Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Албаты-јоныс иштеҥкей ле јаҥарчы

19.04.2019

Јурт јеезелердиҥ администрациялары калыкка эҥ јуук турган јаҥ деп, чын айдыжат. Олордо јербойыныҥ улузы иштейт ле кажы ла кижиле таныш. Администрациялардыҥ ишчилери јурт калыктыҥ кӱнӱҥги јадын-јӱрӱминиҥ айалгазы јакшы болоры учун каруулу ла ол аайынча иштейдилер. Бис Кан-Оозы аймактыҥ Моты-Оозындагы јурт јеезениҥ јааныла туштажып, ижи-тожы, јерлештери керегинде куучынын јилбиркеп уктыс.

Моты-Оозындагы јурт јеезениҥ јааны очы сӧӧктӱ Валерий Андреевич Тоедов бу иште 2016 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ ала иштейт. Ол Келей јуртта чыккан, тогус классты божодоло, Горно-Алтайсктагы экономикалык техникумда бухгалтерге ӱренген. Оноҥ черӱге барган, 2009 јылда јанала, ГАГУ-ныҥ экономикалык факультединде ӱренген. Ӱредӱни 2014 јылда заочно божодып, Кан-Оозы аймактыҥ администрациязында районодо бухгалтер болуп иштеген. Јиит кижиге јаҥыс јерде отурып иштеери јарабай барган, ол адазыныҥ турлузында мал-ашта болушкан. 2016 јылда јурт Советтиҥ депутаттарыныҥ талдаштарында туружып, депутатка ӧдӧ берген. Јерлеш депутаттар јиит уулды јурт јеезениҥ јаанына тудуп алган.
Валерий Андреевичтиҥ куучындаганыла, Моты-Оозындагы јурт јеезеге Келей, Моты-Оозы ла Моты-Бажы јурттар кирет. Калыктыҥ текши тоозы бир муҥ кижи. Моты-Бажында кӧп сабазында јаан јашту улус јуртайт. Јурт јеезеде тоомјылу, јалакай, иштеҥкей, мал-ашка кару, аарчы-курудын эткен, јаҥар кожоҥын коолоткон, нак албаты-јон јуртайт.
Јурт Советте јети депутат. Келей ле Моты-Бажы оогош јурттарда старосталар иштейт. Депутаттар ла старосталар бу јурттарда иштееринде јаан болуш јетирет. Јурт јеезениҥ администрациязында јурт јеезениҥ јааныла кожо эки специалист, баш бухгалтер, тискинчи ле спортло инструктор иштеп туру.
Бӱгӱнги кӱнде јурт јеезеде Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ сок јаҥыс туружаачызы арткан: Семен Павлович Матин, ол Моты-Бажында јуртайт. Быјыл 9 Майда ого 96 јаш толор. Онойдо ок бу јурт јеезе јарлу ӧскӧ дӧ улузыла оморкойт: Анна Чекчеевна Балина, Јергелей Михайловна Маташева, Аржан Валерьевич Иташев (јуукта ак-јарыктаҥ јӱре бергени коркышту карыкчалду), Олег Пантелеевич Ядрушкин, Эмиль Викторович Колбин, Елена Григорьевна Чугулчина, Виктор Кымович Делдошпоев, Зинаида Кабаковна Байталова.
Јурт јеезениҥ тыш бӱдӱмин, калыктыҥ јӱрӱминиҥ айалгазын јарандыра-ры јанынаҥ кандый сурактар турат деп суракка Валерий Андреевичтиҥ айтканыла, улуска уй-малын кабырар јер јок, је бу сурактыҥ аайына чыгар эп табылган. Онойдо ок јурт сходтордо кажы ла јуртта уй кабырар кижи болоры јанынаҥ сурак тургузылган. Келейде улус кӧп, айдарда, ондо таҥынаҥ улустыҥ койлорын бир кижи кабырып јат. Уйларды улус солыжып кабырат. Оромдорды јарыдар иштер ӧдӧт. Моты-Оозы јуртта Молодежный ла Центральный оромдорло сууӧткӱш ӧткӱрилер. Документтер ончо белен, экспертиза јараткан, эмди акча-манат чыгарылза ла иш башталар.
Онойдо ок јолдордыҥ айалгазы јаантайын ајаруда тудулат. Моты-Бажында МТС-тыҥ сотовый колбузы тургузылган, сӧӧксалгыштар јарандырылат, улус тартарга УАЗ автобус алылган, јерле, јурт јеезелердиҥ грандарыла колбулу иштер ӧткӱрилген, коомой јеткилделген билелерге спутниковый телекӧрӱлтениҥ 19 јазалы алылган. Моты-Оозы јуртта спорт площадка јазадарга канча катап минјуртээлемниҥ программазына ӧтпӧгӧн учун, эмди оны эл-јон бойыныҥ кӱчиле тударга турган эмтир.
Јурт јеезеде 29 аргачы, 2 СПК иштеп јат. Культураныҥ 3 туразы, 2 библиотека, С. П. Матинниҥ адыла адалган орто ӱредӱлӱ школ, баштамы школ, балдардыҥ садиги, интернат иштейт. Кожоҥчы, бијечи калык фольклор ӱч ӧмӧлик тӧзӧгӧн: «Байана», «Кӱреелей» ле «Сыргалым», онойдо ок «Арчын» деп инструментальный ӧмӧлик.
Адакыда, јурт јеезениҥ јааны јурт калыкка баштанып, кӱӱнземелин айтты: «Моты-Оозындагы јурт јеезениҥ албатызы культурный, спортивный ла ӧскӧ дӧ керектерде эрчимдӱ туружат, јеҥӱчилдер де болуп кӧп катап чыккан. Бистиҥ кичинек Тӧрӧлис мынаҥ ары јаранзын, албатызы амыр-энчӱ, су-кадык, нак јуртазын. Ӧзӱп јаткан јаш ӱйе алтай тилин, чӱм-јаҥын ундыбай, улалтып турзын деп, акту кӱӱнимнеҥ кӱӱнзейдим.
Бистиҥ администрацияныҥ специализи Светлана Ивановна Артушева Јербойында бойы башкарынарыныҥ кӱнине учурлай Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаткан. Бу байрамла колбой мен аймактыҥ јурт јеезелериниҥ јаандарын ла ишчилерин профессионал байрамыла уткып турум».

Н. БЕЛЬЧЕКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина