Алтайдын Чолмоны

Каруулу ла ӧкпӧӧриштӱ ӧй

28.05.2019

Школдо ӱредӱни тӱгезип јаткандарга, ӱредӱликтиҥ ишчилерине, ӱренчиктердиҥ эне-адаларына ла јуук улузына каруулу ла ӧкпӧӧриштӱ ӧй башталып јат – кӱӱк айдыҥ 27-чи кӱнинеҥ ала јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱнине јетире республикада бирлик государстволык экзамендерди табыштырары ӧдӧр.

Алтай Республиканыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министри Алексей Бондаренко кӱӱк айдыҥ 24-чи кӱнинде ӧткӧн брифингте республикан СМИ-лердиҥ журналисттерине быјыл тергеебистиҥ школдорында государстволык турулта экзамендердиҥ ӧдӧр аайы керегинде  куучындаган.

Министрдиҥ айтканыла, быјыл республикада ЕГЭ-ни табыштырар јиит улустыҥ тоозы 1615 кижи, олордоҥ 1469 кижи – школдо ӱредӱни быјыл тӱгезип јаткан ӱренчиктер (ол тоодо су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ 12 бала).

Ченелте экзамендерди табыштырары бийик кеминде, кандый да тутак јогынаҥ ла ачык-јарык айалгада ӧткӱрери јанынаҥ белетениш ӱредӱлӱ јыл башталганынаҥ бери ӧткӧнин А. В. Бондаренко темдектеген. Онойдо, 2018 јылдыҥ сыгын айыныҥ 14-чи кӱнинде ӱредӱлик ле билим бӧлӱкте шиҥжӱ ӧткӱрген федерал службаныҥ башкараачызы Сергей Кравцов государстволык турулта аттестацияны ӧткӱрери аайынча эне-адалардыҥ сурактарына каруулар берер текшироссиялык туштажу ӧткӱрген, ондо Алтай Республиканыҥ ӱренчиктериниҥ эне-адалары база турушкан. Былтыр кӱчӱрген айдыҥ 12-чи кӱнинде эне-адалардыҥ тергеелик јууны видеоконференция бӱдӱмле ӧткӧн лӧ ол ыраак аймактарда јаткан эне-адаларга јилбиркеген сурактарына каруулар алар арга берген. Быјыл кочкор айдыҥ 25-чи кӱнинде Алтай Республика «Эне-адалардыҥ ЕГЭ табыштырар бирлик кӱни» деген текшироссиялык акцияда турушкан. Школдо ӱредӱзин тӱгезип јаткан ӱренчиктердиҥ кӱӱнзеген эне-адалары, журналисттер, јондыктыҥ чыгартулу улузы В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан  гимназияда орус тилле государстволык экзаменди бойлоры табыштырып кӧргӧн. Бу иш ЕГЭ-ни табыштырары канайда тӧзӧлгӧниле јондыкты таныштырар, ӱренчиктерди ле эне-адаларды јастыра алтамдар эдеринеҥ чеберлеер амадула ӧткӱрилет.

ЕГЭ-лерди ӧйинеҥ озо табыштырары  республикада тулаан айдыҥ 20-зинчи кӱнинеҥ ала кандык айдыҥ 15-чи кӱнине јетире ӧткӧн. Ондо 115 кижи турушкан, ол тоодо ӧткӧн јылдарда ЕГЭ-ни табыштырган ла ойтодоҥ табыштырарга кӱӱнзеген 100 јиит кижи. Бу ченелтелер јӧптӧлгӧн ээжилер аайынча, тутак-бузуштар јогынаҥ, бийик кеминде ӧткӧнин министр айткан. Бир јиит кижиниҥ паспортыла математикала экзаменди ӧскӧ кижи табыштырарга ченешкен ле туттурткан, ол аайынча протокол тургузылган ла шиҥдеп кӧрӧрине табыштырылган.

АР-дыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министерствозы ЕГЭ-лерди табыштырарында турушкан улусты, ол тоодо технический специалисттерди белетеери аайынча јаан иш ӧткӱрген. 772 кижи ӱзеери ӱредӱ ӧткӧн. Текши алза, ЕГЭ-лерди табыштырарыныҥ тӧс ӧйинде бир муҥга јуук специалисттер туружат.

