Алтайдын Чолмоны

Тергеениҥ удурумга башчызыныҥ туштажулары

14.06.2019

Медишчилердиҥ байрамыныҥ алдындагы кӱн республиканыҥ удурумга башчызы Олег Хорохордин республикан эмчиликте болгон. Ол эмчиликтиҥ бӧлӱктериниҥ ижиле, оору улустыҥ стационарда айалгазыла танышкан, операция эдер блоктыҥ, эмдеер ле диагноз тургузар јердиҥ јепселдерин кӧргӧн. Оныла кожо тергеениҥ су-кадыкты корыыр министри Андрей Макин, республикан эмчиликтиҥ баш врачыныҥ ижин бӱдӱреечи Константин Чуканов, каланыҥ ла республиканыҥ јаҥыныҥ чыгартулу улузы, бӧлӱктердиҥ заведующийлери, врачтар јӱргендер.

Эмчиликтиҥ башкартузыныҥ јетирӱзиле, медучреждение бӱгӱн турумкай ӧзӱмдӱ, мында ижинде улайын ла квалификациязын бийиктедип, ооруларды табарыныҥ ла эмдеериниҥ озочыл эп-аргаларын тузаланып турган бийик классту врачтар иштейт. Эмчиликте бир канча ууламјыда бийик технологиялык операциялар эдилет, олордыҥ кезиги улайын ӧткӱрилет. Једимдер бар да болзо, эмчиликте курч сурактар кӧп, олордыҥ аайына чыгарга АР-дыҥ башкарузыныҥ јӧмӧлтӧзи керек. Озо ло баштап кадрлар једишпей турганын ла эмчиликтиҥ кеми тапчы болуп турганын айдар керек. Медучреждениеде бастыра республиканыҥ эл-јоны эмденет, јылдыҥ сайын мында эмденерге келгендердиҥ тоозы кӧптӧйт. Онызы ӱзеери аргалар табарын, эмчиликтиҥ кемин элбедерин некейт. Ол тоодо тергеениҥ кату оорулу улузына бӱгӱнги стандарт-некелтелерле медболуш јетирерге онкологиялык тӧс јердиҥ башка туразын тудары керектӱ болуп јат.

Олег Хорохордин айдылган сурактардыҥ јаан учурын темдектеген ле олордыҥ аайына чыгар аргаларды табар болгон. Ол текшилей алза, республикан эмчиликтиҥ ижин јакшы деп, медишчилерге ачык-јарык куучын учун быйанын айткан.

Олег Хорохордин онойдо ок П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда медицинский ишчилерле туштажу ӧткӱрип, су-кадыкты корыырындагы курч сурактарды шӱӱшкен. Туштажуда АР-дыҥ су-кадыкты корыыр министерствозыныҥ, тергеениҥ шиҥжӱлӱ органдарыныҥ чыгартулу улузы, медучреждениелердиҥ врачтары, бӧлӱктердиҥ заведующийлери, медицинский сестралар турушкан.

Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи јуулгандарды курч сурактар керегинде ачык-јарык куучынга кычырып, олордыҥ аайына чыгар эп-аргалар јанынаҥ бойлорыныҥ шӱӱлтелерин айтсын деп баштанган.

Республикан эмчиликтиҥ хирургия бӧлӱгиниҥ заведующийи Игорь Вострокнутовтыҥ айтканыла, бӱгӱнги кӱнде су-кадыкты корыырыныҥ системазында курч турган тӧс сурак – ол медицинский кадрлардыҥ једипшей турганы. Бу сурак анчада ла республиканыҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧринде курч турат. Оныҥ шӱӱлтезиле, специалисттерди јилбиркедерге јадар јерле јеткилдеер сурактыҥ аайына чыгар керек.

Тергеениҥ удурумга башчызыныҥ айтканыла, бисте бир канча ӱлекерлерди бӱдӱрери пландалат. Ол тоодо «Земский доктор» ло «Земский фельдшер» дегени. Јуртта ишке чыккан врач — 1 млн салковой, фельдшер 500 муҥ салковой алар. Горно-Алтайскта онойдо ок медицинский ишчилерге 20 квартира садып берери темдектелет. Келер ӧйдӧ медиктерге кӧп квартиралу тура тудар суракты ичкерледерис деп, Олег Хорохордин айткан.

Перинатальный тӧс јердиҥ баш врачыныҥ ордынчызы Татьяна Суртаева бӱгӱнги роддом тапчы болгонына ла Перинатальный јаҥы тӧс јер тудары керектӱзине ајару эткен. О. Хорохординниҥ айтканыла, туштажудаҥ озо ол Перинатальный тӧс јерде болгон. Ондо ол операция эдер, неонатологиялык бӧлӱктерде болгон, ӱй улустыҥ јадар айалгазын кӧргӧн, медишчилерле, пациенттерле куучындашкан.

Ол Перинатальный тӧс јердиҥ јаҥы туразын тудар сурагы лапту шиҥделер, республика нацӱлекерлердиҥ бирӱзине кирип, оныҥ аайына чыгар деп бӱдӱмјилеген.

Туштажуда онойдо ок онкодиспансерди, балдардыҥ сӱттеҥ курсак эдер кухнязын, балдардыҥ санаторийин тудар, Горно-Алтайсктагы медколледжти божоткондорды ишке алар сурактарды кӧдӱргендер.

Удурумга башчыныҥ темдектегениле, медицинский системаныҥ чыгартулу улузыныҥ айткан ончо сурактары лапту шиҥделер, АР-дыҥ ӧзӱминиҥ стратегиязына эҥ озо киргедий сурактар ла ууламјылар мынайып јаба ийде-кӱчле илелелер учурлу.

Јӱреги јалакай, колы быйанду эмчилерге – мак

Эл театрда Медицинаныҥ ишчилериниҥ кӱнине учурлалган байрамдык кӧдӱриҥи кичӱ изӱ айдыҥ 10-чы кӱнинде ӧтти.

Кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын профессионал байрамыла Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ вице-спикери Михаил Терехов, республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министри Андрей Макин, онойдо ок таланыҥ министерстволорыныҥ, учреждениелериниҥ чыгартулу улузы уткыдылар.

Олег Хорохординниҥ айтканыла, ороондо калганчы јылдарда эмдиги ӧйдиҥ некелтелерине келижип турган чыҥдый медициналык болушла јеткилдеер амадула јаан иш эдилет: јаҥы эмчиликтер, поликлиникалар, фельдшерско-акушерский пункттар тудулган, керектӱ эдимдер-јепселдер алылган, бийик технологиялык болуш, санитарный авиация эрчимдӱ ӧзӱм алынган.

Ол бойыныҥ уткуулду сӧзинде јолду темдектеген: «Бӱгӱнги кӱнде балдар јаҥыдаҥ эмчиниҥ ижин јарадып, аҥылу бийик ӱредӱ алып, эл-јонныҥ су-кадыгын корыыр амадулу. Је бир тоолу јылдар мынаҥ кайра ончолоры банкирлер ле юристтер болор кӱӱндӱ болгондор. Мынаҥ кӧргӧндӧ, государственный политиканыҥ ижиниҥ турултазы иле».

Олег Хорохордин јуулгандарга таланыҥ ончо аймактарыла јорыктап, јербойында улустыҥ јадын-јӱрӱмиле јууктада танышканы, медициналык учреждениелерди шиҥдеп кӧргӧни јанынаҥ элбеде куучындады.

«Аайы-бажына чыгатан сурактар бар, бис ол сурактар аайынча иштеерис. Медициналык болуштыҥ чыҥдыйы јанынаҥ иш «Су-кадыкты корыыры» деген нацӱлекер аайынча ӧдӧр. Республикада балдардыҥ поликлиниказыныҥ јаҥы туразы, ФАП-тар тудулар. Онойдо ок јӱрек-тамырдыҥ тӧс јерин ле онкологияныҥ тӧс јерин эмдиги ӧйдиҥ бийик технологиялык јепселиле јеткилдеери, мобильный медициналык комплекстерди алары, санитарный авиацияныҥ ичкери јолын кӧндӱктирип ӧскӱрери јанынаҥ јаан иш темдектелген. Республикада јаҥы Перинатальный тӧс јерди тударына ӱзеери эп-аргаларды табарыс, тузаланарыс.

Јурт јерлерди медициналык кадрларла јеткилдеер амадула «Земский доктор» ло «Земский фельдшер» деген программалар иштеер, онойдо ок бюджеттиҥ эп-аргаларыла врачтар јадар јерлерле јеткилделер.

Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ талада бойыныҥ профессионал байрамын тӧрт муҥнаҥ ажыра врачтар, орто ло кичӱ медишчилер эрчимдӱ темдектейт. Республикан эмчиликте байлык ченемелдӱ, бойыныҥ ижиниҥ билгири бийик устары ак-чек ле нерелӱ иштеп јат. Јылдыҥ ла јӱрек-тамырдыҥ хирургиязында, нейрохирургияда, ортопедияда, офтальмологияда јӱстер тоолу операциялар эдилет. Бӱгӱнги кӱнде керектӱ болушка јол ачык, мынызы сӱреен једим, ончо бу керектердиҥ кийнинде бойыныҥ ижиниҥ устарыныҥ командазы туруп јат» — деп, Олег Хорохордин айтты.

Байрамдык кӧдӱриҥиде эл-јонныҥ су-кадыгын корыырында ак-чек ле кӧп јылдар туркунына једимдӱ ижи учун јалакай јӱректӱ, колы быйанду, берген чертине чындык медишчилер ороонныҥ, республиканыҥ бийик кайралдарыла, Кӱндӱлӱ грамоталарыла, Быйанду самараларыла кайралдаттылар. Россия Федерацияныҥ су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ јарлыгыла тӧшкӧ тагынар «Су-кадыкты корыырыныҥ отличниги» деген темдекле Майма аймактыҥ эмчилигиниҥ врач-педиатры Ольга Казанцева, Турачак аймактыҥ эмчилигиниҥ врач-рентгенологы Надежда Кускова, республикан эмчиликтиҥ баш медсестразы Людмила Кречетова, СПИД-ле профилактикалык иштиҥ ле тартыжарыныҥ тӧс јериниҥ балдардыҥ инфекциялык бӧлӱгиниҥ јааны Ирина Цветкова кайралдаттылар.

Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ јарлыгыла эл-јонныҥ су-кадыгын корыырында, медициналык болуштыҥ чыҥдыйын кӧдӱреринде, су-кадыктыҥ бӧлӱгинде тузалу ижи учун «Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ нерелӱ врачы» деген кӱндӱлӱ ат-нере Турачак аймактыҥ эмчилигиниҥ врач-терапевти Наталья Абашевага, Майма аймактыҥ поликлиникалык бӧлӱгиниҥ врач-педиатры Ольга Сипковага адалды.

Су-кадыкты корыырында једимдӱ ижи, кӧп јылдар туркунына ак-чек иштегени учун «Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ нерелӱ ишчизи» деген кӱндӱлӱ ат-нере Јалаҥай-Бажыныҥ фельдшерско-акушерский пунктыныҥ јааны Ольга Ермолаевага ла Оҥдой аймактыҥ эмчилигиниҥ акушерказы Галина Чеконовага адалды.

Јуулгандарды вице-спикер Михаил Терехов уткып тура, Медициналык ишчиниҥ кӱни медициналык ишчилерге јалакай кӱӱни, быйанду колы, муҥдар тоолу улустыҥ јӱрӱмин корып алганы учун јаан алкыш-быйанды айдып салары база бир јарамыкту айалга деп айтты.

Јебрен ӧйдӧҥ ала врачтыҥ ижи јондыкта тоомјылу, быйанду ла агару иш деп чотолот. Улустыҥ су-кадыгын корыыры, јӱрӱмди аргадаары, улуска ижемјини, сӱӱнчини сыйлаары – јӱрегиниҥ кычыртузыла иштеп јаткан каруулу ла нерелӱ иш.

Вице-спикер уткуулду сӧзинде Россия Федерацияныҥ президенти Владимир Путинниҥ «Кижиниҥ су-кадыгы, оныҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйы ла јонјӱрӱмдик кӱӱн-санаазы бистиҥ ороондо тӧс јерде турат» деген сӧстӧрин эзетти.

Михаил Тереховтыҥ шӱӱлтезиле, калганчы јылдарда текши ороондо, онойдо ок республикада јаҥыртулу кӧп иш эдилген. Јаҥы эмчиликтер, ФАП-тар тудулган, јаҥы эдим-јепселдер де бар. «Эмдиги ӧйдиҥ медициназы эмдиги ӧйдиҥ бийик технологиязыла јепселген бӧлӱк. Онызы медициналык ишчилердеҥ тереҥ билгир, ченемел, улай ла ӧйлӧ теҥ алтаарга ӱренерин некеп јат» — деп чокымдады.

Михаил Алексеевич су-кадыкты корыырында иштеер аҥылу бийик ӱредӱлӱ улус једишпей турганын база темдектеди. Шак бу сурактарды чечер амадула «Земский доктор» ло «Земский фельдшер» деген программалар иштеер. Бу программалар ыраак јурттарга иштеерге келген специалисттерге болужар аргалу. Бу программаларды јӱрӱмде бӱдӱрерге Алтай Республиканыҥ бюджедине быјылгы јылда 53 миллионго шыдар акча салылган. Специалисттерди белетеер амадула республикадаҥ медициналык вузтарга 89 кижини адылу аткарарга темдектелет.

Михаил Терехов Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгинде ак-чек иштеп јаткандарга кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырды. Кайралдаткандардыҥ тоозында республиканыҥ Перинатальный тӧс јериниҥ акушерский бӧлӱгиниҥ врач акушер-гинекологы Людмила Алексеенко, республикан стоматология поликлиниканыҥ врач стоматолог-терапевти Карана Бачимова, противотуберкулезный диспансердиҥ баш медсестразы Анна Бедюрова, Кан-Оозы аймактыҥ эмчилигиниҥ акушерказы Светлана Бияшева ла оноҥ до ӧскӧлӧри.

Оныҥ кийнинде кӧдӱриҥиниҥ туружаачыларын, коллегаларын су-кадыкты корыырыныҥ министри Андрей Макин уткыды. Оныҥ темдектегениле, таланыҥ су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱги калганчы јылдарда ӧзӱмдӱ јолыла ичкери барат. Су-кадыкты корыырыныҥ объекттери тудулат ла чыныкталат. Эмдиги ӧйдиҥ медицаналык јепселин садып алат, оору-јоболдыҥ диагностиказын тургузары, эмдеери аайынча озочыл технологиялар тузаланылат.

«Бу ла тоолу јылдар кайра бис аймактардыҥ эмчиликтеринде эндоскопический операцияларды, республикан эмчиликте дезе тамырларга стенттер, ӱйе-сӧӧккӧ эндопротезтер тургузары, катарактты эмдеери, кулакка микрохирургический операцияларды эдери ле оноҥ до ӧскӧлӧри керегинде сананбаганыс та. Је бу ла 2018 јылда бийик технологиялык болушты 1145 кижи алган. Олордыҥ 467-зи республикан эмчиликте, 678-зи Россия Федерацияныҥ федеральный клиникаларында алган – деп, министр темдектеди. 2018 јылдаҥ ала једерге кӱч ле ыраак аймактардаҥ јаан оору кижини тӱрген экелерге медицинский модульла јепселген санитарный авиационный техника тузаланылат».

Андрей Макинниҥ айтканыла, медиктердиҥ ижиниҥ, онойдо ок профилактикалык ишти тыҥытканыныҥ, диагностиканыҥ јаҥы јепселдерин ле озочыл эп-аргаларды эрчимдӱ тузаланганыныҥ, медицина организациялардыҥ материально-технический тӧзӧгӧзин тыҥытканыныҥ шылтузында эл-јонныҥ јӱрӱми узадылат.

Су-кадыктыҥ министри таланыҥ медициналык ишчилерине каруулу ла јеҥил эмес ижи учун алкыш-быйанын айтты.

Таланыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министерствозы ла врачтардыҥ ассоциациязы јылдыҥ турулталары аайынча эҥ артык улузын јолду кайралдарыла темдектеп јат. «Ижине чындык» деген ууламјыда јеҥӱчил болуп РФ-тыҥ нерелӱ врачы, республикан эмчиликтиҥ врач-онкологы, 54 јыл стажту Роза Пустогачева чыкты. «2019 јылдыҥ эҥ артык врачы» деген ууламјыда јеҥӱчил болуп республикан эмчиликтиҥ нейрохирургия бӧлӱгиниҥ јааны Денис Мельников чыкты. «Алтай Республикада эҥ артык педиатрический участок» деп ууламјыда јеҥӱчил – Турачак аймактыҥ эмчилиги. Сый-кайрал участковый педиатр Татьяна Дудукинага ла медсестра Татьяна Черебеевага табыштырылды. Бу ла ууламјыда јеҥӱчилдер Оҥдой аймактыҥ эмчилигиниҥ участковый терапевти Александра Минашкинага ла медсестра Ирина Федоровага кайрал табыштырылды.

Бу байрамдык кӧдӱриҥиде медицина бӧлӱктиҥ ишчилерин онойдо ок таланыҥ министерстволорыныҥ ло ведомстволорыныҥ чыгартулу улузы уткыдылар. Байрамдык кӱӱлик сыйларын јарлу артисттер сыйлады.

К. ПИЯНТИНОВА