Алтайдын Чолмоны

Килемјиле толгон јӱректер

26.07.2019

Ирина Шипунова јаштаҥ ала јалакай јӱректӱ, улуска јаантайын јакшы эдип, олорды сӱӱндирип турар јӱткимелдӱ болгон: карганактарга јол кечерге болужар, эжик ачып берер, тудунчагын јетирижип берер… Текши ижи садула колбулу да болзо, агару кӱӱни јылыйбай, јол алынып, ичкери чыккан.

Ирина Оҥдой јуртта чыккан-ӧскӧн. Мындагы ла орто школдо ӱренген. Оныҥ кийнинде Горно-Алтайсктагы государстволык университетте психолого-педагогикалык факультетте ӱренген. Текши ӱредӱзиле коштой ол «јонјӱрӱмдик иш» деп ӱредӱ алган.

Калада ол тушта бойыныҥ кӱӱниле килемјилик иштер бӱдӱрер кыймыгу ӧзӱп, тыҥып јаткан ӧйлӧр болгон. Ирина мындый иштер бӱдӱрип турган улуска биригип, јаҥыскан артып калган карганактарга болужып баштаган. Балдар олордыҥ айылдарына барып, јунарын јунуп, арчыырын арчып, курсак-тамак экелип, керек дезе јаанактарла куучындажып, олордыҥ јӱрӱми керегинде узак отурып, угуп турар болгон. Јииттер јаҥыскан улусты ајарулу угуп, олорло кожо отурганы да каргандарга јаан јӧмӧлтӧ лӧ сӱӱнчи болгонын оҥдогон.

Бу килемјилик ӧмӧликте тегин ле улус болгон: кӧп сабада школдыҥ ӱренчиктери, 30 јаштаҥ ашкандар ла онойдо ок бойлоры да јаанап калган улус, студенттер нениҥ де учун ас болгон. Канча кире ӧйгӧ мынайда иштеп келеле, башкараачызы башка јерге кӧчӧ берерде, иш эмеш тутай берген. Је ондый да болзо, јалакай јӱректӱ јииттер — тӧрт кыс ла бир уул — база бир эмеш ӧйгӧ албаданып, бар-јогыла улуска болушкан. Ӱредӱниҥ 3-4 курстарында бу јанынаҥ иш чек токтой берген.

Ирина бойыныҥ ӱредӱзин божодып, тӧрӧл Оҥдойго јанып, школдо иштеер амаду тургускан болгон. Је ишмекчи јолын ол калада баштаган. Ондо улустыҥ кылык-јаҥы да, кӧрӱми де эмеш башка деп билдирген, иш те ичине кирбей барган. Онойып, Ирина бойыныҥ алдында иштеер деп, кичӱ тӧрӧлине јанган. Мында ол јаан эмес саду ачып, амыр иштей берген.

Магазин јадын-јӱрӱмине керектӱ акча-манат экелип турды. Је ӧзӧк-буурына та не де јетпей турганы там ла јартала берген. Јӱрегин угуп, буурзак, јалакай эпши улуска болуш эдерге эҥ ле јеҥил деген алтамнаҥ баштады. Бӱгӱнги кӱнде кийим-тудум арбынду эдилип, садылып јат, арга-чакту кезик улус, чынынча айтса, кереги јок, айылда чаптык болуп калган јакшы ла бӱдӱмдӱ кийимин чачып, ӧртӧп тӧ салат. Арга-чагы јетпей турган улус дезе тыҥ керектӱзин де алып болбой јат. Онойып, Ирина бир кӱн кийимдерин ылгаштырып, кереги јогын, балазыныҥ оогоштоп калган дегендерин јууп, «Акча тӧлӧбӧзинеҥ алып, кийигер» деп бичик тагып, магазининиҥ тыштында столго чогуп салган.

Баштап тарый эпшиниҥ бу баштаҥкайын кӧп улус јаман кӧрӱп, ого кату-кезем сӧстӧр дӧ айдып турар болгон. Је керексиген улус эпјоксынып та болзо, бирдеҥ-экидеҥ келип, јараган кийимдерди алып баштаган. Олордыҥ «чынyаҥ ла акча тӧлӧбӧзинеҥ бе?» деген сурактары Иринага эмдиги ӧйдӧ улус јакшы керектерге бӱтпей турганын база катап кӧргӱсти.

Јалакай эпшиниҥ кийимдери неделе кире ӧйдиҥ туркунына јаҥы ээлерин табып алган. Ирина, мыны кӧрӱп, WhatsApp-та «Јарлар, Оҥдой» деген группа ажыра јерлештерине баштану эткен. Ондо ол улусты «кӱч айалгада болгон билелердиҥ балдарын школго белетеп болужалы» деп кычырган. Јонјӱрӱмдик корулаш аайынча службалар бу јанынаҥ эрчимдӱ иштеп те турган болзо, бастыра билелерге олордыҥ кӱчи јетпей турган эмей. Ӱзеери текши аймакты алза, кӱч айалгалу ада-энелер оноҥ до кӧп.