Тергееде ЕГЭ табыштырар 14 јер тӧзӧлгӧн лӧ тургуза ӧйдӧ олор ишке бӱткӱлинче белен деп, Алексей Бондаренко журналисттерге куучындаган. Олор ончозы онлайн-видеошиҥжӱле бӱткӱлинче јеткилделген. 2016 јылдаҥ бери Горно-Алтайсктагы государстволык университетте мындый шиҥжӱниҥ тӧс јери тӧзӧлгӧн  лӧ экзамендер канайда ӧдӱп турганын јондыктыҥ шиҥдеечилери, ол тоодо јашӧскӱримниҥ Россиядагы бирлигиниҥ чыгартулу улузы кӧнӱ кӧрӧр аргалу. ЕГЭ-лер ӧткӧн јерлерде јеткер болбозын полицияныҥ ишчилери јеткилдеер, медициналык болуш керек болгожын, бу ишти бӱдӱретен медишчилер база јӧптӧлгӧн.

Быјыл Горно-Алтайск калада школдо ӱредӱни 467 ӱренчик тӱгезип, ЕГЭ-лер табыштырып јат, Кош-Агаш аймакта – 152, Майма аймакта – 86, Оҥдой аймакта – 78, Турачак аймакта – 79, Улаган аймакта – 58, Кан-Оозы аймакта – 89, Кӧксуу-Оозы аймакта – 88, Чамал аймакта – 37, Чой аймакта 58 ле Шабалин аймакта 89 ӱренчик школды божодор. Республиканыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министерствозына кирип турган учреждениелерде быјыл  190 јиит улус ЕГЭ-лер табыштырар.

Республиканыҥ тӧс калазында ЕГЭ табыштырар  ӱч јер тӧзӧлгӧн болзо, аймактарда турулта экзамендер аймактардыҥ тӧс јурттарында ӧдӧр, јурттардаҥ балдарды бу јерлерге автобусту јетирер. Су-кадыгыныҥ айалгазынаҥ улам государстволык турулта экзамендерди айылында табыштыратан балдарга келиштире айалгалар Горно-Алтайск калада, Улаган јуртта, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Сугаш јуртында ла Оҥдой аймактыҥ Оҥдой ло Боочы јурттарында тӧзӧлгӧн. Катуныҥ јеринде болгон ло ӱренген улуска ЕГЭ-лер табыштырар јер база тӧзӧлгӧн.

Кӱӱк айдыҥ 27-чи кӱнинде 11-чи класстардыҥ ӱренчиктери турулта экзамендерди табыштырып баштаган болзо, бир кӱнниҥ бажында 9 классты божоткондордыҥ экзамендери башталып јат. Бу ӱренчиктердиҥ тоозы быјыл 1341 кижи.

Государстволык турулта экзамендерди табыштырарында јаҥы эп-арганы ченеер ле јӱрӱмде бӱдӱрер иште республика ӱчинчи јыл турушканын А. В. Бондаренко јетирген. Мынаҥ озо ЕГЭ-лердиҥ материалдарын почта ажыра алып туратан болзо, бу ас эмес акча ла тӧзӧмӧл иш некеген кӱч керек болгон, эмди олорды дискттерде экзамендер ӧткӧн јерге темдектелген ӧйдӧ јетирип јат. Олорды ӱренчиктердиҥ кӧзинче ле 10-15 минутка чаазынга чыгарып, балдарга ӱлейдилер. Бу эп-арга быјыл кӱӱк айдыҥ 15-чи ле 18-чи кӱндеринде ончо тергеелерде ченелип кӧрӱлген. Алтай Республика ченелтени једимдӱ ӧткӧнин ле ого ајарулар болбогонын министр айткан.

Алексей Бондаренконыҥ аҥылаганыла, кыйалтазы јогынаҥ табыштыратан математика ла орус тил аайынча экзамендердеҥ башка быјыл школдо ӱредӱни тӱгезип јаткан ӱренчиктердиҥ 54% кирези (793 бала) «обществознание» деген предмет аайынча ЕГЭ табыштырарга кӱӱнзеген. Анайда ок математиканы (тереҥжиде билери), тӱӱкини, биологияны, физиканы ла химияны кӧп балдар талдап алат. 2017 јылда 87 ӱренчик информатика аайынча экзамен табыштырарга кӱӱнзеген болзо, 2018 јылда бу кӧргӱзӱ 132-ге јеткен, быјыл 151 бала информатиканы табыштырып јат. Јиит улус кандый предметле экзамен табыштырарын талдап алып турганы олор кандый профессияга ӱренерин кӱӱнзегенин кӧргӱзип јат деп, министр айткан.

ЕГЭ-лерди табыштырары 10 јыл мынаҥ кайра башталган. Республиканыҥ школдорында ӱренген балдар бу ченелтелерди јакшы ӧдӱп турганын олордыҥ турулталары кӧргӱзет деп, Алексей Бондаренко ајарып, школдо ӱредӱзин тӱгезип јаткан ончо јииттерге једимдер кӱӱнзеген.

Светлана КЫДЫЕВА