Ижемји сыйлаары база јайалта

11.06.2019

Эл театрда Јонјӱрӱмдик ишчиниҥ кӱнине учурлалган «Јӱректер јылузын улуска сыйлайдыс» деген байрамдык кӧдӱриҥи кичӱ изӱ айдыҥ 7-чи кӱнинде ӧтти.

Кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын профессионал байрамыла Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкару-зыныҥ председателиниҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин, Эл Курултайдыҥ председатели Владимир Тюлентин, республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри Адар Сумин, онойдо ок таланыҥ министерстволорыныҥ, учреждениелериниҥ чыгартулу улузы, аймактардыҥ јаандары ла ӧскӧ дӧ улус уткыдылар.

Олег Хорохордин јуулгандарды профессионал байрамыла бойыныҥ ла башкаруныҥ адынаҥ уткыды. Оныҥ айтканыла, Јонјӱрӱмдик ишчиниҥ кӱни Россия Федерацияныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2000 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 10-чы кӱнинде јараткан Јарлыгыла темдектелип, јакшынак јаҥжыгу болуп улалат. Бӱгӱнги кӧдӱриҥи јӱрӱминде уур-кӱч айалгага кирген улуска эҥ ле озо болушка келип, јӱрегиниҥ јылузын, болужын акту кӱӱндеринеҥ јетирип, ижемји ле бӱдӱмји сыйлап тургандардыҥ јолду байрамы. Шак ла јонјӱрӱмдик бӧлӱктиҥ ишчилери улустыҥ кӱнӱҥги јӱрӱминдеги уур-кӱч сурактарды чечерге, олордыҥ аайы-бажына чыгарга болужат.

«Окылу јаҥныҥ ончо органдары улусты чыҥдый, јеткил-бӱткӱл јадын-јӱрӱмле керектӱ кеминде јеткилдеер амадула јаан ишти ӧткӱрет – деп, Олег Хорохордин уткуулду куучын-эрмегинде айтты. – Шак ла оныҥ учун јылдыҥ ла су-кадыкты корыырына, јонјӱрӱмдик болушка акча-манат артыгынча чыгарылат. Алтай Республикада бу бӧлӱктерге бюджеттиҥ алтан процентинеҥ ажыразы чыгарылат. Бистиҥ талада 219 муҥнаҥ ажыра улус јуртап јат. Ӧткӧн јылда олордыҥ јарымызынаҥ кӧбизи башка-башка јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болушла тузаланган.

Республикада амыр-энчӱ јуртап јаткан јаан јашту улус, кӧп балдарлу билелер, ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдар, ӧскӱс балдар, арга-чагы, су-кадыгы кирелӱ улус, ветерандар, ӧскӧ јерлердеҥ качып келген улус (беженцы) олор ончозы јонјӱрӱмдик болушты алып јат. Кемиле, учурыла алза, бу сӱрекей јаан керектиҥ кийнинде јонјӱрӱмдик бӧлӱктиҥ ишчилериниҥ каруулу ла некелтелӱ ижи турат.

Кажы ла кижиге ырысты, ижемјини, јӱрегиниҥ јылузын сыйлаары база јайалта. Айдарда, слердиҥ ижигер агару ла быйанду болгонын бӱгӱнги кӧдӱриҥи јарт керелеп јат».

Оныҥ кийнинде Олег Хорохордин Алтай Республиканыҥ государственный кайралдарын таланыҥ эл-јонын јонјӱрӱмдик коруулар бӧлӱгинде ак-чек, једимдӱ иштеп јаткан озочылдарына табыштырды. «Алтай Республиканыҥ эл-јонды јонјӱрӱмдик корулаарыныҥ нерелӱ ишчизи» деген кӱндӱлӱ атла Кӧксуу-Оозы аймактыҥ эл-јонына јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ јааны Дина Алимова; Оҥдой аймактыҥ эл-јонына јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ ишчизи Светлана Малкина; АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ министерствозыныҥ баш ишчизи Людмила Разгоняева; јажы јаан ла кенек улустыҥ 2-чи таҥмалу республикан интернат-туразыныҥ јааны Ольга Яимова адаттылар.

Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла Владислав Аткунов (јажы јаан ла кенек улустыҥ 3-чи таҥмалу республикан интернат-туразыныҥ јааныныҥ ээлемдик иш аайынча ордынчызы), Айгуль Бигалиева (Кош-Агаш аймактыҥ эл-јонына јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ социальный педагогы), Алина Иркитова (Кан-Оозы аймактыҥ эл-јонын ишле јеткилдеер тӧс јериниҥ баш инспекторы), Светлана Согодина (АР-дыҥ эл-јонго јонјӱрӱмдик болушты чук јетирер тӧс јериниҥ психологы) ла оноҥ до ӧскӧ кӧп тоолу озочылдары кайралдаттылар.

Таланыҥ јонјӱрӱмдик бӧлӱгиниҥ ишчилерин байрамыла онойдо ок Владимир Тюлентин уткыды: «Алтай Республикада калганчы јылдарда эл-јонды јонјӱрӱмдик корулаштыҥ бӧлӱгинде јарамыкту, јаҥыртулу кубулталар болды: учреждениелердиҥ материально-технический тӧзӧгӧзи керектӱ кеминде јеткилделген, ишчилериниҥ ишјалы кӧдӱрилген, јонјӱрӱмдик службалардыҥ ла јонјӱрӱмдик политиканыҥ ижиниҥ чыҥдыйы, турултазы бийиктеген. Государственный јаҥныҥ органдары чокым, аҥылу бӧлӱктерге кирип турган улустыҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын кӧдӱрери, олордыҥ алкы бойлорыныҥ, онойдо ок билелердиҥ уур-кӱч сурактарын чечери јеҥил эмес иш деп јакшы билер. Је ондый да болзо, јажы јаан улуска, кенектерге, балдарлу јиит билелерге јонјӱрӱмдик болушты јетирериниҥ системазыныҥ ичкери ӧзӱминиҥ, јонјӱрӱмдик болушты башка-башка бӱдӱми аайынча јетиргениниҥ шылтузында тургузылган амаду бӱдер аргалу. Шак бу айалгага јаан ајаруны ороонныҥ президенти Владимир Путин быјыл тулаан айдыҥ 1-кы кӱнинде Россия Федерацияныҥ Федерал Јуунына јаҥжыккан баштанузында эткен».

Кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларына баштанып, В. Тюлентин олорго сӱреен каруулу иш бӱдӱмјилелген деп чокымдады. Государствоныҥ ла јондыктыҥ аҥылу болужына, кичеемелине иженген, керексиген улуска болужары, јонјӱрӱмдик ишчиниҥ ижи аҥылу. Бу иште јалакай, ару ла јымжак кӱӱн-санаа, тереҥ билгир, байлык ченемел сӱреен керектӱ. Ол јонјӱрӱмдик ишчилердиҥ ижин баалап тура, јаан алкыш-быйанын јонјӱрӱмдик службалардыҥ ветерандарына айтты.

Байрамдык айалгада Владимир Тюлентин Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын јонјӱрӱмдик бӧлӱкте узак јылдарга ак-чек ле једимдӱ ижи, байлык ченемели учун кӧп тоолу озочылдарына табыштырды. Кайралдаткандардыҥ тоозында, темдектезе, Светлана Антонова, Чой аймактыҥ эл-јонын ишле јеткилдеер тӧс јериниҥ инспекторы; Айсудур Атпасов, аргалары кирелӱ балдардыҥ ла јаш корболордыҥ республикан реабилитационный тӧс јериниҥ тискинчизи; Марина Быева, Кан-Оозы аймактыҥ эл-јонына јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ ишчизи; Нина Пучко, аргалары кирелӱ балдардыҥ ла јаш корболордыҥ республикан реабилитационный тӧс јери-ниҥ таскадаачызы; Лариса Сизинцева, Горно-Алтайсктыҥ эл-јонына јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ ишчизи, оноҥ до ӧскӧ кӧп тоолу ижи мактулу улус болды.

Адар Сумин залда отурган јонјӱрӱмдик системаныҥ улузын, ветерандарын байрамла уткыды. Ол бу системада ак-чек иштеп, амыралтага чыккан ветерандарга ла тургуза ӧйдӧ једимдӱ иштеп јаткан ишчилерге јаан быйанын айтты. Министр бу бӧлӱктиҥ ижи, једимдери ле келер ӧйдӧ бӱдӱрерге темдектелген иш јанынаҥ элбеде айдып, ижине каруулу ишчилерге јолду бийик кайралдарын табыштырды.

«Сибирьдиҥ эҥ артык јонјӱрӱмдик ишчизи» деген кереес темдекле Фаина Клемякина, Оҥдой аймактыҥ эл-јонына јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ ишчизи; Галина Саватаева, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ эл-јонына јӧмӧлтӧ-болуш јетирер башкартузыныҥ ишчизи; Чейнеш Ютанова, јажы јаан ла кенек улустыҥ 2-чи таҥмалу республикан интернат-туразыныҥ ишчизи кайралдаттылар.

Алтай Республиканыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла, Быйанду самаразыла кӧп тоолу озочылдар кайралдаттылар.

Алтай Республиканыҥ эл-јонын јонјӱрӱмдик корулаарыныҥ системазында муҥнаҥ ажыра улус иштеп јат. Олор бойыныҥ ижин баалап ла јӧмӧлтӧ-болушты, ајару-килемјини, ижемјини јӱрӱмде уур-кӱч айалгага кирген улуска јетирет. Јӱрегиниҥ јылузын, сӱӱжин олорго акту кӱӱнинеҥ берет. Јонјӱрӱмдик ишчилер деп јондык организациялардыҥ чыгартулу улузын, волонтерлорды да адаарга јараар. Шак ла бу системада энеликтиҥ ле бала тужыныҥ, кӧп балдарлу билелердиҥ, онойдо ок аргазы кирелӱ билелердиҥ сурактары, балдардыҥ амыралтазын, су-кадыгын тыҥыдар иштиҥ, ӧскӱс балдарды ла ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдарды јадар јерле јеткилдеериниҥ сурактары турат. Республикада бу бӧлӱк ӧзӱмдӱ јолло барат. Јылдыҥ ла государстволык јонјӱрӱмдик политиканы јӱрӱмде бӱдӱрерге 1,5 миллиардаҥ ажыра ак-манат чыгарылат. Экономикалык уур-кӱчтер болуп та турза, је Алтай Республиканыҥ башкарузы јондык программаны јеткилдеериниҥ кемин јабызатпай јат.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина