Сакылталу јолдыҥ ачылтазы

09.07.2019

Јаан изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ удурумга башчызы Олег Хорохордин Россия Федерацияныҥ башкарузыныҥ председателиниҥ тергеебиске ишмекчи јол-јорыкла келип јӱрген ордынчызы Максим Акимовло кожо Чуйдыҥ јолыныҥ бежинчи пусковой участогын ачкан.

Тергеебиске келген јаан јамылу кижи федерал башкаруда транспортный инфраструктураныҥ ӧзӱминиҥ, јол ээлемниҥ, почтаныҥ колбузыныҥ, телекоммуникациялардыҥ ла инновациялардыҥ сурактары учун каруулу.

Бу участокто республика ичинде баштапкы эки кат јол-развязка тудулган. Ол јолло аэропорттоҥ Горно-Алтайскка једер арга бар. Кӧдӱриҥилӱ ачылтада анайда ок јол јазаары аайынча федерал агентствоныҥ башкараачызы Андрей Костюк, «Алтай» Упрдордыҥ јааны Ярослав Долинский, Барнаулдыҥ јолдор тудар 4-чи таҥмалу башкартузыныҥ генеральный директоры Николай Данилин база турушкандар.

«Јаҥы јол – ол јаҥы транспортный јеткилдеш, јӱрӱмниҥ јаҥы чыҥдыйы. Мындый јараш јерде чындаптаҥ ла озо ло баштап эмдиги ӧйдиҥ јараш јолдорын тудар керек. Туристтер бери кӧптӧҥ келзин деп, инфраструктураны јарандырар деген шӱӱлте тӧс шӱӱлте эмес, бу база учурлу, — јаҥы иштеер јерлер, тӱрген јорыктаар аргалар тӧзӧӧри тӧс шӱӱлте болуп јат. Озо ло баштап, мында јадып турган улуска бу јол јаҥы аргалар ла јӱрӱмниҥ јаҥы чыҥдыйын берер.

Јолдор јогынаҥ олор болбос. Мен јеткер јок јол-јорык, јондык транспорттыҥ ижи ле улустыҥ кӱнӱҥги сайын јӱрӱми керегинде айдадым» — деп, Максим Акимов куучындаган.

Олег Хорохордин Чуйдыҥ јолы Алтай Республиканыҥ тӧс транспортный тамыры болгонын темдектеген. Бу јолло улус ла коштор тартар кӧлӱктер јӱрет, ол тоодо Монголия ла Китай јаар. Јол бу ороондорло бастыра Сибирьди бириктирет. Удурумга башчы туристический сезондо бу јолдогы јорыкташтыҥ кеми бир кӱнде 25 муҥ кӧлӱкке једе берип турганын айткан. Јолдыҥ республикага кирер гран-кыйунаҥ ала Себи-Оозына јетире бӧлӱги кӧлӱктерле толо болгонын, анчада ла јай ӧйинде, ол база айткан. Мынаҥ улам јолдо пробкалар боло берет, аварийный айалгалар кӧптӧйт.

«Јолдыҥ јаҥы ачылган бӧлӱги кӧлӱктер ӧткӱрер арганы јаандадар. Анайда ок јаҥы јол аэропорт ло Горно-Алтайск ортодо транспортный коридорды ачар, экологический айалганы јарандырар, јолдо јеткер болдыртпазыныҥ кемин бийиктедер ле Горно-Алтайсктӧӧн лӧ республиканыҥ тӱштӱк јанындӧӧн барып јаткан кӧлӱктерге Майманы тууразыла ӧдӧр арга берер» — деп, Олег Хорохордин айткан.

Бу участок Майманы тууразыла ӧдӧтӧн текши узуны 11 километр јолдыҥ башталганы болуп јат. Ол келер јылда тудулып башталар. Тургуза ӧйдӧ оныҥ проектно-сметный документациязы белетелет деп, удурумга башчы айткан. Тургуза ӧйдӧ Чуйдыҥ јолыныҥ сегис километри Майма јурттыҥ ичиле ӧдӧт. Јолды јурттыҥ тууразыла ӧткӱрери керегинде јӧп јербойыныҥ улузыныҥ баштануларыныҥ кийнинеҥ јӧптӧлгӧн болгон. Бу ӱлекерле колбулу тӧс иштер 2017 јылда башталган.