Оҥдойдыҥ эл-јоны бу иште эрчимдӱ турушкан деп, Ирина темдектейт. Былтыр олор 18 баланы школго керектӱ кийим-тудумла јеткилдеп ийген. Та кем де јакшы тудунган ӧдӱктер, кийим, рюкзактар экелген, та кем де јап-јаҥызын экелип берген.

Баштаҥкайдыҥ башкараачызы олорды ылгаштырып, јунуп, керектеген билелерге табыштырган. «Јаҥы кийимге сӱӱнген балдарды кӧрӧргӧ недеҥ де баалу сый, оноҥ артык не де керек јок…» — деп, Ирина айдат.

Бӱгӱнги кӱнде бу агару иш јарым јылдаҥ кӧп ӧйгӧ улалып келди. Эмди улус бойлоры да келип, болуш керек болгонын айдат. Ирина да бу сурактар аайынча иштеп турган ведомстволорго барып, кӱч айалгалу билелердиҥ тооломын алып, ончозыла ӧмӧ-јӧмӧ иштейт. Је ол ок ӧйдӧ эрчимдӱ эпши ле оныҥ јӧмӧӧчилери кемге де ижи учун, сураза да, отчет-эш бербейт, кажы билелерге болушкан, олордыҥ ады-јолдоры кайда да јарлалбай јат.

Озо баштап кезик ада-энелер кийим-тудум аларынаҥ мойноп турар болгон. Олор бу болуш керегинде бастыра јерлерде јарлаларынаҥ, олордыҥ ады-јолдоры угуларынаҥ јалтанган болор. Је оноҥ бир эмеш ӧй ӧткӧн кийнинде бойлоры келип, ачык-јарык куучындажып, болуш аларга јӧпсинген.

Бу ишти элбедер деген санаала Ирина јӧмӧӧчи-волонтерлордыҥ ӧмӧлигин тӧзӧп, оны «Источник добра» деп адаган. Оҥдойдо јети муҥ кире кижи јадып турган. Је олордоҥ јӱк 36 кижи сетьтерде тӧзӧлгӧн группага кирген. Килемјиниҥ башка-башка иштеринде јаантайын туружып тургандар оноҥ до ас, 8 ле кижи. Аймактыҥ башчызыла туштажуда олор эски собестиҥ туразын сурап алган. Эмди волонтерлор кийим-тудумды оныҥ кыптарында јууп, эл-јонло ондо иштейт. Тураныҥ тыштында олордыҥ јаан эмблема-таҥмазы тагылган.

Тургуза ӧйдӧ аймактыҥ башка да јурттарынаҥ улус келгилейт. Онойдо ок бу јууктарда узак ӧйгӧ амадаган амаду бӱткен — «Источник добра» магазиндерле ӧмӧ-јӧмӧ иштеп баштаган. Јӧпсинген аргачылардыҥ магазиндеринде «Корзина добра» деп каптар турат. Кӱӱнзеген улус ого нени-нени садып алала, салып койот. Кап толо берзе, Ирина оны алып, «Источник добра» ээленген турага апарат. Волонтерлор болужып турган билелер аймак ичинде 40-нӧҥ ажыра. Кажы ла биле айында бир катап келип, аш-курсак алар аргалу. Аш-курсактаҥ капта — кӱнкузуктыҥ ӱзи, 2 кг кулур, эки бӱдӱм макарон, гречка, горох, чай, печенье эмезе конфеттер, тус ла сахар.

Волонтерлордыҥ једимдери јаан ла олор оноҥ до ары эрчимдӱ иштеер бек санаалу. Темдектезе, Иринада аайы-бажы јок, аракызак, эл-јон јаратпай турган јӱрӱм јӱрӱп турган улуска чыгар, олордыҥ бирӱзин де болзо аргадап, јакшы јадын-јӱрӱмге бурып кӧрӧр деген амаду бар. Эл-јонныҥ, аргачылардыҥ болужыла балдарга ойноор јакшынак площадка да тудар иштер араайынаҥ башталып јат.

«Бистиҥ тӧс амадубыс — канча кире кӧп јерлештеристи килемјилик иштерде туружарына кычырып алары. Улуска болуш јетирип, олор бойыныҥ кӧгӱс ийде-кӱчин билип эмезе тыҥыдып алар аргалу. Ӧскӧлӧрине болужып, олорло куучындажып тура, кижи бойына да болужат, бойыныҥ јажытту аргаларын, керек дезе јайалталарын да ачып, јолын табып алат» — деп, Ирина адакыда айтты.

Э. КУДАЧИНА