Јолдордыҥ сурагы — элбеде ајаруда

13.08.2019

«Јеткер јок ло чыҥдый јолдор» деген нацӱлекерди бӱдӱрерге быјыл Алтай Республикада ончо бюджеттердиҥ кеминеҥ 728,4 млн салковой акча чыгарылып јат. Ол тоодо федерал бюджеттеҥ 689,4 млн салковой. Бу акчага узуны 86,95 км јолдор јазалар. Олордыҥ 78,03 км — тергеелик учурлу јол-трасса, артканы — јербойыныҥ јолдоры. Чыныкташту иштер тергеелик учурлу 11 јерде ле Горно-Алтайсктыҥ агломерациязыныҥ 15 јеринде — Горно-Алтайсктыҥ ла Майманыҥ јолдорында ӧдӧр.

Бийск–Турачак–Ӱстиги-Бийск деген јолдыҥ 10,853 километри, Шабалин–Јекјиек јолдыҥ 10,2 километри, Шабалин–Каспа јолдыҥ 4 километри, Паспаул–Каракокшо–Красносельск јолдыҥ узуны 7,413 км, Усть-Сема–Чамал–Куюс јолдыҥ — 2 км, Платово–Подгорный јолдыҥ — 3,4, Платово јуртка јетире 1,2 км, Ӱзнези–Бешпелтир — 8,8 км јол, Турачак–Кемеровский областьтыҥ гран-кыйузы — 1 км. Онойдо ок Талду—Тӱҥӱр јолго јетире 1,345 км јол јазалары темдектелет (ар-бӱткенниҥ «Белуха» паркы).

Горно-Алтайсктыҥ ла Майманыҥ узуны 8 километр јолдоры ээжи-некелтелерге келиштире јазалар.

2019 јылда нацӱлекерге каланыҥ Ленинниҥ, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ, Э. Палкинниҥ, Промышленный, Строитель-дердиҥ, Октябрьский, Улагашевтиҥ, Советский оромдоры кирген. Онойдо ок Чаптыновтыҥ, Пушкаревтыҥ, Б. Головинниҥ, Маяковскийдиҥ оромдоры бӱткӱлинче јазалар, Коммунистический проспект ле Г. Чорос-Гуркинниҥ оромы ортодо јолдор ээжи-некелтелерге келиштире јазалар (Чорос-Гуркинниҥ оромында 35-чи тураныҥ јанында ла Коммунистический проспектте 23-чи тураныҥ јанында).

Калада проспект ле Чорос-Гуркинниҥ оромы ортодо Пенсионный фонд ло типография јанында јолдордо чыныкташту иштер тӱгенерге једип калган. Ончо јолдордо иштер ӱлӱрген айда тӱгенер. 2024 јылга јетире каланыҥ 150 километрдеҥ узун јолдоры јазалар.

Кезик јолдордо иштерди АР-дыҥ удурумга башчызы О. Хорохордин шиҥдеп кӧргӧн лӧ графиктеҥ артып тургандарын тӱргендетсин деп јакарган.

Чыныкташту иштер ӧткӱрерге объекттер талдаары эл-јонныҥ шӱӱлтелеринеҥ база камаанду болгон. Онойып, Маймада аҥылу ајару Советский оромго эдилген. Ондо узуны 1,5 километр јолды эки јылдыҥ туркунына јазаары темдектелген болгон, је бу иштерди 1 ле јылдыҥ туркунына эдип чыгар деген шӱӱлте эдилген.

Майма аймакта ӱлекер аайынча иштер онойдо ок база эки јерде ӧткӱрилет — ол Чуйдыҥ јолынаҥ Платово јурттыҥ јанында кӱрге јетире 1,2 км ле Платоводоҥ ала Подгорный јуртка јетире 3,4 км јол. Бу јерлерде иштердиҥ кӧп сабазы бӱдӱп калган, ондо јӱк јолдогы темдектер эдер иштер артты.

Келер јылда нацӱлекер кеминде, озолодо јетирӱлерле, 189 млн салковой чыгарылар ла ол Бӱлӱлӱниҥ јанында узуны 8 км Кызыл-Ӧзӧк—Александровка—Урлу-Аспак јолды јазаарына ууламјылалар.

Шабалин аймакта нацӱлекер аайынча Шабалин—Јекјиек, Шабалин—Каспа деген јолдор јазалат.

Улаган аймакта јӱк 2019 ла 2020 јылдарда узуны 180 км јолдордо чыныкташту иштер ӧткӱрилер. Темдектезе, Акташ–Улаган деген јолго бӱткӱлинче асфальт салылар. Онойдо ок Балыктујул–Балыкчы ла Улаган–Саратан јолдордыҥ 23 км узуны јазалар.

«Јеткер јок ло чыҥдый јолдор» деген нацӱлекер аайынча Кош-Агаш аймакта бу ла јылда Кош-Агач–Јазатыр јолды јазаары башталып јат. 2020 јылдаҥ ала 2024 јылга јетире Кош-Агач–Телеҥит-Сортогой, Ортолык–Белтир јолдор, Жана-Аул, Кӧкӧрӱ, Мукур-Таркаты, Тӧбӧлӧр јурттарга кирер јууктай јолдор јазалары темдектелет. Ӱзе јаба 500 млн салковой акча чыгарылар.

Оҥдой аймак:

АР-дыҥ башчызыныҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин муниципал форумда јолдор керегинде сурактарга каруу берип турала, Оҥдой аймакта јаҥы асфальт салынып, Јабаган—Туйакту ууламјылу јол јазалар, онойдо ок Јоло—Кайырлык, Каракол—Кулады, Кеҥи—Буландык јолдор, Оҥдой, Ӧлӧтӱ, Јаан Јаламан јурттарга кирген јууктай јолдор јазалар деп јартаган. Бу иштерди 2024 јылга јетпей бӱдӱрип салар. 2019-2020 јылдарда Чуйдыҥ јолынаҥ ала Инеген јуртка јетире јол тудары пландалат.

Кан-Оозы аймак:

Нацӱлекер аайынча чыныкташту иштер бӱдӱрер тооломго Кан-Оозы–Коргон јол кийдирилген. «Кан-Оозы аймакта јолдор јанынаҥ сурак, чындап та, курч сурак эмтир. Мен оны бойым билип алдым. Јуук јылдарда мында јаан тудум ла чыныкташту иштер башталар. Нацӱлекер кеминде јӱк Кан-Оозы аймакка чыгарылып јаткан 2 млрд салковой акчага ӱзеери республикан бюджеттеҥ быјыл јербойындагы учурлу јолдорды јазаарына 3 млн салковой чыгарылар» — деп, О. Хорохордин темдектеди.

Тӧрт јылдыҥ туркунына Јабаган—Туйакту, Чаргы—Беш-Ӧзӧк—Кан-Оозы—Талду—Карагай ла онойдо ок Кан-Оозы—Солонешное јолдор ээжи-некелтелерге келиштире јазалар.

Турачак аймак:

Турачак аймакта узуны 12 км эки бӧлӱк јолды јазаары темдектелген. Олордыҥ 11 километри — ол Турачак—Ӱстиги-Бийск јол.

Ондо јаҥы асфальтобетон салылар. Иштер бӱткен кийнинде бу јол ончо некелтелерге келижип турар учурлу, ол тоодо тӱс болгоныла (нацӱлекер аайынча бу некелте эҥ учурлузы болуп јат).

Саду-аукционды «Шебалинское ДРСУ» деп республикан тӧзӧлмӧ ойноп алган. Тургуза ӧйдӧ иштер јаан соҥдошту ӧдӱп турган. «Тӱргендебезе, иштер јӱк кӱчӱрген айда бӱдер, ай-кӱнниҥ айалгалары коомой болзо, ол быјыл да бӱтпес» — деп, иштердиҥ аайын кӧрӱп, О. Хорохордин ајарды. Удурумга башчыныҥ айтканыла, подрядчик ишти ӧйинде бӱдӱрерге ончо керектӱ немени эдип турганы билдирбей јат.

«Мындый болбос учурлу. Мен бу ла јуук ӧйдӧ графикке кийдирерге объектте иштерди эрчимдетсин, ӱзеери улус, техника алдыртсын деп јакыгам. Ичкери алтамдар эдилбезе, иштиҥ аайы тӱргендебезе, подрядчик оноҥ до ары графикти бузуп турган деп јарталза, јӧптӧжӱни токтодып, оны ижин јакшы бӱдӱрбей тургандардыҥ тоозына кийдирип саларыс, ондый болзо, бу подрядчик келер ӧйдӧ садуларда туружып болбос» — деп, Олег Хорохордин темдектеди.

Онойдо ок удурумга башчыныҥ айтканыла, Турачак аймакта јаткандардыҥ сураганыла «Горно-Алтайавтодор» башкарту Турачак ла Дмитриевка јурттардыҥ ортозында 17 километрдеҥ узун јолго ӱлекер документация белетеген.

«Быјыл эки километрдеҥ ас эмес јол јазаарын пландап турубыс, артканын келер јылда эдерис. Јолдыҥ бу ӱзӱгинде асфальтобетон салылар» — деп, О. Хорохордин јетирди.

Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱмине учурлалган јуунда турушкан РФ-тыҥ экономикалык ӧзӱм аайынча министри М. Орешкин нацӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрери јанынаҥ тергееге сурак јок болгонын айтты.

Онойдо ок 2022 јылга јетире Туулу Алтай ичиле ӧткӧн Чуйдыҥ јолыныҥ ӱстинде кады јарандырылар. Кош-Аймакта Кӧкӧрӱ јурттыҥ јанында Чуйдыҥ јолыныҥ 37 км узуны чыныкталат. Ондо ишчилер јаҥы технологияларды тузаланат. Јаҥыртылган јол ӱлӱрген айда тузаланышка табыштырылар. Јаҥы технологиялар, јаҥжыгып калганына кӧрӧ, јеҥил ле экологияга каршузы ас.

Чуйдыҥ јолы республика ичиле 540 километрге чӧйилет. Быјыл оныҥ 86-зын јаҥыртар.

Э. КУДАЧИНА белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина