Алтайдын Чолмоны

Эл-јонго чыҥдый болуш јетирилет

19.07.2019

Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ  Алтай Республикадагы тергеелик кӧмзӧзи (ТФОМС) быјыл тӧзӧлгӧнинеҥ ала јирме беш јылдыгын темдектеген. Юбилейге учурлалган кӧдӱриҥилӱ јуун бу кӱндерде П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда ӧткӧн. Јуунныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ удурумга башкараачызы Олег Хорохордин ле Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов туружып, ОМС-тыҥ ишчилерин олордыҥ профессионал байрамыла уткыгандар.

Јирме беш јылга ӧткӧн јол

Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ тергеелик кӧмзӧлӧриниҥ тӧс иштери — эл-јонго јетирип турган јал тӧлӧбӧс медболуштыҥ чыҥдыйын бийиктедери аайынча ла оны тузаланарыныҥ аргаларын элбедери керегинде оныҥ директоры Ольга Корчуганова бу јуукта бистиҥ газетке берген интервьюзында элбеде куучындаган эди. Ол јанынаҥ фондтыҥ башкараачызы театрда болгон кӧдӱриҥилӱ јуунда база айткан. Оныҥ учун бӱгӱн куучын-эрмекке ойто катап бурулып, оныҥ јӱк ле тӧс деген ууламјыларына токтойлы.

О. Корчуганова башкарып турган ӧмӧлигиниҥ ветерандарын, бӱгӱнги кӱнде иштеп турган ишчилерин ле су-кадыкты корыыр бӧлӱктиҥ бастыра эмчилерин байрамла уткып, «Ӧткӧн чактыҥ 90-чы јылдарыныҥ башталганында бистиҥ ороондо кыйалтазы јок медициналык страхование тӧзӧлип турган ӧйлӧрдӧ Россияныҥ кажы ла тергеези кӧмзӧзин бойыныҥ акчазыла тӧзӧгӧн, тергеелердиҥ акча јанынаҥ айалгазы дезе тӱҥей эмес болгон ло бу ОМС-тыҥ тергеелик программаларын бӱдӱрерине јаан салтарын јетирген. 2013 јылдаҥ бери дезе бу программалар кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ федерал кӧмзӧзинеҥ кижи бажына чоттолгон бирлик ээжилерле тергеелик кӧмзӧгӧ тӱшкен акчадаҥ јеткилделип јат» деп айткан. Ольга Алексеевна анайда ок ОМС-тыҥ тергеелик программазы тургуза ӧйдӧ дефицит јок, толо кеминде јеткилделип јат, ого берилип турган акчаныҥ кеми кӧптӧгӧн деп аҥылаган. Анайып, 2014 јылда республиканыҥ ТФОМС-ына берилген субвенция акчаныҥ кеми 2 миллиард 517,8 миллион салковой болгон болзо, 2019 јылда дезе 4 миллиард 556,1 миллион салковойго јетире кӧдӱрилген.

Текши јеткилдештиҥ кеми 1,8 катапка кӧптӧгӧн деп айдар керек. Быјылгы јылда улуска акча тӧлӧбӧс медициналык болуш јетирериниҥ государстволык гарантияларыныҥ тергеелик программазыныҥ текши акчазыныҥ јетен сегис проценти кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ акчазы болуп јат. Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ тергеелик программазы аайынча эдилген медболуштыҥ јаҥы бӱдӱмдери јылдаҥ јылга элбеп јат. Баштапкы јылдарда тергеелик программа јал тӧлӧбӧс медболуштыҥ сӱрекей ас кемин јеткилдеген болзо, тургуза ӧйдӧ бого профилактикалык медшиҥжӱлер ле јаан улустыҥ ла балдардыҥ диспансеризациязы, гемодиализ, ЭКО (экстракорпоральное оплодотворение), баалу-чуулу медициналык шиҥжӱлер ӧткӱрери, тӱрген медболуш, бийик технологиялык медболуш (ВМП), медициналык орныктыру эмдеш, гериатрия (јаан јашту улустыҥ су-кадыгын кичеери) ла башка-башка ууламјыларлу ӧскӧ дӧ болуштар кожулган деп айдар керек.

Кыйалтазы јок медстрахованиениҥ Алтай Республикадагы тергеелик кӧмзӧзиниҥ директоры бийик технологиялу медболуш олорго мынаҥ озо јӱк ле федерал бюджеттеҥ јетирилген болгон деген. 2014 јылдаҥ бери дезе ол ОМС-тыҥ тӧзӧлгӧ программазына кийдирилген. 2014 јылда Алтай Республиканыҥ эмчилиги эки ууламјыда – јӱрек-тамырдыҥ хирургиязында ла травматология-ортопедияда бийик технологиялык медболушты тузаланып баштаган. ВМП-ныҥ ОМС-тыҥ тергеелик программазыла јеткилделген бӱдӱмдери јылдаҥ јылга элбеп јат. Мынаҥ озо оору улус су-кадыкты корыыр федерал учреждениелерде очередин сакып, јылдарга туратан болгон, сакып болбой, корогондоры да ас эмес. 2014 јылда ОМС-тыҥ чодыла бийик технологиялу медболуш јетирген 106 учурал болгон ло бого 15 миллион салковой акча чыгарылган болзо, 2018 јылда ВМП јетирген 765 учурал болгон, бого чыгарылган акчаныҥ кеми 124 миллион 261,0 муҥ салковойго јеткен. Олордоҥ 314 учуралда ВМП тергеелер ортодогы чоттошторло ӧткӧн. Чокымдап айтса, ВМП јетирери беш јылга беш катапка кӧптӧгӧн лӧ оны акчала јеткилдеери сегис катапка бийиктеген деп айткан. Медболуштыҥ ЭКО деген бӱдӱми мынаҥ озо улустыҥ таҥынаҥ акчазыла эдилетен болгон. Је ӱч јыл мынаҥ кайра ЭКО кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ тӧзӧлгӧ программазына кийдирилген. 2018 јылда ОМС-таҥ ЭКО-ны эдерге чыгарган акчаныҥ кеми, 2016 јылга кӧрӧ, сегис катапка кӧптӧгӧн деп айткан.

Бӱгӱнги кӱнде кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ тергеелик кӧмзӧзиниҥ ӧмӧлигинде 39 кижи иштеп јат. Олорго мында ишти чыҥдый бӱдӱрер јакшынак айалгалар тӧзӧлгӧн. 2016 јылдаҥ ала 2019 јылдыҥ 1-кы кварталына јетире текши баазы 77 млн 750,5

уҥ салковойдыҥ баазына турар 86 медициналык јазал (операционный, лабораторный, эндоскопический медјазалдар, реанимационный, ультразвуковой, рентгенологический ле оноҥ до ӧскӧ аппаратура) алылган. Јети медјазал (ИВЛ (ӧкпӧниҥ ижине болушту аппарат), рентген аппараттар) 4 миллион 597,0 муҥ салковойго јазалган. 41 медишчи ӱзеери профессионал ӱредӱ алган, ого 435,0 муҥ салковой акча чыгымдалган.

Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ Алтай Республикадагы тергеелик кӧмзӧзи, ОМС-тыҥ федерал кӧмзӧзиниҥ башкартузыла, јӱрӱмдик ле тӧс учурлу јаан ӱлекерлерде туружат. Быјылгы јылдаҥ ала «Су-кадыкты корыыры» ла «Демография» деген ӱлекерлер аайынча јаан иштер ӧдӧт. Бӱгӱнги кӱнде «Онкологиялык ооруларла тартыжары» деген тергеелик ӱлекерге јаан ајару эдилет, мындый ооруларды эрте таныырына ла эмдеерине ОМС-тыҥ программазы аайынча чыгарган акча билдирлӱ кӧптӧгӧн. Јӱрек-тамырлардыҥ ооруларына мында база јаан ајару эдилет.

Ийде-кӱчтӱ ӧмӧлик

Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ молјуларын удурумга бӱдӱрип турган Олег Хорохордин Кыйалтазы јок медстрахованиениҥ тергеелик кӧмзӧзиниҥ ишчилерин юбилейлик байрамыла уткып тура, бу кӧмзӧ бистиҥ республикада эл-јонго акча тӧлӧбӧзинеҥ чыҥдый медицинский болуш јетирер амадула тӧзӧлгӧн деп айткан. Ол: «Слер јирме беш јылдыҥ туркунына бу ишти ак-чек бӱдӱрип јадыгар. Улуска медболуш јетирерин јаантайын бойыгардыҥ ајаругарда тудуп, ОМС-тыҥ ижи бийик турулталарлу болзын деп јеткилдейдигер. Тергеелик кӧмзӧниҥ бюджеди јылдаҥ јылга бийиктеп јат. Быјыл оныҥ кеми 4,7 миллиард салковойго јеткен. Айдарда, республикада јаткан эл-јон бойлорыныҥ полистерин тузаланып, чыҥдый медицинский болуш алар. Олор анайда ок бийик технологиялу баалу-чуулу операцияларды база эттиртер аргалу. ОМС-тыҥ тергеелик кӧмзӧзинде билгири бийик профессионалдар иштеп јат. Мындый ӧмӧлик уур ла кӱч иштерди јаантайын јеҥип чыгар ийде-кӱчтӱ. Слер мынаҥ да ары эл-јонныҥ су-кадыгын тыҥыдарга кичеенип иштееригер деп бӱдӱп јадырым» – деген.

Кӧдӱриҥилӱ јуунда Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ тергеелик кӧмзӧзиниҥ ишчилерин байрамла анайда ок парламенттиҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов, иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министр Адар Сумин, тергеениҥ предприятиелериниҥ ле организацияларыныҥ чыгартулу улузы уткыгандар. Узак јылдарга ак-чек ле једимдӱ иштеген ишчилерге кайралдар ла сыйлар табыштырылган. Кыйалтазы јок медстрахованиениҥ федерал кӧмзӧзиниҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын ОМС-тыҥ бӧлӱгиниҥ јаандары Надежда Ким ле Наталья Тадыкина алгандар.

Кыйалтазы јок медициналык страхованиениҥ федерал кӧмзӧзиниҥ башкартузыныҥ Быйаны ОМС-тыҥ тергеелик кӧмзӧзиниҥ директоры Ольга Корчугановага, директордыҥ ордынчызы Оксана Носковага, кӧмзӧниҥ шоферы Андрей Брыляковко јарлалган. Алтай Республиканыҥ ла оныҥ албатызыныҥ адына ат-нерелӱ иш бӱдӱрген, республиканыҥ производстводогы ийде-кӱчин тыҥыдарында ла јондык иштерде эрчимдӱ туружып, бийик кӱӱн-табын кӧргӱскени учун республикан эмчиликтиҥ онкология аайынча тӧс јериниҥ врач-онкологы, Россияныҥ нерелӱ врачы, Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ ассоциациязыныҥ турчызы Роза Пустогачева дезе тергеениҥ эҥ бийик кайралыла — «Таҥ Чолмон» орденле кайралдаткан.

Кӧдӱриҥилӱ јуунда Россия Федерацияныҥ нерелӱ артизи Болот Байрышевтиҥ, Алтай Республиканыҥ нерелӱ артисттери Марина Вялкованыҥ ла Эмиль Толкочековтыҥ сӱрлӱ кожоҥдоры јаҥыланган. Кожоҥныҥ ла бијениҥ «Алтам» театрыныҥ, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжтиҥ «Шуну» ансамблиниҥ јаркынду бијелери кӧргӱзилген.

П. КАБАР