«Алтай» Упрдордыҥ јааны Ярослав Долинский экинчи технический категориялу, тӧрт полосалу јол тудулганын чокымдаган. Јолдыҥ јаҥы ачылган участогыныҥ узуны 3 километр. Мында республика ичинде баштапкы эки кат развязка бар. Јолдыҥ ортозыла осевой барьерный чеден-ограждение јазалган. Мынызы удура келип јаткан кӧлӱкле табарышпайтан арга берет. Караҥуйда кӱйер искусственный јарыткыштар база тургузылган.

РФ-тыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Максим Акимовтыҥ айтканыла болзо, эҥ јуук беш сезондо јолдыҥ ээлемине салынатан инвестициялардыҥ кеми ӱч катапка кӧптӧӧр. Куучын озо ло баштап тергеелик јолдор керегинде ӧдӧт. Федерал бюджеттеҥ чыгарылатан акча-манаттыҥ кеми 11 миллиард салковойго једе берер.

«Тергеелик јолдорго ууламјылалатан акчаныҥ кеми ӱч катапка кӧптӧӧр. Бу ишти чыҥдый эдер керек деп бодойдым. Кийнинде ол учун уйатту болбозын деп. Улус федерал јолдоҥ тергеелик јолго кӧчӱп јада, аҥыланышты сеспезин деп. Республиканыҥ башкараачыларыла бир командада иштеп тура, бис бу суракты чечериске бӱдедим. Россияныҥ президентиниҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ јӧбиниҥ шылтузында тергеелик јолдор јазаар иштерге акча табылган. Оныҥ учун республиканыҥ јол бӧлӱги учун јаҥыс ла сӱӱнер керек» — деп, Максим Акимов айткан.

Кӧдӱриҥилӱ ачылта ӧйинде јолдор јазаар бӧлӱктиҥ ишчилерине ведомственный кайралдар табыштырылган. Ол тоодо РФ-тыҥ транспорт аайынча министриниҥ Быйаны, јол јазаары аайынча федерал агентствоныҥ Быйанду самаралары, Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамоталары ла Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ Быйанду самаралары.

Бу ла кӱнде Максим Акимов 112 системаныҥ республикан тӧс јеринде болуп, андагы иштеер айалгаларды кӧргӧн. Бу тӧс јер экстренный оперативный службалардыҥ «112» бирлик номери аайынча айттыруларла иштейт. Андагы операторлорго телефон ажыра бир ле сменада 700-ке јуук јетирӱ келет.

Ээчий токтоду «Майма аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ МФЦ-зында болгон. Вице-премьер МФЦ-ныҥ системазыныҥ ижиниҥ аҥылуларыла танышкан.

Максим Акимов «Јеткер јок кала» деп аппаратно-программный комплексте (Горно-Алтайсктыҥ диспетчерскийи) база болгон. Бу Сибирьде баштапкы мындый комплекс болуп јат. Ол јӱзӱн-башка чочыдулу айалгаларга ајару эдер, олорло колбулу иштер ӧткӱрер амадула тӧзӧлгӧн. Бу ӱлекер аайынча калада гидрометеорологический пост тургузылган. Ол јаандаган суулардыҥ айалгазын ајаруда тудат. Анайда ок јердиҥ силкинижин темдектеер датчик, аркаларда ӧрттӧрдиҥ мониторингин ӧткӱрер стационарный камералар, оромдордо эл-јонго кандый бир чочыдулу айалгалар керегинде јетирӱ эдер јазалдар база тургузылган. Кӧп квартиралу туралар чочыдулу айалгалар болзо, улуска јетирӱ эдер «санаалу домофондорло» јеткилделген.

М. Акимов республиканыҥ тӧс калазында Коммунистический проспектти ле Чорос-Гуркинниҥ оромын бириктирип турган јолдордыҥ бирӱзинде (Пенсионный фондтыҥ туразыныҥ јаныла барган јол) јол јазаар иштер чыҥдый ӧдӱп турган ба деп, база шиҥдеген.

Ээчий токтоду Россияныҥ почтазыныҥ Горно-Алтайсктагы бӧлӱгинде болгон. Вице-премьер анда улусла куучындажып, олордыҥ бу службаныҥ ижиниҥ чыҥдыйын бийиктедерге нени эдер керек деген шӱӱлтелерин уккан.

Бу туштажулар јол-јорыктыҥ программазында озолондыра темдектелген болгон. Максим Акимов Алтай Республиканыҥ Алтай крайла гран-кыйузына јетире барып, анда токтоду база эткен.

К. ЯШЕВ

А. ТЫРЫШКИННИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина