Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ӱлекердиҥ амадузы — болушты ӧйинде јетирери

09.07.2019

«Звезда Алтая» республикан газет «Перезагрузка» деген јаҥы ӱлекердиҥ таныштырузын Калыктар најылыгыныҥ туразында тоолу кӱндер кайра ӧткӱрди.

«Звезда Алтая» газет Килемјиниҥ «Абсолют-Помощь» деген фондыныҥ ӧткӱрген маргаанында јеҥӱчил болуп, грант ойноп алган. Ол маргаан су-кадыгы јанынаҥ аҥылу ӧзӱмдӱ балдарга бир аай чук болушты јетирерин тӧзӧӧри аайынча килемјиниҥ «Траектория жизни» деген программазыла ӧткӱрилет.

Бу ӱлекер республикада ӧдӱп јаткан јылдыҥ кичӱ изӱ айынаҥ ала 2020 јылдыҥ кандык айына јетире иштеер. Ӱлекердиҥ турулталу кӧдӱриҥизи, билелердиҥ форумы, келер јылдыҥ тулаан-кандык айларында ӧдӧр.

Газеттиҥ редакциязы су-кадыгы јанынаҥ аҥылу ӧзӱмдӱ балдар таскадып јаткан ада-энелердиҥ ле мындый балдарла иштеп јаткан специалисттердиҥ — јонјӱрӱмдик ле медициналык ишчилердиҥ, учреждениелердиҥ, волонтерлордыҥ ортодо ачык-јарык айалгада куучын-эрмекти, туштажуларды белетеп ӧткӱретен тӧс јери болор. Башка-башка ууламјылар, сурактар аайынча тузалу, керектӱ кӱрее куучындар ажыра бек колбуда иштеп, текши тилди таап, бирлик јӧпкӧ, ӧмӧ-јӧмӧ болушка келетен айалганы, арганы газеттиҥ редакциязы билгир ле бийик кеминде, тӧзӧмӧлдӱ белетеери јанынаҥ толо јетирӱни «Звезда Алтая» газеттиҥ баш редакторы, «Перезагрузка» ӱлекердиҥ башкараачызы Алена Казанцева этти.

Оныҥ айтканыла, тӧс нервный системазында шылтакту балдар ӧскӱрип, таскадып јаткан билелер, олордыҥ туура салбас, јӱрӱмдик учурлу сурактары керегинде газетте бичип, кычыраачыларды, эл-јонды элбеде таныштырар.

Ӱлекердиҥ тӧс лӧ јаан учурлу кӧдӱриҥизи Јайгы школ болуп јат. Јайгы школдыҥ ижинде Москваныҥ, Владимирдиҥ ле Иркутсктыҥ эксперттери туружар. Олор су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ (тӧс нервный сис-темазында шылтакту, аутист, Даун синдромду балдар) балдарлу ада-энелердиҥ чыдулары, аргалары јанынаҥ сурактарла база иштеер. Шак бу айалгада куучын-эрмек оогош болчомдордоҥ ала эр кемине јеткен, он сегис јаштаҥ ӧрӧ балдар керегинде ӧдӧт. Бӱгӱнги кӱнде анчада ла эр кемине јеткен балдарга болужары јанынаҥ сурак курч турат. Оогош балдарга болуш, јартамалду иш керектӱ кеминде ӧткӱрилип турганын ӱлекердиҥ башкараачызы база аҥылап айтты.

«Перезагрузка» деген ӱлекер ӧйинде онойдо ок Майма, Шабалин ле Оҥдой јурттарда јетирӱлерле таныштырар, ӱредип-јартап таскадар «кустовой» ӱредӱ-семинарлар ӧткӱрилер. Республиканыҥ аймактарында тӧс нервный системазында шылтакту балдардыҥ ада-энелериле јербойында туштажулар болор. Онойдо ок кӱнниҥ курч, туура салбас сурактары аайынча кӱрее куучындар ӧткӱрилери темдектелет. Адакыда «Перезагрузка» ӱлекердиҥ кемиле, учурыла јаан билелик форумында фотојуруктардыҥ ла ада-энелердиҥ јондык јаан эмес ӱлекерлериниҥ кӧрӱ-маргаандарыныҥ турулталары кӧрӱлер. Шак бу кӧрӱ-маргаандардыҥ амадузы — олордыҥ билелериниҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын, учурын кӧдӱрери.

«Звезда Алтая» газетке элбек јетирӱлер эдетен эп-арга болуп, су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ балдарлу билелердиҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедер јаан учурлу керекте окылу јаҥныҥ органдарын, граждан обществоны ла бизнес-структураларды бириктиреечи бӧлӱк болоры сӱреен керектӱ деп айдарга јараар.

Јондык ӱлекердиҥ таныш-тырузында республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Наталья Екеева, кенек балдардыҥ ада-энелериниҥ «ВОРДИ» деген организациязыныҥ талалык бӧлӱгиниҥ председатели Анна Казанцева, ӱредӱликтиҥ чыҥдыйын баалаар республикан тӧс јердиҥ инклюзивный ӱредӱ аайынча специалисти Евгения Чирва, АР-дыҥ депутады, Социальный страхованиениҥ фондыныҥ талалык бӧлӱгиниҥ управляющийи Светлана Кудрявцева, каргандардыҥ ла кенектердиҥ 3-чи таҥмалу республикан тура-интернадыныҥ јааныныҥ текши сурактар аайынча ордынчызы Светлана Боконокова туружып, куучын айттылар.

Наталья Екееваныҥ аҥылап темдектегениле, бу јакшынак баштаҥкай ичкери јолын да, јӧмӧлтӧни де кыйалтазы јогынаҥ аларында алаҥзу јок. «Мындый ӱлекерде эҥ ле учурлузы — бу ууламјыда кӧнӱ иштеп јаткандарга: окылу јаҥга да, ада-энелерге де, ончо учреждениелерге де биригип, бирлик амадула, кӱӱн-санаала ӧмӧ-јӧмӧ, тӧзӧмӧлдӱ иштеери. Ончозы чук, ӧмӧ-јӧмӧ каруулу ишти туура салбай, бӱгӱнги кӱнде бӱдӱретенин кыракы шӱӱжер ле онойдо ло јаба-јуба тӧзӧмӧлдӱ иштеери керектӱ» — деп, Наталья Михайловна чокымдап айтты.

Светлана Кудрявцеваныҥ айтканыла, башка-башка ведом-стволордо кӧп тоолу ӱлекерлер бар. Је бу ӱлекердиҥ ады да солун — «Перезагрузка». Бӱгӱн кӧп улус «биске, байла, кажы ла балага једерге, болужарга кӧрӱмисти солыыр керек» деген шӱӱлтеге келеринде алаҥзу јок. Темдектезе, таланыҥ тӧс калазында, аймактардыҥ тӧс јурттарында бу категорияга кирип турган улусла, билелерле кандый бир иш ӧдӱп те турган болзо, је ыраак јурттардагы ада-энелерге, билелерге јетпей турганыс карамду. Ол бу ӱлекер ажыра чокым ла керектӱ болуш ончо билелерге, ада-энелерге јетсин деп кӱӱнзеди.

«Перезагрузка» ӱлекердиҥ таныштырузында онойдо ок  Россияныҥ Јондык палатазыныҥ турчызы, Алтай Республиканыҥ Журналисттер биригӱзиниҥ председа-тели Б. Алушкин, медико-социальный экспертизаныҥ Алтай Республика аайынча тӧс бюрозыныҥ башкараачызы, медико-социальный экспертиза аайынча баш эксперт Е. Еркинова, су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ балдардыҥ ла јаш корболордыҥ республикан реабили-тационный тӧс јериниҥ јааны Н. Езенева ла оноҥ до ӧскӧ улус туружып, шӱӱлтелерин айттылар.

Учында «Перезагрузка» деген јондык ӱлекердиҥ таныштырузыныҥ туружаачылары балдарыныҥ су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ билелерге удура барып, чокым болушты, ајаруны, килемјини ӧйинде ле билгир јетирери тӧс сурак деп шӱӱлтени бирлик кӱӱн-тапла јараттылар.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина