Алтайдын Чолмоны

Башчыныҥ ајарузында – студенттер

28.05.2019

Тергеениҥ башчызыныҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Олег  Хорохордин ӱредӱлӱ јыл тӱгенгелекте, студенттерле туштажып, таныжар амадула кӱӱк айдыҥ 22-чи кӱнинде Горно-Алтайсктагы госуниверситеттиҥ ӱренеечилериле тушташты.

Бу туштажу озолондыра темдектелип турган керек-јарактардыҥ тоозында болбогонын Олег Леонидович бойы айтты. Мынаҥ озо ол Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип баштаганынаҥ бери јети аймакла јорыктаган.  Каланыҥ организацияларыла таныжары база улалат. Айдарда, госуниверситеттиҥ студенттериле, ӱредӱчилериле туштажу база ӧтти. Мында университеттиҥ ректоры В. Бабин ле Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министри А. Бондаренко база турушты.

Јиит улуста сурактар кӧп болды. Је олордыҥ бир кезиги университетке де, ӱредӱге де камааны јок болгон. Андый да болзо, удурумга башчы бир де суракты тууразында артыргыспай, ончозына каруу берди. Темдектезе, эҥ баштапкы сурак калага јуук турган јурттардагы јолдор ло республикан эмчиликтеги очередь јанынаҥ болды.  О. Хорохордин тергеениҥ канча аймагына јӱрерде, кажы ла аймакта јол керегинде сурак курч турганы илеге чыгып турган эмтир. Эмди студенттерге келген — ойто ло ол сурак угулды деп, ол айтты. Је бу сурак кӧрӱлбей артпас, нениҥ учун дезе јолдор јазаарына президент В. Путинниҥ јакааныла Алтай Республикага кӧп акча чыгарылары темдектелген деп ижемјиледи. Республикан поликлиникадагы очередьтер јанынаҥ ӧҥзӱре  суракты јурт јерлерде улус база кӧдӱрген, оныҥ учун бу суракты тууразында артырбас болды.

Келер ӧйдӧ университеттиҥ ӧзӱмин канайда кӧрӱп туругар деген суракка толо, чокым каруу болды.

–Алтай Республикага мен оныҥ албатызыныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарга келген болзом,  тергеениҥ университединиҥ ӧрӧ ӧзӱми учун база каруулу болорым. Оныҥ учун баштапкы алтам – кичӱ ээлемдердиҥ билим-технический ууламјызыныҥ ӧрӧ ӧзӱмине камаанын јетирип турган фондло кожо Горно-Алтайсктыҥ университеди аккредитация ӧдӱп,  «Умник» деп тергеелик конкурсты ӧткӱрерине јӧптӧжӱ тургузылган. Ол конкурста 18 јаштаҥ ӧрӧ 30 јашка јетире јииттер бойын ченеп кӧрӧр арга бар. Мынаҥ озо конкурстыҥ ӧткӱреечизи Барнаул каладагы Ползуновтыҥ адыла адалган государственный технический университет болгон. Оныҥ јеҥӱчилдери билим-шиҥжӱ иштер ӧткӱрерине ле инновационный продуктты ачып, рынокко чыгарарына фондтоҥ грант алар.  Айдарда, јиит специалисттер гранттарды келер ӧйдӧ Горно-Алтайсктагы госуниверситет ажыра алганы университеттиҥ адын база бийик кӧдӱрип келер эди — деп, ол куучындаган.

Удурумга башчы бистиҥ университетте бийик кеминде иштеер ончо аргалар бар болгонын база темдектеди. Јаҥыс ла студенттерди билим иштерле јилбиркедип, олорды кичӱ инновационный предприятиелер ачарына белетеп салар керек деп айдып, «Сколково» фондтыҥ чыгартулу улузын ГАГУ-ла колбу тудуп иштеерине алдыртар аргалу болгонын угусты.

Студенттерди анайда ок Алтай Республиканыҥ ӧзӱмин јарандырары јанынаҥ белетелип турган иштер соныркатты. Таланыҥ бу јуукта белетелип баштаган јаҥы стратегиязыла колбулу ишти республиканыҥ јууктарда ачылган «Ӧзӱмниҥ тӧс јери» ӧткӱрет. Анда эрчимдӱ туружып, бойыныҥ кӧрӱм-шӱӱлтезин айдарына ла кожо ӧмӧ-јӧмӧ иштеерине Олег Хорохордин кӱӱнзеген студенттерди ле ӱредӱчилерди кычырды.

Спорттыҥ салымы ајару јок артпазы база јарталды.

–Университеттиҥ ӱренеечилери, каланыҥ кӧп јиит спортчылары спорттыҥ рафтинг бӱдӱмиле тазыктырынып турганын билерим.  Онызы мактулу – деп, О. Хорохордин айтты. Оноҥ  студенттер спорттыҥ база кандый бӱдӱминде јаан једимдерге једип турганыла соныркады. Каруузына полиатлон, самбо ло грек-рим кӱреш, оноҥ до ӧскӧлӧри адалды. Је спортко акча-манат  чыгарылып та турган болзо, оныҥ кеми ас — ол ичкери јолго барарга, ӧрӧ ӧзӧргӧ јаан ла аргалар бербейт. Спортчылар бу акчалардыҥ кемин бийиктедер аргалар сурады.

Кӧп эне-адалар балдары университетти ӱренип  божотсо, олорды ӧнӧтийин ыраак Тӱндӱкке ийип турганы кемге де солун јажыт  эмес болуп калганыныҥ шылтагы ас ишјал болгонын айдышты. Удурумга башчы баштап ла келеле, кӧп улуста иш јок болгонына ла ишјалдардыҥ кеми ас болгонына ајару эткенин темдектеди. Оныҥ учун эҥ ле курч турган бу эки суракка јаан ајару салылар. Је озо ло баштап  јурт ээлемди, промышленностьты, туризмди, инфраструктураны ӧскӱрип, ижин тыҥыдып алар керек. Мындый тӧзӧлгӧлӱ иш јылза, иштеер јерлер де, јакшы ишјал да болоры јарт деп, каруу болды. Ӧскӧ јерлерге специалисттер иштеп јӱре бербезин деп, балдар ӱредӱге кирер алдында аймак олорло јӧптӧжӱ тургузар, оны алган бала ӱредӱзин тӱгессе, ойто кайра тӧрӧл јерине иштеп барар керек. Бу иште аймактыҥ јаандары турушканы јарамыкту болор эди деп, ӱредӱ ле билим аайынча  министр  А. Бондаренко јартамал этти.

Сурактарга каруулар ортодо удурумга башчы кандый ла кижи бойыныҥ ижинде профессионал болгоны, кижиниҥ башкараачы ишке јайалтазы, бойына ӧмӧлик тӧзӧп, ол ӧмӧликтиҥ турчылары ортодо ишти ӱлештирип билери, амаду тургузып, оныҥ турултазын ишчилердеҥ некеери башкараачы кижиге каруулу молју болгоны керегинде айткан. Олег Леонидович бойы шак бу некелтелерле башкарынып иштеерге келгенин айтты.

Анайда ок республикан конкурстардыҥ јеҥӱчилдери текшироссиялык конкурстарга эне-аданыҥ бойында балазын ыраак јол-јорыкка ийер акча-манат јок болгонынаҥ улам, балдар оноҥ ары билгирлерин ченеер аргазы јок артып турганы керегинде куучын болды. Бир канча чаазын-документтерди јуунадып, ӱредӱниҥ ле билимниҥ министерствозына баштанза, айалганы шиҥдейле,  кандый бир болужар арганы табарга албаданарыс деп, А. Бондаренко каруузын берди.

Оогош балдарлу јиит энелер балдарына садикте јерлер једишпей турганыла колбой, ӱзеери садиктер ачыларыла јилбиркеди. Быјыл калада балдар јӱрер база ӱч садик ачылар деген солун јиит энелерди сӱӱндирди. Анайда ок кичинек болчомдорды сӱтле јеткилдеер кухня бистиҥ калада иштеер бе деген суракты удурумга башчы ајаруга алар болды.

Университеттиҥ ӱредӱчилерине 2017 јылда туралар тударына берилген јерде электроот ӧткӱрилбегенин, јол јазалбаганын удурумга башчы шиҥжӱде тудар болды.

Слер нениҥ учун бистиҥ республикада иштеерге јӧпсингенигер деп сурак база угулды. «Мен коштой јаткан Алтай крайда чыккам, анда ӧскӧм. Туулу Алтайды мен туура јер деп чоттобой јадым, оныҥ учун мен јанып келгениме бодойдым» — деп, Олег Леонидович айтты.

Бир канча кижиге удурумга башчы туштажуда айдылган сурагын «шпаргалкага» бичийле, эске алдыртып, бердиртер деп айтты.

М. АКЧИНА