсиаданыҥ волонтерлорыныҥ гимниниҥ база автор-исполнители болгон.

Студенттердиҥ ойындарыныҥ јабылтазында Россияныҥ премьер-министри Дмитрий Медведев болуп, Красноярскты Сибирьдиҥ тӧс калазы деп адаган. Анайда ок ол ӧскӧ ороондордыҥ улузын Россияга кӧптӧҥ келип турзын деп кычырган. Башкаруныҥ башкараачызыныҥ темдектегениле, Красноярск улустыҥ јӱректерине јылу эске алыныштар артырган. Јиит спортчылар бойыныҥ ийде-кӱчин, јайалталарын мында толо кеминде ченеп кӧргӧн, ичкери ӧзӱмге ле јаҥы рекордторго јакшынак тепкиш-трамплин тӧзӧгӧндӧр.

Универсиаданыҥ јабылтазыныҥ режиссер-тургузаачызы – Россияныҥ јарлу фигуризи, Солт-Лейк-Ситиде ӧткӧн Олимпиаданыҥ мӧҥӱн медалин ойноп алган Илья Авербух. Јабылтаныҥ кӧрӱзи Олимпиаданыҥ чемпионы Аделина Сотникованыҥ тоштыҥ ареназында номеринеҥ башталган, оноҥ спортчылардыҥ парады болгон. «Платинум Арена» спорткомплекстиҥ трибуналарында отурган, фан-зоналарда болгон улус бастыра спортчыларды, олор кажы ороонноҥ болгонынаҥ камаан јогынаҥ, изӱ уткыгандар. Јабылтаныҥ учында Красноярсктыҥ мэри Сергей Еремин Универсиаданыҥ маанызын Швейцарияда Люцерн каланыҥ јаанына табыштырган. Келер Универсиада шак анда ӧдӧр. Адакыда маргаандардыҥ оды окылу ӧчӱрилген…

Универсиаданыҥ деремнези куру арткан, калганчы кӱндерде оны студенттердиҥ спортыныҥ маргаандарыныҥ изӱ тыныжы јылыткан болгон. Ыраак ла таныш эмес Сибирьге барып јӱргени муҥдар тоолу айылчыларга качан да ундылбас јол-јорык болуп артар. Делегациялар јӱре берерде, Красноярск куру арткандый боло берген. Је мында Универсиаданыҥ ареналары, тош ӧргӧӧлӧри, спортивный трассалары арткан. Јуук ӧйдӧ олордо кандый маргаандар ӧткӱрилери канча айлар озолондыра темдектелип калган. Ада-энелер спортшколдорго ӱзӱги јогынаҥ телефондогылайт — оогош балдарын спортшколдорго бичидерге.

Е. ИСПОКОВА,

Горно-Алтайск-Красноярск-Горно-Алтайск

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина