Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Балдарла болгон учуралдар

26.03.2019

2018 јыл бистиҥ республикада Хоккейдиҥ јылы деп јарлалган болгон. Оныҥ учун эзедип, хоккейле тазыктыраачы болуп иштеген ӧйлӧр керегинде бичип ийер деп санандым. Јаҥы иштеп баштаарымда, не де јок болгон. Ол тушта Кан-Оозы аймакта Кырлыкта совхозтыҥ директоры болуп Егор Иванович Иркитов иштеп турган ӧйлӧр. Ого барып, акчала болуш сурагам. Јок дебей, 2 комплект форма, конектор, клюшкалар аларга болушкан. 2 группа уулчактар јууп, ижимди баштагам. Балдарла иштеп, олорло кожо болгон учуралдар керегинде бичип ийейин.

 

«Полды барып буды»

Бир кӱн Мишке Манжин јолыгала, мени арбанды: «Барып, ол полды буды!». Мен кайкап, не болгон деп сурадым. Кӧрӧр болзо, керек мындый болгон эмтир.

Улус турлуда тушта, Айан Батыйды конекко јыҥылап ӱреткен. Тураныҥ ичине Батыйга конекты кийдиреле «јуҥнаткан».

Јайгыда ла будыган полды Батый конегыла ӱзе ӱреп салган эмтир. Эмди Батый је ле деген эр, Кырлык учун хоккей ойнойт. Бойы Кӧзӱлде физкультураныҥ ӱредӱчизи болуп иштейт.

***

Уулчактарды јыҥылаарына ӱредип тургам. Арам конекты кийеле, ол ло бойы јыҥылай берген. Адазы јакшы хоккеист болгон, байла, оны тӧзӧгӧн болбой. Айварды энези тренировка-неме јок ӧйлӧрдӧ база ӱредер. Озо јыҥылап албай турала, оноҥ ло јыҥылажы тыҥыган. «Чараста» ойноордо, јыҥылажыла, ойножыла ого једери јок болгон. Билезинде хоккеист улус та јок, байла, Алтай-Кудайдыҥ ол јанынаҥ бергени болбой.

Ол командада Виталик болгон, чек јыҥылап ӱренип албаган. Мен арбанарым: «Канайып калгаҥ, Виталик. Сенеҥ болгой, циркте айулар јыҥылап јат». Канайдар, Виталикти каалгачы эдерге келишкен. Эмди ол Рубцовск калада јадат.

 

Кыстардыҥ конегы

3-чи класстыҥ уулчактарыныҥ тазыктырузына барзам, Эмилле кожо айылдажы Амыр келген эмтир. Амыр садикке барбай, карган энезиле кожо отурып турган. Амырга ол тушта 5 јаш. Тренировка ӧткӧнчӧ, ол Эмилди сакыыр. Бир кӱн кыстарымныҥ фигурный конекторын алала барзам, Амыр Эмилле кожо једип келди. Амырга фигурный конекторды берзем, ол албай айтты: «Бу кыстардыҥ конегы». Онойдо айдала, айлы јаар јана берди. Јаан удабай, Амыр акаларыныҥ јаан конегын экелди. Амырга кийдирип, јыҥыладып ӱреттим. Онойып беш јашту Амыр јаан уулдарла теҥ-тай јыҥылап ӱренип алды.

 

Тӱрген таҥ атсын…

Магазин барзам, Женяныҥ энези јолыккан. Энези комыдайт: «Сениҥ хоккейиҥле бир уул јакшы ла пластмассовый кӧнӧктӧримди ӱреп салды». Кӧрӧр болзо, уулы щиток эдерге, кӧнӧктӧрди ӱреген кижи эмтир. Ол тушта щитоктор једишпей турган ӧй, оныҥ учун кезигин бойыс эдетенис.

***

Коштой јаткан Кӱлердиҥ адазы јолыгала каткырат. Не болгон дезе, Кӱлерге баштапкы ла катап Кан-Оозындӧӧн хоккей ойноп барар керек. Эҥирде белетенип баштаган. Конек, клюшка, щитоктор, форма — ӱзезин ле белетеер керек. Эне-адазы божобой турган, бойы ла белетейт.

Уйуктаар ӧй јууктап келген, акыр, Кӱлерди уйуктадар деп, адазы балдардыҥ кыбына барган. Оноҥ балдардыҥ кыбынаҥ оныҥ каткызы ла угулган, энези кайкаганча кирип барза, уулы уйкуда.

Тӱрген таҥ атсын деп, Кӱлер эрте уйуктаган эмтир. Бойы орында — шлемдӱ, хоккейный формалу, буттарында щиток. Јаҥыс ла конегын кийбеген эмтир. Кийнинде ӧйлӧрдӧ ол јакшы ойноп, «Чарас» командага кирген.

Шушканы качан јиирис?

Кырлыкта хоккей ойноорыс. Тош кичинек, оныҥ учун суббот ло јетсе, эҥирде автобуска отурып, Кан-Оозынга једерис. Ондо стадиондо тошто ойноорыс. Азыкты бойыс апарарыс, кезикте столовыйдыҥ буфединеҥ садып аларыс.

Ол кӱн буфетте печенье, пряник божоп калган. Јаҥыс ла сушка арткан. Сушкадаҥ алала, стадион бардыс. Јыҥылаган, ойногон.

Эҥирде уулчактарды јууп, отбойго белетениш ӧткӱрип турум. Эзендей колын кӧдӱрет. Не болгон деп сурадым. «А бис шушканы качан јиирис» деген. Уулдар каткыда. Канайдар, чай азып, Эзендейди «шушкала» чайлаткан.

 

Самолетто акча тӧлӧбӧс

«Чарас» командала Новосибирсктеҥ Москва јаар самолетту учуп барааттыс. Маргаандар Северодвинск калада ӧткӧн. Командада 4-5 класстардыҥ уулчактары баштапкы ла катап ойноп барып јаткан. Олор самолетты јаҥы кӧргӧн, эмди ого отурып, учуп јадыс.

Јолдыҥ тал-ортозы једерде, стюардессалар обед тажыгылап баштады. Мениҥ јанымда Экинурдаҥ Маратик, бир јанымда Аржан отурган. Эки уулга айттым: «Бисти эмди азыраар, акчагарды белетеп алыгар». Араайынаҥ кӧрзӧм, эки уул кармандарынаҥ акча чыгарып белетейт. Менеҥ сурагылайт:

—Обед канча салковой болор?

—Озо ажанып алыгар, оноҥ счет экелер, ол тушта тӧлӧӧрис.

Уулдар ажанган, акчазы колында. Тӧлӧгӧлӧктӧ, каткырала, јартап бердим — курсак учун самолетто тӧлӧбӧс. Уулдар сӱӱнгилеген, акчаларын кармандарына сугуп алдылар.

Балдарла кожо иштеп турарымда, каткымчылу кӧп учуралдар болгон. Ол керегинде бӱдӱн бичик те чыгарарга јараар.

Александр МАНДИН, Кырлыктаҥ

ФОТОЈУРУКТА: Кырлыктыҥ школыныҥ 1983 јылдыҥ уулчактарыныҥ командазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина