Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Иш ӧмӧ-јӧмӧ ӧдӱп јат

16.07.2019

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ jааны Леонид Щучинов јаан изӱ айдыҥ 11-чи кӱнинде пресс-конференция ӧткӱрип, элбек jетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине 2019 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында Алтай Республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды шиҥжӱде тударын jеткилдеери канайда тӧзӧлгӧни керегинде куучындаган. Бӱгӱн бу пресс-конференциядаҥ белетелген бичимелди jарлап турубыс.

Республиканыҥ государственный баш санитар врачы пресс-конференцияда оныҥ башкарып турган ведомствозы тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды туура салбас ајаруда тудуп јат деп темдектеген. Роспотребшиҥжӱ кӱнӱҥ сайынгы ижинде республикада санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын ла эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырарын кичееп, ороонныҥ президенти Владимир Путинниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде кол салган  «Национальный ууламјылар ла Россия Федерацияныҥ ичкери ӧзӱминиҥ 2024 јылга јетире иштери керегинде» 204 таҥмалу јасакты јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдейт.

«2018 јылда Россия Федерацияда эл-јонныҥ јадын-јӱрӱминиҥ санитарно-эпидемиологический айалгазы керегинде» государственный докладтыҥ јетирӱлериле болзо, бистиҥ республика атмосферный кейдиҥ чыҥдыйыла 1-кы ранговый јерде турат. Ичер сууныҥ чыҥдыйыла 7-чи, јердиҥ кыртыжыныҥ чыҥдыйыла 13-чи ранговый јерлерде турат деп, пресс-конференцияда айдылган.

2019 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында Алтай Республиканыҥ јеринде турумкай санитарно-эпидемиологический айалга јеткилделген. Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузы республиканыҥ удурумга башчызыла, Эл Курултайдыҥ спикериле, баш федерал инспекторло, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ башчыларыла, јондык организацияларла, прокуратурала, аргачылыкла јуук колбуда иштейт.

2019 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында јаҥныҥ органдарыныҥ шӱӱжӱзине 586 сурак чыгарылган. 2018 јылда 530 сурак болгон эди.  Роспотребшиҥжӱниҥ баштаҥкайы аайынча јербойында бойы башкарынарыныҥ органдары кеминде 15 документ јӧптӧлгӧн. Санитар-эпидемиологиялык айалгаларды болдыртпас камыстардыҥ јуундарында 60 сурак кӧрӱлген. Ол сурактар аайынча су-кадыкты корыырына ла республикада санитар-эпидемиологиялык јакшы айалганы тыҥыдарына ууламјылалган иштер јӧптӧлгӧн.

Чума ооруныҥ ар-бӱткендик очагында эпидайалга коомойтыбазын деп, оны болдыртпазына керектӱ темдектелген иштер ӧткӱрилет. Бу ууламјыда Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ ишчилери ӧрӧлӧй турган федерал службала, Саратов каланыҥ «Микроб» деген РосНИПЧИ институдыла, чумала тартыжарыныҥ Иркутсктагы институдыла јуук колбулар тудуп, ӧмӧ-јӧмӧ иштеп јадылар.

Чума ооруны болдыртпазы аайынча  Алтайдагы станцияныҥ ишчилери јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ ала Монгол јеринде   иштер ӧткӱрет. Роспотребшиҥжӱниҥ  ишчилери Кош-Агаш аймактыҥ муниципалитединиҥ ишчилериле кожо турлулар сайын јорыктап, јартамалду иштер ӧткӱрет.

2014 јылдаҥ ала Монголиядаҥ Россия Федерацияга келип турган улустыҥ ла транспорттыҥ тоозы эки катапка кӧптӧгӧнин темдектеер керек. 2014-2018 јылдарда «Ташанта» МАПП-та инфекционный оорулар бар ба деп,  250 муҥ кижи шиҥделген. 2019 јылдыҥ баштапкы алты айында шиҥделген улустыҥ тоозы – 21043. Бу тоо ӧткӧн јылдыйына кӧрӧ 4 процентке кӧп болуп јат. Инфекционный оорулу улус темдектелбеген.

Алтай Республиканыҥ јеринде Су-кадыктыҥ телекейлик кӱнине, Таҥкы јогыныҥ телекейлик кӱнине учурлалган керек-јарактар ӧткӱрилген.

Аргачылык биригӱле, јондыкла ӧмӧ-јӧмӧ иштер улалганча. Организациялардыҥ ла предприятиелердиҥ башкараачыларыла, аргачыларла 32 јуун ӧткӱрилген. 2019 јылда аргачыларга «Ачык эжиктердиҥ кӱндери» ӧткӧн. Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ ӧткӱрип турган ижи службаныҥ окылу сайтында кӱнӱҥ сайын, газеттерде бичилет, јербойыныҥ телекӧрӱлтезинде кӧргӱзилет ле радио ажыра айдылат.

Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилери кӧп улус јуулган 24 керек-јаракта, ол тоодо «Алтайдыҥ аржандары», Јеҥӱниҥ кӱни, олимпиада, ӧскӧ дӧ керек-јарактар ӧдӧр ӧйдӧ турумкай санитар-эпидемиологический айалга болорын јеткилдеген. Туристический сезонло колбой јолдыҥ јанында турган ашканалар, магазиндер ле кафелер шиҥделет. Анайып, 10 рейд ӧткӱрилген ле 88 объект шиҥделген.

Бӱдӱрген иштердиҥ шылтузында санитар-эпидемиологиялык айалгалар бӱгӱнги кӱнде республикада јакшы кеминде артканча. Атмосферный кейдиҥ чыҥдыйы кем јок. Кейдиҥ 298 пробазы шиҥделген, санитарный некелтелерге келишпей турганы јок.

Ичер сууныҥ чыҥдыйы база бийик кеминде. Роспотребшиҥжӱ бу ууламјыда јаантайын шиҥжӱ иштер ӧткӱрет. Ичер сууныҥ чыҥдыйы јакшы да болзо, ичер суула јеткилдеп турган јерлердиҥ кезиги антисанитарный айалгада болот. 106 скважина лицензия јок иштейт. Скважиналарды керектӱ некелтелерге келиштирте јетирериле колбулу курч сурактар анчада ла Майма, Турачак, Чамал, Улаган, Оҥдой ла Кан-Оозы аймактарда турат.

2019 јылда Роспотребшиҥжӱ 7 штраф салган, јаргыларга 83 скважина аайынча материалдар аткарылган. Јаргыныҥ 55 скважинала колбой чыгарган јӧбин ајаруда тудат.

Сӱрее-чӧптиҥ сурагы тергеебисте курч болуп артканча. Сӱрее-чӧптӧҥ арутаары аайынча иштердиҥ мониторингиниҥ кӧргӱскениле, 2019 јыл башталганынаҥ ала республикада јарабас 1604 јерде ташталган текши кеми 22,251 тонна сӱрее-чӧп јоголтылган. Ээзи јок 1706 јошкын ийт тудулган. Јасакберимди бусканы учун 1110 кижи административный каруузына тургузылган.

Кӧп саба муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ санитарный аруташ аайынча иш јаантайын ӧткӱрилбейт.

Республиканыҥ тӧс калазында контейнерлердеҥ кату коммунальный таштанчыларды тартып апарар иштиҥ сурагы курч болуп артканча.  Контейнерлер турган кӧп саба площадкаларда контейнерлерди айландыра чедендер јок. Јуулган сӱрее-чӧпти ийттер апарып, јер сайын таштайт.

Текши республиканы алар болзо, бисте бастыра сӱрее-чӧп таштаар 90 јер бар. Олордоҥ јӱк ле 28-зинде СЭЗ бар.

Республикада улусты ийттер тиштеп турган учуралдардыҥ тоозы астабайт. Ийттерге тиштедип, медишчилердеҥ болуш сурагандардыҥ текши тоозы 368 кижи. 2018 јылдыҥ бу ок ӧйинде бу тоо 342 болгон эди.

2019 јылдыҥ баштапкы јарымјылдыгында аш-курсак чыгарып ла садып турган 185 объект шиҥделген. Лабораторно-инструментальный эп-аргаларды тузаланып ӧткӱрген шиҥжӱлердиҥ шылтузында табылган 795 бузуш јоголтылган. Текши кеми 670 муҥ салковойго 156 административный штраф салынган. Эл-јонды ашкарарыныҥ ла садуныҥ 5 объегиниҥ ижи токтодылган.

Ӧрӧ темдектелген ӧйдиҥ туркунына Алтай Республикада 14605 бала амыраган. Олордоҥ 10068 бала су-кадыкты орныктырар јайгы учреждениелерде амыраган, 4537 бала походтордо ло экскурсияларда болгон, 77 бала Россияныҥ јеринде талайлардыҥ јараттарына амырап јӱрген, 174 бала Алтайский крайдыҥ санаторийлеринде амыраган.

Ӧткӱрилген профилактикалык иштердиҥ шылтузында балдар амыраар јерлерде болчомдорды шалја тиштеген учуралдар темдектелбеген.

Балдардыҥ јайгы амыралтазыныҥ баштапкы сменазы ӧйинде 153 учреждениеде лабораторный эп-аргалар тузаланып, шиҥжӱ иштер ӧткӱрилген. Санитарный јасакберимди бускан учуралдар јоголтылган.

Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузы тергеениҥ школдорын јаҥы ӱредӱлӱ јылга белетеери аайынча суракты аҥылу ајаруда тудат. 2019-2020 ӱредӱлӱ јылда текшиӱредӱлӱ 182 организация иштеерин темдектейт. Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ, муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ берген јетирӱлериле, 35 школдо ло балдардыҥ 22 садигинде јазал ла тудум иштер ӧткӱрери темдектелген. Бу иштер 26 организацияда ӧдӧт, 13 организацияда ол иш тӱгенип калган, 18 ӱредӱлӱ организацияда иштер башталбаган да.

Пресс-конференцияда Роспот-ребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузы бизнести шиҥдеерин астатканы керегинде база айдылган.

2019 јылда Алтай Республиканыҥ јеринде турумкай эпидемический айалга кичеелет. Дифтериядый, корьдый, столбняктый, краснухадый, полиомиелиттий, чумадый, туляремиядый, сибирский язвадый оорулар темдектелбеген. Бу ок ӧйдӧ эл-јон ортодо ич-карын оорыган учуралдар кӧптӧгӧн.

2019 јылдыҥ баштапкы алты айында ВИЧ-инфекцияла баштапкы катап оорыган 54 кижи темдектелген.

Тузаланаачылардыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча иш улалганча. 2019 јылдыҥ баштапкы алты айында јондык приемныйга 703, Роспотребшиҥжӱниҥ кызу линиязына 707 кижи баштанган. 130 кижи Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузыныҥ јаанына, оныҥ ордынчызына, территориальный бӧлӱктердиҥ јаандарына баштанган. Јаҥжыкканы аайынча кӧп саба баштанулар розничный садула колбулу. Оны ээчий сӱрее-чӧпти јуунадарыла, ЖКХ-ныҥ јеткилдештериле, јадар айалгаларла колбулу баштанулар турат.

Леонид Щучинов пресс-конференцияны тӱгезип јадала, Роспотребшиҥжӱниҥ башкар-тузыныҥ специалисттериниҥ алдында тергееде санитар-эпидемиологиялык айалгаларды буспазын јеткилдеери ле эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин јарандырары, мынаҥ  да озо чылап, тӧс иштердиҥ бирӱзи болуп артып јат деп темдектеген ле журналисттердиҥ сурактарына каруулар јандырган.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина